Η διάγνωση άργησε για εκείνη 20 ολόκληρα χρόνια. Θυμάται τον εαυτό της να έχει τα πρώτα συμπτώματα ήδη από μικρό παιδί. Ήταν σημάδια που δεν είχε μοιραστεί με κανέναν, καθώς τότε δεν ταυτίζονταν απαρέγκλιτα με εκείνα που παρουσιάζονται στις ψυχικές ασθένειες. Τα όριά τους είναι δυσδιάκριτα πολλές φορές και γι' αυτό υπάρχει μια σύγχυση ώσπου να έρθει η συνειδητοποίηση πως κάτι δεν πάει καλά.
Το OCD, ή αλλιώς ιδεοψυχαναστική διαταραχή,είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από εμμονές, ανεπιθύμητες σκέψεις, παρορμήσεις, εικόνες, ιδεοληψίες και καταναγκασμούς και οδηγεί τους πάσχοντες σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. «Είχα μια ιδεοληψία ότι θα πέσω από το μπαλκόνι και όταν βρισκόμουν εκεί, ήταν σαν να βλέπω τον εαυτό μου να πέφτει κάτω και αυτή η σκέψη μου δημιουργούσε άγχος. Δεν ήταν αυτοκτονική διάθεση, ούτε υψοφοβία, ήταν ιδεοψυχαναστική διαταραχή».
Η Θεανώ Καραθανάση πάσχει από OCD και, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, μιλά στο Reader για τα βιώματά της που συνοδεύουν την ψυχική ασθένεια.
«Είχα συμπτώματα από όταν ήμουν 5 ετών και η διάγνωση έγινε στα 25. Τις ιδεοληψίες και τις σκέψεις που είχα δεν τις εξέφραζα, γιατί ένιωθα πως είναι περίεργες. Αυτό συμβαίνει, διότι πολλές φορές τυχαίνει να έχουν στοιχεία που είναι ενάντια στην ηθική και το χαρακτήρα μας ή επειδή υπάρχουν πολλά στερεότυπα, έλλειψη ενημέρωσης και ανακρίβειες που συνοδεύουν την ασθένεια. Η late diagnosis, είναι κάτι που συμβαίνει συχνά και δυστυχώς, επειδή πολλοί πάσχοντες δεν μοιράζονται όσα νιώθουν, όλο αυτό μπορεί να δημιουργήσει συννοσηρότητα με άλλες ψυχικές ασθένειες.
Εμένα μου πήρε 20 χρόνια, αλλά πέρασα διάφορες φάσεις ζωής στις οποίες ένιωθα μοναξιά. Είχα φίλους, απλά όσοι πάσχουμε από ψυχικές ασθένειες δεν μπορούμε να μοιραστούμε εύκολα αυτά που κάνουμε ψυχαναγκαστικά, γιατί νιώθουμε ότι δεν μας καταλαβαίνει κανένας. Για παράδειγμα, περπατούσα στις λωρίδες στο δρόμο με συγκεκριμένο τρόπο, έκανα καταναγκαστικά τον σταυρό μου πριν κοιμηθώ -χωρίς να πιστεύω κιόλας- και γενικά ακολουθούσα διάφορες ιεροτελεστίες. Η μητέρα μου δεν καταλάβαινε ότι όλα αυτά σχετίζονται με OCD, το καταλάβαμε πολύ αργότερα όταν πήγαμε σε γιατρό».
«Χάνουμε ώρες και μέρες τσεκάροντας συνεχώς πράγματα, εξαιτίας των ψυχαναγκασμών»
«Το 2018, μου βγήκε αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή, την οποία τσέκαρα σε ψυχίατρο, ενώ το 2019 έγινε διάγνωση από άλλο ψυχίατρο ότι είχα κατάθλιψη. Προηγουμένως δεν ήξερα τι είναι αυτό που συμβαίνει στο μυαλό μου, αλλά μετά κατάλαβα πως έχει όνομα, λέγεται ιδεοψυχαναστική διαταραχή και έχει συμπτώματα. Το κυριότερο που κατάλαβα είναι ότι δεν είμαι μόνη, καθώς 1 στους 40 ενήλικες και 1 στα 100 παιδιά, πάσχει από ιδεοψυχαναστική διαταραχή.
Όλο αυτό μετουσιώνεται μέσα από ανεπιθύμητες σκέψεις, παρορμήσεις και εμμονές, μέσα από καταναγκασμούς και επαναλαμβανόμενες κινήσεις -όπως είναι τα συνεχή τσεκαρίσματα, από ιεροτελεστίες και γενικά από οτιδήποτε έχει διάρκεια και επαναληπτικότητα. Οι ιδεοληψίες μας προκαλούν δυσφορία και νομίζουμε πως υπάρχει με επικείμενη απειλή -όπως πχ. ότι μπορεί να έχουμε ξεχάσει ανοιχτό το μάτι της κουζίνας και ότι μπορεί να καεί το σπίτι. Όμως δεν θα το τσεκάρουμε μία φορά, αλλά 10, 20, 50.
Αυτό είναι το OCD. Η ιδεοληψία στο κεφάλι μου ότι πρέπει να τσεκάρω κάτι συνέχεια, ότι αμφιβάλλω ενώ το βλέπω με τα μάτια μου και αυτό ξεφεύγει από τα όρια του λογικού και επηρεάζει τη λειτουργικότητα και την ηρεμία, προκαλώντας άγχος και δυσφορία. Δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο, διότι προσωρινά ανακουφίζεσαι όταν εκπληρώνεις τον ψυχαναγκασμό, αλλά παράλληλα με αυτό τον τρόπο φουντώνεις την ιδεοληψία σου, οπότε έχεις εμμονές. Μπορεί να χάνουμε ώρες ή ολόκληρες μέρες εάν κολλάμε σε κάτι.
Το 2019 που είχε χιονίζει στην Αθήνα, δούλευα σε μια εταιρεία. Επειδή δεν μπορούσα να μετακινηθώ, πήρα τηλέφωνο τη δουλειά να τους πω πως δε γίνεται να πάω γραφείο και εκείνοι μου είπαν να μη δουλέψω, να πάρω off. Όταν έγινε αυτό, δεν αποδέχτηκα ότι είναι ΟΚ και μου ερχόταν η ιδεοληψία ότι δεν πάω στο γραφείο, άρα δεν είμαι σωστή εργαζόμενη, που σημαίνει ότι θα με απολύσουν. Έτσι, πήγαινα κάθε 5 -10 λεπτά στο παράθυρο και τσέκαρα πόσο χιονίζει, για να αποδείξω στον εαυτό μου ότι δεν μπορώ να πάω στη δουλειά και να ξεφουντώσει αυτή η ιδεοληψία.
Μετά από λίγο φούντωνε ξανά, οπότε έκανα τσεκάρισμα επί 4 ώρες συνεχόμενες και δε μπορούσα να ηρεμήσω και να δεχτώ ότι δεν θα πάω στο γραφείο. Αυτό είναι το OCD. Ενώ οι φίλοι μου έβγαιναν έξω, έπαιζαν χιονοπόλεμο και ήταν χαρούμενοι που δεν πάνε στις δουλειές τους, εγώ είχα μπει σε αυτό το τριπάκι που μου δημιούργησε στρες και με έκανε απίστευτα κουρασμένη. Καθόμουν στον καναπέ και κοιτούσα το ταβάνι και έλεγα πως δε θέλω να δω ξανά χιόνι στη ζωή μου. Αυτό μπορεί να είναι ένα ακραίο περιστατικό, που όμως είναι αντιπροσωπευτικό.
Έχω χάσει πολλές ώρες μέσα στη μέρα αθροιστικά εξαιτίας των ψυχαναγκασμών μου, έχω χάσει την ψυχική μου ηρεμία γιατί μου σκάει στο πίσω μέρος του μυαλού μου ότι πρέπει να τσεκάρω κάτι ή να κάνω μια ιεροτελεστία. Κουράζομαι και μόνο που το λέω. Η περίοδος που έγινε η διάγνωση ήταν πολύ δύσκολη, γιατί είχα κάνει και υποτροπή σε κατάθλιψη. Είχα παραιτηθεί από την τότε δουλειά μου, είχα κλειστεί στο σπίτι και καθόμουν στο κρεβάτι για μήνες, μέσα στην απραγία. Η στιγμή της διάγνωσης παραδόξως, μου έφερε ανακούφιση.
Ο ψυχίατρος φώναξε τους γονείς μου και τους εξήγησε πως είναι μια διαταραχή που θέλει προσοχή, αλλά δεν είναι τόσο δύσκολα αντιμετωπίσιμη όσο άλλες ψυχικές ασθένειες, οπότε μέσα στην ατυχία μου, ήμουν τυχερή. Ένιωσα πως αυτό που είχα στο κεφάλι μου είχε μια εξήγηση, ότι δεν ήμουν τρελή. Διότι έκανα σενάρια ότι μπορεί να έχω αυτισμό ή ότι κάτι δεν πάει καλά με μένα και δεν μπορούσα να εξηγήσω τι είναι. Τουλάχιστον έμαθα, οπότε ήταν σημαντικό βήμα για να το αντιμετωπίσω -και είναι πολύ ελπιδοφόρο ότι θεραπεύεται».
Οι εμμονές που προκαλεί το OCD επηρεάζουν τις κοινωνικές σχέσεις
«Το OCD είναι μια ψυχική ασθένεια που έχει να κάνει και με τον εγκέφαλο, οπότε είναι και βιολογικό το θέμα. Μπορείς να την αντιμετωπίσεις με γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Μπορεί να χρειαστεί και φαρμακευτική αγωγή, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Στη δική μου περίπτωση, χρειάστηκαν και τα δύο. Σιγά-σιγά έμαθα να σπάω τον φαύλο κύκλο, αφού παρατήρησα τον εαυτό μου και κατάλαβα πώς λειτουργεί. Όταν μου ερχόταν να κάνω ψυχαναγκασμό, ως πείραμα επέλεγα να μην τον κάνω, για να μπορέσω να υποστώ το αίσθημα της δυσφορίας – που δεν είναι εύκολο γιατί το άγχος είναι σε πικ.
Μετά από πολλές φορές που έκανα το πείραμα, μειωνόταν το άγχος και κατάφερνα να ρυθμίσω τον εγκέφαλό μου. Έκατσα στο μπαλκόνι χωρίς να μπω μέσα, φοβούμενη ότι θα πέσω. Μετά από 3-4 χρόνια, μπορώ να αντιμετωπίζω αρκετά καλά τους ψυχαναγκασμούς, ώστε να μην επηρεάζουν τη λειτουργικότητα, την ευτυχία και τις αποφάσεις που παίρνω στη ζωή μου. Έχω μάθει να ζω με αυτό. Υπάρχουν και φάσεις υποτροπής, αλλά το δουλεύω πάλι με ψυχοθεραπεία και αλλαγή αγωγής.
Σε αντίθεση με άλλες ψυχικές ασθένειες, στο OCD, επειδή ακριβώς υπάρχει ένα στερεότυπο ότι όλοι πάσχουμε από αυτό και ότι όλοι έχουμε λίγο OCD, εκμηδενίζεται η πραγματική του φύση και η δυσκολία που αντιμετωπίζει ο πάσχοντας. Θυμάμαι μία influencer πριν χρόνια που έκανε story, τοποθετώντας τα smarties σε ομάδες ανάλογα με το χρώμα τους, με την περιγραφή “το OCD μου”. Αυτό είναι τόσο λάθος και δεν έχει να κάνει με OCD, μπορεί να έχει να κάνει με τελειομανία, που είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα. Εγώ το έχω δουλέψει, όμως κάποιος που μπορεί να έχει συμπτώματα χωρίς να έχει διαγνωστεί, δεν θα το ψάξει επειδή θεωρεί πως όλοι το έχουν, άρα είναι κάτι φυσιολογικό. Και μπορεί να περάσουν 20 χρόνια μέχρι να γίνει διάγνωση.
Ένιωσα πως αυτό που είχα στο κεφάλι μου είχε μια εξήγηση, ότι δεν ήμουν τρελή
Ευτυχώς, όταν διαγνώστηκα, ήμουν σε σχέση με έναν άνθρωπο που με στήριξε πολύ και δεν επηρεάστηκε από αυτό. Αργότερα όμως, είχα μια άλλη σχέση που δεν μπορούσε να με καταλάβει. Όταν κάνω υποτροπή, έχω πολύ μεγάλη δραστηριότητα στα social media και πέρασα φάσεις που ανέβαζα μέχρι και 40 post τη μέρα, ενώ το πρωί που ξυπνούσα έπρεπε να ανεβάσω 10 story -ούτε 8, ούτε 9- είχα κόλλημα με τον αριθμό που μου εκπλήρωνε το αίσθημα της ολοκλήρωσης. Η σχέση που είχα τότε, με έβαλε να κλείσω το Facebook και μου δημιούργησε τύψεις, αλλάζοντάς μου συμπεριφορά. Αυτό ήταν κάτι πολύ τοξικό. Άρα ναι, μπορεί να επηρεάσει τις ανθρώπινες σχέσεις το OCD, ειδικά όταν οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι σου συμβαίνει.
Μια δύσκολη περίοδος ήταν το 2019, όταν έκανα το μεταπτυχιακό μου. Μόλις είχα βγει από κατάθλιψη, οπότε έβγαιναν στην επιφάνεια συμπεριφορές που ξένιζαν τους συμφοιτητές μου. Δηλαδή ρωτούσα συνέχεια τους καθηγητές, απαντούσα μονίμως γιατί ένιωθα το αίσθημα της ολοκλήρωσης και γενικά είχα τρομερή ένταση, η οποία ερμηνευόταν μάλλον σαν προσπάθεια να φανώ περισσότερο. Οπότε όλοι οι συμφοιτητές μου με είχαν απορρίψει και δέχτηκα άσχημες συμπεριφορές από ανθρώπους που δεν με ήξεραν καν. Δεν με έκαναν παρέα και δεν ήθελαν να κάνουν μαζί μου εργασίες.
Τότε από τη στεναχώρια έβγαλα ψυχοσωματικά -είχα παλινδρόμηση για 6 μήνες και υπέφερα με το στομάχι μου. Μπορεί να μην ήξεραν ότι η συμπεριφορά μου σχετίζεται με ψυχική ασθένεια, όμως αυτό δεν δικαιολογεί το bullying που δέχτηκα. Δεν μπορούσα να το αντιληφθώ γιατί δεν είχα φερθεί άσχημα σε κανέναν και ήταν πολύ στενάχωρος όλος αυτός ο αρνητισμός».
«Δεν υπάρχει ενσυναίσθηση από τους εργοδότες για όσους πάσχουν από OCD»
«Κάνω αυτή τη στιγμή δουλειά μαζί με το OCD in Greece, που είναι η πρώτη κοινότητα για την έγκυρη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, η οποία απαρτίζεται από εθελοντές πάσχοντες και ειδικούς ψυχικής υγείας, ώστε να σπάσουν τα ταμπού και να θεωρείται ισάξιο με σωματικές ασθένειες. Γιατί όταν πάσχει κάποιος από διαβήτη πχ., δε θα τον ρωτήσουν γιατί παίρνει ινσουλίνη, όμως όταν πάσχει από ψυχικές ασθένειες, θα ρωτήσουν για ποιο λόγο χρειάζεται αγωγή ή ψυχοθεραπεία.
Όταν διαγνώστηκα και συνειδητοποίησα πόση μοναξιά πέρασα, έφτιαξα μια σελίδα στο Facebook, η οποία είναι για την ενδυνάμωση των ανθρώπων που πάσχουν από OCD. Δεν ήθελα να νιώθουν μόνοι όπως ένιωσα εγώ. Οπότε ξεκίνησα να μοιράζομαι την εμπειρία μου για το τι βοήθησε εμένα στην ιδεοψυχαναστική διαταραχή, να δίνω πληροφορίες και πρακτικές συμβουλές που πήρα από το γιατρό - από το να κάνω περπάτημα μία ώρα τη μέρα, μέχρι το να διαβάσω ένα βιβλίο.
Έλαβα πολλά μηνύματα από άτομα που μου έγραφαν ότι τους κάνω να αισθάνονται λιγότερο μόνοι και να καταλάβουν τι είναι αυτό, από άτομα που φοβούνται να πάνε σε ψυχίατρο και να πάρουν αγωγή και προσπαθώ να τους πω πόσο μου άλλαξε τη ζωή αυτή η απόφαση. Για τις σωματικές ασθένειες είναι ΟΚ να χρειάζεται κάποιος χάπια, γιατί να μην είναι και για τις ψυχικές; Όταν κατάλαβα ότι βοηθάω έστω και έναν άνθρωπο, ένιωσα πολύ μεγάλη χαρά.
Αυτή τη στιγμή μένω και εργάζομαι στο Ντουμπάι και δεν το έχω αναφέρει στη δουλειά, γιατί ο αραβικός κόσμος είναι πιο πίσω σε αυτά τα θέματα. Έχω να κάνω επαγγελματικό ταξίδι στη Σαουδική Αραβία και έμαθα πως όταν βγάζεις βίζα, σου απαγορεύουν να μεταφέρεις φάρμακα ψυχικής υγείας. Θα ήθελα κάποια στιγμή να μιλήσω δημόσια σε ένα TEDx στα αγγλικά για να μη νιώθουν μόνοι όσοι πάσχουν.
Επειδή ακριβώς το OCD φέρνει και άλλες ψυχικές ασθένειες -δηλαδή εγώ έχω περάσει κατάθλιψη και μέσα στο 2023 διαγνώστηκα και με διπολική διαταραχή, θέλω να πω σε όλους να ξεπεράσουν τον φόβο και να πάνε σε ειδικό. Αν με ρωτούσες 4 χρόνια πριν, δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα φτάσω ποτέ σε σημείο να μπορώ να το δουλέψω και να έχω μηχανισμό αντιμετώπισης.
Είμαι πολύ καλύτερα από το 2019, έχει αλλάξει η ζωή μου και μπορώ πια να κάνω τα πάντα χωρίς να με επηρεάζει η ψυχική ασθένεια».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
