Ιστορίες που έχουμε ακούσει από μεγαλύτερους και έμοιαζαν βγαλμένες από παραμύθι, τοπωνύμια και η γέννηση τους, εικόνες της πόλης πάνω και κάτω από τη γη όπως τις κατέγραψε η ιστορία, ιστορίες ανεκδοτολογικού χαρακτήρα και μύθοι που ακούγονται πολύ αληθινοί για να είναι μύθοι.
Επιχείρησα, μέσα από το βιβλίο «Υπόγεια Αθήνα: Τα Μυστικά μιας Άγνωστης Πόλης» του Παναγιώτη Δευτεραίου, να συλλέξω τις πιο εντυπωσιακές.
Η πόλη που δεν ήξερες ότι υπάρχει, πίσω από την πόλη που βλέπεις και ζεις καθημερινά.
Τα ανάκτορα της Δούκισσας της Πλακεντίας συνδέονταν με τη σπηλιά του Νταβέλη;
Αυτό που συνέβαινε ήταν το εξής: Υπήρξε ένα κτίσμα στο οικόπεδο της Μονής Πεντέλης, ένα «κρυφο σχολείο» του οποίου η είσοδος οδηγεί σε ανοικτή πρόσβαση προς μια υπόγεια στοά, η οποία, όπως μαθαίνουμε από το βιβλίο του Δευτεραίου, περιείχε ένα από τα υδραγωγεία της Αττικής, το οποίο τροφοδοτούνταν με νερό από το περίφημο Αδριάνειο Υδραγωγείο.
Οι υπόγειοι διάδρομοι από τη Μονή Πεντέλης διέρχονται και από τα ανάκτορα της Δουκίσσας της Πλακεντίας, αλλά ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε αν υπήρξε σύνδεση και με τη σπηλιά του περιβόητου ληστή Νταβέλη.
Επίσης, αμφισβητείται η ίδια η σύνδεση του λήσταρχου Νταβέλη με τη σπηλιά «Άμωμων», που βρίσκεται στην Πεντέλη, η οποία υπήρξε λατομείο, από το οποίο λαξεύτηκαν τα μάρμαρα του Παρθενώνα.
Μια διήγηση που αγγίζει τα όρια του μύθου, αναφέρει πως ο Νταβέλης είχε δημιουργήσει υπόγεια «ανταπόκριση», ώστε να πηγαινοέρχεται από την σπηλιά Άμωμων σε αυτή του Αιγάλεω, που επίσης πήρε το όνομα του. Θα ήταν υπερβολή να πούμε πως - σύμφωνα με τους μύθους - ο Νταβέλης είχε φτιάξει μια δική του εκδοχή του μετρό;
Ρωμαϊκά λουτρά στα υπόγεια του Ρώσικου ναού Αθηνών
Πάρα πολλοί θρύλοι και «μαγικές» δοξασίες αναφέρονται στο κτίσμα του Ρώσικου ναού. Μια άλλη, «μαγική», στα όρια του παραμυθιού, ζωή, φαίνεται πως εκτυλισσόταν μέσα από τις πόρτες του. Αυτό που μπορούμε να επιβεβαιώσουμε είναι πως στα υπόγεια του έχουν ανακαλυφθεί ένα ιερό, αφιερωμένο κατά πάσα πιθανότητα στον Λύκειο Απόλλωνα, αλλά και Ρωμαϊκά λουτρά.
Τι ήταν τελικά το Βατραχονήσι;
Ήταν μια από τις πρώτες συνοικίες της πόλης, που αναπτύχθηκε γύρω από τον Αρδηττό, προς την πλευρά του Παγκρατίου.Το όνομα της προέκυψε επειδή στην περιοχή αυτή ο Ιλισσός χωριζόταν ανάμεσα σε δύο σκέλη, ανάμεσα στα οποία σχηματιζόταν ένα «νησί» με αμέτρητα βατράχια, που ζούσαν δίπλα στις όχθες.
Η έκταση αυτού του αστικού «νησιού» από τη σημερινή λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας και περιλάμβανε σημερινές περιοχές όπως το γυμναστήριο του Εθνικού Γ.Σ, το κολυμβητήριο και την παλαιοχριστιανική εκκλησία του Λεωνίδη με την κρύπτη της.
Το ρέμα Ποδονίφτη πήρε το όνομα του από ανθρώπους που πήγαιναν εκεί για να πλύνουν τα πόδια τους;
Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές, αλλά αυτή πρέπει να είναι η επικρατούσα: Συγκεκριμένα, ο δήμαρχος Αθηνών Δ. Καλλιφρόνας ήταν ο πρώτος ο οποίος στο γενικό του πρόγραμμα είχε συμπεριλάβει δέσμευη για τη δημιουργία γέφυρας «επί της θέσεως του Ποδονίφτη», ενώ και οι καρτογράφοι/αρχαιολόγοι E. Curtius και A. Kaupert, στο φύλλο "Kephisia" της εργασίας τους για την Αττική (1881) αναφέρουν επίσης την ονομασία «Ποδονίφτης» μαζί με τον καταρράκτη (!) της Καλογρέζας, το ρέμα Αμαρουσίου, τη ρεματιά Χαλανδρίου και τη σύνδεση της με το Αδριάνειο Υδραγωγείο (στις πύλες του Αδριανού), και φυσικά, τον ποταμό Κηφισό.
Σύμφωνα λοιπόν, με τις σχετικές ιστορικές καταγραφές, όταν η περιοχή ήταν ένας ακατοίκητος αγριότοπος με χορτάρια και ρέματα, πήγαιναν εκεί στρατιωτικές μονάδες από την Αττική για περίπατο.
Σε αυτό το ερημικό τοπίο, οι στρατιώτες έπλεναν τα πόδια τους στον Περισσό ποταμό. Σε μια άλλη εκδοχή, οι κάτοικοι του Μενιδίου όταν πήγαιναν στην Αθήνα, σταματούσαν εκεί για να πλύνουν τα πόδια τους και να φορέσουν τα παπούτσια τους.
Τέλος, υπάρχει και η εκδοχή πως το ρέμα πήρε το όνομα του από τα κοντινά κτήματα της οικογένειας Ποδονίφτη, για την οποία υπάρχουν αναφορές που εκτείνονται ως την Κρήτη του 14ου αιώνα.
Υπήρχαν ορυχεία σε Καλογρέζα και Νέο Ηράκλειο;
Ναι! Προς την πλευρά που βρίσκεται σήμερα το ΟΑΚΑ, στη δυτική γωνία του κτήματος Μακρυκώστα (ΑΣΠΑΙΤΕ) και νοτιότερα προς την πλευρά του Ποδονίφτη, υπήρξαν ορυχεία εξόρυξης λιγνίτη. Τα ορυχεία επιτάχθηκαν από τους Γερμανούς κατά τα την εισβολή των δυνάμεων του Άξονα στη χώρα μας, αυξάνοντας την παραγωγή τους, ενώ αναπτύχθηκαν αξιόλογοι πυρήνες αντιστάσεις από τους εργαζομένους, που οδήγησαν ως και σε εκτελέσεις διαδηλωτών (μπλόκο Καλογρέζας).
H δραστηριότητα των εξορύξεων σταμάτησε στη δεκαετία του 1960, λόγω εξάντλησης των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων.
Υπάρχουν αντιαεροπορικά καταφύγια στο λιμάνι του Πειραιά;
Ναι! Συγκεκριμένα κατασκευάστηκαν στον παλαιό σταθμό του Αγίου Διονυσίου, στην περιοχή της Λεύκας, και στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού.
Συγκεκριμένα, καταφύγια βρίσκονται στα δύο μεγάλα, εγκαταλειμμένα πολυώροφα κτήρια του ΟΛΠ, αλλά και απέναντι, δίπλα από τον πυροσβεστικό σταθμό.
Ιπποδάμειος πολιτεία, μια πόλη κάτω από την πόλη
Κάτω από την πόλη του Πειραιά, βρίσκονται αμέτρητες αρχαίες δεξαμενές, οι οποίες χτίστηκαν, όπως και όλος ο αρχαίος Πειραιάς, από τον Ιππόδαμο τον Μιλήσιο. Ο θρυλικός πολεοδόμος, ξεκίνησε το κτίσιμο της πόλης, τον 5ο αιώνα π.Χ, διαιρώντας το χώρο της πόλης με κάθετους και οριζόντιους δρόμους, σε οικοδομικά ορθογώνια, τα οποία περιλάμβαναν και δεξαμενές διαμοιρασμού υδάτων, προς ιδιωτικές οικίες. Αρκετές από αυτές, ανακαλύφθηκαν αιώνες αργότερα, σε ανασκαφές που έγιναν στο Δημοτικό Θέατρο.
Επίσης, και κάτω από το παλαιό, λιθόκτιστο κτίριο της Χριστιανικής Οργάνωσης Νέων (ΧΟΝ) του Πειραιά, που υπέστη σοβαρές ζημειές λόγω του σεισμού του 1999, βρέθηκαν εντυπωσιακά ευρύματα. Το κτίριο ατασκευάστηκε και πάλι από την αρχή και άνοιξε τις πόρτες του το 2002.
Στο δεύτερο υπόγειο του ανακατασκευασμένου κτιρίου ανακαλύφθηκε ένα άριστα διατηρημένο σύστημα ύδρευσης της αρχαίας Ιπποδάμειας πόλης!
Σπηλιές με νεράιδες στου Φιλιπάππου
Ανακαλύφθηκε μόλις το 2009, ονομάστηκε σπηλιά του Κουφού σύμφωνα με μια φήμη που άκουσε η αρχαιολόγος Όλγα Βογιατζόγλου που το ανακάλυψε, ότι εκεί κατοικούσε κάποιος ηλικιωμένος κωφός.
Στην πραγματικότητα είναι ένα καλά λαξευμένο υπόσκαφο ταφικό μνημείο στο οποίο βρέθηκαν 6 κιβωτιόσχημοι τάφοι που είχαν συληθεί. Σε κάποια φάση ήταν και χώρος λατρείας αφού ο κόσμος των αθηναϊκών λόφων ήταν φορτισμένος από την λατρεία Νυμφών, Μουσών και άλλων μυστηριακών θεοτήτων όπως του Πάνα και της Κυβέλης.
Στην νεότερη αθηναϊκή λαογραφία οι αθηναϊκοί λόφοι και οι σπηλιές τους συνέχισαν να προκαλούν δέος και να συνδέονται με ένα μαγικό κόσμο μυθικών πλασμάτων, νεράιδων και ξωτικών, που είχαν δημιουργήσει στα "ψηλά" ένα άβατο δαιδαλώδες και συχνά απαγορευμένο για τους θνητούς. Εξάλλου η Ελλάδα βρίθει από τέτοιες γοητευτικές δοξασίες και νεραιδότοπους και η Αθήνα των χιλιάδων χρόνων κατέχει μια ειδική θέση.
Κάτω από την οδό Σταδίου, έγινε το πρώτο μεγάλο ριφιφί της νεότερης Ελλάδας
Ήταν το 1867, όταν μια ομάδα πέντε ατόμων ξεκίνησε να κατεβαίνει προς τη γαλαρία της Σταδίου από το κοντινό φρεάτιο της Βουκουρεστίου. Οι δράστες δεν έχασαν χρόνο.
Έσκαψαν τούνελ στο σημείο που από πάνω βρισκόταν η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, εισχώρησαν στο υπόγειο τμήμα του κτιρίου και από εκεί, στα ταμεία. Ο μύθος λέει πως οι ληστές κατάφεραν μέσω υπογείων διαδρομών να φτάσουν ως το Λαύριο (!) και να μοιράσουν εκεί τα κλοπιμαία τους.
Ο «απόγονος» αυτού του ριφιφί, δηλαδή μια διάρρηξη ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, μέσω των υπόγειων στοών της Αθήνας, συνέβη τα ξημερώματα της 20ης Δεκεμβρίου 1992, στην τράπεζα Εργασίας, στην οδό Καλλιρρόης, στο Νέο Κόσμο. Οι δράστες κατάφεραν να αποσπάσουν κλοπιμαία ύψους 5 δισεκατομμυρίων δραχμών. Ακολούθησαν έρευνες επί ερευνών και συλλήψεις υπόπτων. Οι πραγματικοί δράστες της διάρρηξης, διαφεύγουν της σύλληψης ως και σήμερα.
Kάτω από την Ακρόπολη, οι ενέδρες κατά των Τούρκων στην Τουρκοκρατία
O Kώστας Ντελερόπουλος ήταν γνωστός στην Τουρκοκρατία και ως «λαγουμιτζής», για την ικανότητα του να σκάβει λαγούμια (τούνελ), από τα οποία περνούσαν πολιορκητές και πολιορκημένοι, για να αποφύγουν τους Τούρκους ή και να τους επιτεθούν. Το παραπάνω βρίσκεται κάτω από τον περίπατο της Αποστόλου Παύλου.
Ήταν νεκροταφείο ο Κεραμεικός;
Κατά τον Παυσανία, η ονομασία Κεραμεικός οφείλεται στον Κέραμο, γιό του Διόνυσου και της Αριάδνης, προστάτη των κεραμέων. Τα εργαστήρια τους βρίσκονταν στην ίδια εποχή όπου βρισκόταν και το μεγαλύτερο νεκροταφείο των Αθηνών, σε μια περιοχή που εκτεινόταν ανάμεσα σε δύο πύλες, το Δίπυλο και την Ιερά Πύλη, οι οποίες συνέδεαν τον έσω με τον έξω Κεραμεικό, που έφτανε μέχρι την Ακαδημία του Πλάτωνος.
Στο σημείο που βρίσκεται η σημερινή οδός Πλαταιών, υπήρχε κατά τον 4ο αιώνα Π.Χ, το Δημόσιο Σήμα, ένα μνημείο αφιερωμένο στους Αθηναίους πεσόντες.
Αξίζει να τονίσουμε πως η διαδρομή που σήμερα ονομάζεται Ιερά Οδός, κατά την ίδια εποχή, αποτελούσε τόπο μύησης στα Ελευσίνια Μυστήρια, μια εμπειρία που άγγιζε τα όρια του θανάτου και θύμιζε την κατάβαση της Περσεφόνης στον Άδη.
Καλλιρρόης και Χαμοστέρνας
Η ονομασία της γνωστής λεωφόρου ξεκίνησε από ένα ποτάμι. Η κρήνη Καλλιρρόη επί της πλατείας Ηρώων τοποθετήθηκε το 1883 από το Δήμο Αθηναίων. Βρισκόταν στην άκρη του δάσους Συγγρού και αποκόπηκε αργότερα με το άνοιγμα της λεωφόρου Κηφισίας.
Από αυτή την κρήνη και από άλλες, οι Μαρουσιώτες νερουλάδες καθημερινά μετέφεραν το εξαιρετικής ποιότητας νερό στην Αθήνα, διαλαλώντας τετράστιχα σαν αυτά:
Πάρε νερό του Μαρουσιού
πάρε δροσιά κι’ υγεία,
να πίνης να δροσίζεσαι
γιατρού μην έχεις χρεία.
ή
Αν πιής νερό του Μαρουσιού
δε θα μ’ αλησμονήσης
κι αν νηστικάτα ματαπιής
σε μένα θα γυρίσης.
Στην περιοχή της Χαμοστέρνας υπήρχε όντως μια «χαμηλή στέρνα» από την οποία έπαιρναν νερό οι Αθηναίοι του 19ου αιώνα.
Υπήρξε πολεμικό καταφύγιο μέσα στο λόφο του Αρδηττού;
Περίπου! Η κατασκευή του καταφυγίου ήταν ημιτελής, δεν χρησιμοποιήθηκε ούτε από Έλληνες, ούτε από Γερμανούς, κατά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά λέγεται ότι στο εσωτερικό του μεταφέρθηκαν πολλά εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, ώστε να μην λεηλατηθούν από τον κατακτητή.
Στο άλσος Αιγάλεω είναι πιθανό να βρεις μπαρούτι;
Το Άλσος Αιγάλεω ή «Μπαρουτάδικο», ονομασία που παραπέμπει στο πρώην Πυριτιδοποιείο της περιοχής, είναι μία δενδροφυτευμένη έκταση περίπου 134 στρεμμάτων, μεταξύ της Ιεράς Οδού και της Λεωφόρου Αθηνών – Κορίνθου στο Αιγάλεω Αττικής. Αποτελεί το μεγαλύτερο πνεύμονα πρασίνου στη Δυτική Αττική.
Η ιστορική καμινάδα του πρώην Πυριτιδοποιείου.
Κατά τη δεκαετία του ’60 η παραγωγή του –πρώην- εργοστασίου είχε ατονήσει, λόγω των πολλών διαμαρτυριών των κατοίκων για τα θανατηφόρα ατυχήματα που συνέβαιναν, συχνά με πολλά θύματα, από εκρήξεις των επικίνδυνων υλών οι οποίες χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή πυρομαχικών. Το 1970 το εργοστάσιο ανέστειλλε οριστικά τη λειτουργία του, ενώ το 1974 περιήλθε στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου και ο εξοπλισμός έγινε δωρεά στον ελληνικό στρατό. Έπειτα, οι εγκαταστάσεις κατεδαφίστηκαν (πλην μίας καμινάδας και ενός υδροσυλλέκτη) και φυτεύτηκαν συνολικά 40.000 δένδρα.
Το πάρκο εγκαινιάστηκε στις 14 Νοεμβρίου του 1976, επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο ίδιος βρέθηκε τότε στην περιοχή μαζί με τον τότε υπουργό δημοσίων έργων Χριστόφορο Στράτο, για να φυτέψουν μαζί, έναν πλάτανο.
Με πληροφορίες και από: Αστική Σπηλαιολογία
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
