Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας, εν συντομία ΔΕΠΥ (ADHD) είναι μία νευροψυχολογική πάθηση που επηρεάζει πολλούς ανθρώπους ανά τον κόσμο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ιστορικά η ΔΕΠΥ είναι μία από τις πιο υπο-διαγνωσμένες διαταραχές, λόγω της ομοιότητας των συμπτωμάτων της με άλλες παθήσεις. Υπάρχουν όμως κάποια χαρακτηριστικά όσων πάσχουν από τη διαταραχή που μπορούν να μας βοηθήσουν να την εντοπίσουμε.
Μέσω των βίντεό της στο TikTok και το Youtube, η influencer Kelly Baum, διαγνωσμένη και η ίδια με ADHD, παρουσιάζει 4 συχνά μοτίβα συμπεριφοράς που εκδηλώνει, όπως η αναποφασιστικότητα, ο περισπασμός και ο αρνητισμός, καθώς και πως τα βιώνει ένα άτομο με ΔΕΠΥ.
Αναβλητικότητα και Αναποφασιστικότητα
«Αν έχετε ADHD τότε είμαι σίγουρη πως ανήκετε σε μία από δύο κατηγορίες» περιγράφει η Kelly Baum. «Ας πούμε πως έχετε ένα ραντεβού στον γιατρό. Όσοι είστε στην πρώτη κατηγορία θα μπείτε σε μία "κατάσταση αναμονής" και δε θα κάνετε τίποτα μέχρι την τελευταία στιγμή. Οι υπόλοιποι θα μπείτε σε μία κατάσταση "λίστας υποχρεώσεων" και θα προσπαθήσετε να κάνετε μέσα στα λίγα λεπτά πριν φύγετε όλες τις δουλειές σας».
Με αυτά τα λόγια συμπυκνώνονται και αυτά τα δύο σχετιζόμενα χαρακτηριστικά αναβλητικότητας - ναναποφασιστικότητας. Συνήθως τα άτομα με ADHD νιώθουν τρομερό άγχος όταν έχουν να αντιμετωπίσουν κάποια προθεσμία ή επικείμενο έργο, η οποία οφείλεται κυρίως σε ένα αίσθημα ανασφάλειας πως θα αποτύχουν, ή στο stress καθ'αυτό της συμμετοχής στο έργο.
Όταν συμβαίνει αυτό η ψυχική τους "ομοιόσταση" κάνει ένα εκ των δύο: Είτε παραλύει απέναντι στο στοιχείο που προκαλεί άγχος, είτε κινητοποιεί το άτομο να "υποκαταστήσει" την ενέργεια που το αγχώνει ασχολούμενο με άλλες άσχετες δραστηριότητες.
Μεροληψία προς το αρνητικό
Το δεύτερο στοιχείο που χαρακτηρίζει τα άτομα με ADHD είναι η μεγέθυνση των αρνητικών έναντι των θετικών στοιχείων μίας κατάστασης, ενός αντικειμένου ή ενός συμβάντος στο παρελθόν. Η influencer εξηγεί πως «Η μεροληψια του αρνητικού προέρχεται από ένα ένστικτο επιβίωσης που μας ωθεί να επικεντρωνόμαστε σε αρνητικά πράγματα παρά σε θετικά. Αν έχετε όμως ADHD αυτή η μεροληψία είναι ακόμα πιο ισχυρή απ' ό,τι στα κανονικά άτομα».
Αυτό το στοιχείο δεν αφορά μόνο τρέχουσες καταστάσεις στις οποίες πρέπει να κατανοήσουμε τι μας συμβαίνει, αλλά και την εικόνα μας μέσα από μνήμες και τον τρόπο που αξιολογούμε τον εαυτό μας. «Όσοι έχουμε ADHD κατά πάσα πιθανότητα θυμόμαστε μεγαλώνοντας να μας μαλώνουν γιατί δεν κάναμε κάτι σωστά, ή θυμόμαστε περισσότερο τις αποτυχίες. Το αποτέλεσμα είναι μεγαλώνοντας να γινόμαστε οι πιο σκληροί κριτές του εαυτού μας», εξηγεί η Kelly Baum.
Δραματική και ιστριονική συμπεριφορά
Πολλά άτομα με ADHD μπορεί κάποιες φορές, ανάλογα με την κλινική τους εικόνα να λαμβάνουν διάγνωση δραματικής-ιστριονικής διαταραχής, δηλαδή ενός συνδρόμου που χαρακτηρίζεται κυρίως από ευέξαπτη συμπεριφορά και υπερβολικές αντιδράσεις σε ερεθίσματα. Αυτό δεν είναι παράξενο καθώς αν και το ADHD δε συνιστά διαταραχή προσωπικότητας, παρουσιάζει παρόμοια συμπτώματα.
Οι άνθρωποι με ADHD βιώνουν αυτό που αποκαλείται "αισθητηριακό καταιγισμό" στην καθημερινή τους ζωή. Αυτό σημαίνει πως ο εγκέφαλός τους δέχεται εξωτερικά ή νευρικά ερεθίσματα με πολύ αυξημένη ένταση, κάνοντάς τα πιο δύσκολα στη διαχείριση, σωματικά αλλά και συναισθηματικά.
Ο συνήθης τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επεξεργάζονται τον κόσμο είναι ενεργοποιώντας αυτόματες αποκρίσεις στα ερεθίσματα που δέχονται, οι οποίες στόχο έχουν να απλοποιήσουν τη γνωστική διαδικασία. Για παράδειγμα, όταν οδηγούμε και ακούμε κάποιον να μας κορνάρει τη στιγμή που το φανάρι ανάβει πράσινο, η πιο συνήθης σκέψη είναι πως ο άνθρωπος αυτός είναι ανυπόμονος και δεν αξίζει περισσότερη προσοχή.
Σε ένα άτομο με ADHD όμως αυτή η διαδικασία είναι είτε ελαττωματική είτε πολύ αργή, με αποτέλεσμα ερεθίσματα, συναισθήματα και σκέψεις που δεν "φιλτράρονται" εγκαίρως να γενούν περισσότερες σκέψεις και συναισθήματα με ρυθμό άφταστο για το άτομο. Αυτή η" συσσώρευση" μπορεί να οδηγήσει στα γνωστά μοτίβα είτε της παραίτησης (αναβλητικότητα, αδράνεια) ή της υπερδιέγερσης (έκρηξη δράσεων, υπερκινητικότητα).
Βαθμός επένδυσης
Με τον όρο αυτό εννοούμε το βαθμό στον οποίο ένα άτομο νιώθει πως το ενδιαφέρει ή του αρέσει κάποιο έργο. Για τους περισσότερους ανθρώπους, το προσωπικό ενδιαφέρον για ένα θέμα ή μία δραστηριότητα είναι ένα ισχυρό κίνητρο που βοηθά στην ποιοτική και ποσοτική ολοκλήρωσή τους. Αυτό όμως διαφέρει για τα άτομα με ADHD.
Όπως περιγράφει γλαφυρά η Kelly Baum «Το να έχεις ADHD είναι σαν να έχεις στυτική δυσλειτουργία. Αν το έργο που σου έχουν αναθέσει σε ενδιαφέρει και σε..."ανάβει" τότε ανταποκρίνεσαι και φέρνεις αποτέλεσμα, αλλά αν δε σε νοιάζει τότε δεν μπορεί να σου "σηκωθεί"».
Αυτή η φράση πέρα από μία ζωντανή εικόνα της κατάστασης περιγράφει και τον μηχανισμό της έλλειψης προσοχής. Αν ένα άτομο με ΔΕΠΥ φαίνεται να μη νοιάζεται δεν είναι επειδή το κάνει επίτηδες ή επειδή έχει σιχαίνεται τη δουλειά.
Ο ρόλος της βιολογίας
Πρέπει εμφατικά να σημειώσουμε πως η δομή του νευρικού συστήματος παίζει τεράστιο ρόλο στην προβολή της συμπεριφοράς. Έρευνες σε εγκεφάλους ατόμων με ADHD έχουν δείξει πως οι περιοχές του εγκεφάλου που ευθύνονται για τη συντελεστική συμπεριφορά ή, χάριν κατανόησης, τη συμπεριφορά που συμβαίνει για την επίτευξη ενός στόχου, παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα.
Πιο συγκεκριμένα, η συντελεστική συμπεριφορά συμβαίνει όταν ένα ερέθισμα που σηματοδοτεί κάποιο αποτέλεσμα ενεργοποιεί τους νευρώνες μας να δράσουν για την επίτευξη του αποτελέσματος. Επίσης, για να απαντήσει το νευρικό μας σύστημα σε ένα ερέθισμα, πρέπει το ερέθισμα αυτό να ανταποκρίνεται στη λεγόμενη "ουδό πυροδότησης" των νευρικών κυττάρων. Η ουδός πυροδότησης είναι η ελάχιστη ένταση που χρειάζεται να δεχτεί ένας νευρώνας προκειμένου να στείλει ένα σήμα ενεργοποίησης.
Είναι αυτή η λειτουργία στα άτομα με ΔΕΠΥ η οποία παρουσιάζει ποσοτικές διαφορές. Η ουδός ενεργοποίησης σε άτομα με ΔΕΠΥ είναι πιο υψηλή από αυτή του γενικού πληθυσμού. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος με ADHD θέλει λίγο περισσότερη παρακίνηση για να ξεκινήσει αλλά και για να μείνει στην πορεία του.
Οι συνάνθρωποί μας με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας χρειάζονται την κατανόησή μας. Κάθε φορά που αναρωτιόμαστε αν το παιδί μας είναι απροσάρμοστο, γιατί οι γονείς μας ξέχασαν τη σχολική εκδρομή ή γιατί ο συνάδελφός μας έρχεται πάντα 10 λεπτά αργοπορημένος, καλό είναι να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας πως το πρόβλημά τους είναι μεγαλύτερο από αυτό που δημιουργούν.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
