Ανάμεσα στους πρόποδες του Κισσάβου και τον λόφο Γκιντίκι, μόλις 15 χιλιόμετρα από τη Λάρισα, βρίσκεται μια οικοκοινότητα αυτόνομη και σχεδόν ουτοπική. Πρόκειται για ένα μεγάλο κτήμα, στα σπλάχνα του οποίου έχουν δημιουργηθεί διάσπαρτα μικρά σπιτάκια σε διάφορα χρώματα, που μοιάζουν λες και έχουν ξεπηδήσει από κάποιο παραμύθι.
Οι άνθρωποι εκεί ζουν εντελώς διαφορετικά - με ενεργειακή αυτονομία και πολύ χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα. Το οικο-εγχείρημα ξεκίνησε πριν από 24 χρόνια, όπου και χτίστηκε το πρώτο σπίτι με τη μέθοδο του στοιβαχτού πηλού, ενώ άρχισε να παίρνει τη μορφή οικοκοινότητας τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η κοινότητα COB ασχολείται με τη φυσική δόμηση και τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική. Σπίτια φτιαγμένα από πηλό, ενέργεια από τον ήλιο και από συσκευές που παράγουν ενέργεια και λίπασμα από βιοαποικοδόμηση αποβλήτων -το λεγόμενο βιοαέριο-, τροφή από δικές τους καλλιέργειες -λαχανικά, φρούτα, σιτηρά, όσπρια και μελίσσια- ενώ τα οργανικά απόβλητα τα αξιοποιούν για τις κότες και τα κομπόστ.
Στο κτήμα υπάρχουν ακόμα και φάρμες σκουληκιών, όπου τοποθετούν τα οργανικά σκουπίδια της κουζίνας. Τα σκουλήκια παράγουν γόνιμο χώμα τρώγωντας και σκάβοντας, ενώ προσφέρουν και ένα υγρό («τσάι σκουληκιών») που λειτουργεί ως φάρμακο για δέντρα και λαχανικά.
Το νερό της βροχής συλλέγεται σε βαρέλια, και χρησιμοποιείται για το πότισμα ή για άλλες χρήσεις. Επιπλέον, το κτήμα διαθέτει και φράγμα ομίχλης όπου η ομίχλη υγροποιείται. Τα γκρίζα νερά -που προέρχονται από τον νεροχύτη και το μπάνιο- περνούν από διαδοχικά φίλτρα καθαρισμού και επαναχρησιμοποιούνται. Το νερό πάντα καταλήγει σε δυο μεγάλες δεξαμενές απ' τις οποίες ποτίζεται ο λαχανόκηπος και το βρώσιμο δάσος.
Ο σχεδιασμός των κτιρίων βασίζεται στις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, αξιοποιώντας με παθητικό τρόπο το φως του ήλιου. Τα μεγάλα ανοίγματα βρίσκονται στον Νότο, βάζοντας μέσα στο σπίτι το φως του ήλιου. Το φως προσπίπτει στους τοίχους και στα πατώματα στη διάρκεια της μέρας, κρατώντας τα ζεστά στη διάρκεια της νύχτας.
Μάλιστα, ένα από τα σπίτια διαθέτει και τοίχο Trombe, όπου ο συνδυασμός γυαλιού και ωμόπλινθων δημιουργεί μια σημαντική αποθήκη ενέργειας για την θέρμανση του σπιτιού σε όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Η ιδέα της οικοκοινότητας
«Όλα ξεκίνησαν με την ανάγκη για χόμπι για φυσική καλλιέργεια, έτσι και αγοράστηκε το χωράφι. Τα επόμενα χρόνια δόθηκε περισσότερη έμφαση στη φυσική δόμηση και στη μη-τυπική εκπαίδευση και έπειτα σε όλες τις τεχνολογίες χαμηλού αποτυπώματος και την αναγεννητική γεωργία. Όλες αυτές οι δραστηριότητες, και ειδικά τα φυσικά σπίτια, τραβούσαν εκθετικά το ενδιαφέρον του κόσμου εντός και εκτός Ελλάδας».
«Έτσι, όταν ήρθε η ώρα και οι συνθήκες κατάλληλες, άνθρωποι που για διάφορους λόγους βρίσκονταν στο αγρόκτημα πέντε χρόνια πριν, ξεκίνησαν να ζυμώνονται γύρω από την ιδέα μιας οικοκοινότητας. Ήταν πάντα στα όνειρα του Κώστα Κοντομάνου, ιδρυτή του εγχειρήματος, αλλά ποτέ δεν ευδοκίμησε. Όλα πάντως ξεκίνησαν και συνεχίζουν εντελώς οργανικά», λέει στο Reader ο 29χρονος Χρήστος Κοντομάνος, που είναι αγρότης αναγεννητικής γεωργίας, σχεδιαστής περμακουλτούρας και εκπαιδευτής.
Το COB είναι μια κοινότητα που ασχολείται με τη φυσική δόμηση και τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική. «Είναι δύο πρακτικές που έχουν σαν αποτέλεσμα την εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας -η πρώτη στην φάση της κατασκευής μιας κατοικίας, ενώ η δεύτερη στη διατήρηση σταθερών συνθηκών διαβίωσης σε αυτήν. Και οι δύο καταλήγουν σε τεράστιο περιβαλλοντολογικό αλλά και οικονομικό όφελος», εξηγεί.
«Η φυσική δόμηση είναι ένας νέος όρος που αφορά στη χρήση φυσικών, τοπικών, προσεκτικά επιλεγμένων ή και ανακυκλωμένων υλικών, απλών εργαλείων και τεχνικών. Σε όλους σχεδόν τους τόπους, η φύση μας εξασφαλίζει τα δομικά υλικά που χρειαζόμαστε».
«Επειδή τα υλικά αυτά χρειάζονται μεταφορά, τα οικονομικά και περιβαλλοντολογικά κόστη είναι χαμηλά. Μερικά από αυτά τα υλικά -όπως τα δένδρα και το άχυρο- είναι ανανεώσιμα και κάποια άλλα -όπως οι πέτρα και το χώμα-, υπάρχουν σε τέτοια αφθονία που είναι πρακτικά ανεξάντλητα».
«Αντίθετα από τα οικολογικά δομικά υλικά, τα φυσικά εμπεριέχουν καθόλου ή ελάχιστη επεξεργασία. Η χρήση τους δεν συνεισφέρει στην καταστροφή των δασών, την κατασπατάληση των ορυκτών πόρων, τη μόλυνση και ούτε εξαρτάται από βιομηχανικά υλικά και βαριά μηχανήματα. Η γη είναι μη τοξική και τελείως ανακυκλώσιμη. Σ’ αυτή την εποχή της περιβαλλοντολογικής υποβάθμισης και της έλλειψης φυσικών πόρων με τις χιλιάδες κρυμμένες τοξίνες στα σπίτια μας δεν είναι πιο λογικό να επιστρέψουμε σε πιο αθώα φθηνά και υγιεινά οικοδομικά υλικά;», επισημαίνει ο Χρήστος.
Το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους προέρχεται από φωτοβολταϊκά πάνελ, ενώ έχουν μειώσει και τις ενεργειακές τους ανάγκες χωρίς να μειώσουν την ποιότητα της ζωής τους. «Συμπληρωματικά μπορεί να χρησιμοποιήσουμε γεννήτρια, υγραέριο για μαγείρεμα, και ξύλα για μαγείρεμα και ζέστη. Παρόλα αυτά, όταν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε ξύλο, έχουμε φτιάξει συσκευές που έχουν ελάχιστη κατανάλωση και καυσαέρια (Rocket mass heater, Rumford τζάκι κλπ). Έχουμε ακόμα και συσκευές που παράγουν ενέργεια και λίπασμα από βιοαποικοδόμηση αποβλήτων, το λεγόμενο βιοαέριο», τονίζει.
Σε ό,τι αφορά τα απόβλητα, ο Χρήστος επισημαίνει ότι «στην φιλοσοφία της περμακουλτούρας, προσπαθούμε να συνδυάζουμε πάντα τα προϊόντα ενός στοιχείου με ανάγκες. Ειδικά στην περίπτωση τών οργανικών “αποβλήτων” θεωρούνται χρυσός και δεν ξέρουμε πού να τα πρωτοαξιοποιήσουμε, στις κότες, στο βιοαέριο, στο κομπόστ γεωσκώληκα ή στο “ζεστό” κομπόστ που φτιάχνουμε για τα λαχανικά;».
Αυτή τη στιγμή στο κτήμα ζουν 12 άτομα όλων των ηλικιών και ένα παιδί 1,5 χρονών και κάθε χρόνο πλησιάζουν όλο και περισσότερο στην αυτάρκεια. «Καλλιεργούμε ένα μεγάλο ποσοστό των λαχανικών για εμάς, τους εθελοντές και τα εργαστήριά μας, αρκετά φρούτα, ξηρούς καρπούς, και αυτή τη στιγμή αναπτυσσόμαστε στα σιτηρά και όσπρια, καθώς και στα μελίσσια. Ό,τι μας λείπει το αγοράζουμε ή το ανταλλάσσουμε με παραγωγούς και εγχειρήματα που έχουν παρόμοια φιλοσοφία με εμάς, και στη χειρότερη θα καταφύγουμε στο σούπερ μάρκετ».
«Υπάρχουν τρόποι να μειώσουμε το αποτύπωμά μας ακόμα και στην πόλη»
Η αλήθεια είναι ότι η ζωή στην πόλη, έτσι όπως είναι στημένη, από μόνη της συνεπάγεται αρκετά μεγάλο αποτύπωμα. Ειδικά στις μεγάλες πόλεις γίνονται όλο και πιο δύσκολες οι εναλλακτικές.
«Παρόλα αυτά, υπάρχουν πολλοί τρόποι να μειώσουμε το αποτύπωμά μας. Χρησιμοποιώντας ποδήλατο, καλλιεργώντας τροφή στα μπαλκόνια, μέσω της συμμετοχής σε τοπικές καλλιεργητικές ομάδες ή ενεργειακές κοινότητες, με ηλιακά πάνελ και ηλιακούς θερμοσίφωνες στις ταράτσες, με την μείωση των τροφοχιλιομέτρων, καταναλώνοντας τροφή από οικολογικούς και τοπικούς παραγωγούς, μειώνοντας τις αχρείαστες καταναλωτικές ανάγκες μας, ακόμα και επαναχρησιμοποιώντας τα γκρίζα νερά της κοντινότερης βρύσης στο καζανάκι της τουαλέτας»
«Οι αλλαγές που μπορούμε να κάνουμε στην καθημερινότητά μας είναι απίστευτα πολλές -όταν ανακαλύψεις τον κόσμο της περμακουλτούρας, είναι πραγματικά δύσκολο να σταματήσεις να δοκιμάζεις και να εξελίσσεσαι», υπογραμμίζει ο Χρήστος.
Μάλιστα, στο κτήμα γίνονται ορισμένα βιωματικά εργαστήρια για ενήλικες και παιδιά, για να μάθουν για τη φυσική δόμηση, την αυτάρκεια και την αειφορία. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτά αφορούν και τον σχεδιασμό ολισθικών οικοσυστημάτων (περμακουλτούρα), και στην αναγεννητική γεωργία και έχουν διάρκεια από μία ημέρα έως δύο εβδομάδες.
«Εστιάζουμε ιδιαίτερα στη ζύμωση των ανθρώπων μέσω εμπειριών που έχουν πρακτικά αποτελέσματα. Έτσι κάθε άνθρωπος μπορεί να δει και να καταλάβει ότι μόνος ή ακόμα καλύτερα με μια ομάδα, μπορεί να γίνει η αλλαγή που θέλει να δει στον κόσμο».
«Οι περισσότεροι άνθρωποι ήρθαν με κάποιο τρόπο (εργαστήριο, ανοιχτό αγρόκτημα, εθελοντισμό ή άλλο) αγάπησαν το μέρος και τους ανθρώπους, και με τη σειρά μας και εμείς. Αυτοί φέρνουν όλο το βιος και την ενέργειά τους και τη βάζουν στην οικοκοινότητα. Όλη η σύνθεση συμβαίνει οργανικά».
Για εκείνον είναι πολύ όμορφο συναίσθημα το να ζει με ανθρώπους με παρόμοια οράματα σε ένα παραδεισένιο περιβάλλον. «Όμως και όλα αυτά τα όμορφα πράγματα που δοκιμάζουμε και κάνουμε, απορροφούν πολλή από την ενέργειά μας. Κάθε μέρα είναι τόσο εξαντλητική, αλλά και ανταποδοτική. Κάθε μέρα είναι διαφορετική, μαθαίνεις κάτι καινούργιο, εξελίσσεσαι σαν άνθρωπος. Η δημιουργία της κοινότητας, έδωσε την βοήθεια για να εκτοξευθεί εκθετικά ο αντίκτυπος αυτού του εγχειρήματος».
Δεν θα περιέγραφε τη ζωή στο κτήμα ως κάτι απλό, αλλά αντίθετα σαν κάτι εξαιρετικά περίπλοκο. Όπως είναι και η ίδια η φύση. Η λέξη «απλό» θα περιέγραφε τον τρόπο ζωής, όμως οι καθημερινές δραστηριότητες είναι πάντα σύνθετες.
«Το να ζεις με τους ρυθμούς της φύσης πάντως είναι σίγουρα κάτι μοναδικό», λέει. Η πόλη για εκείνον, με τα χρόνια γίνεται όλο και πιο απωθητική και αν δεν υπήρχαν κάποια ψώνια ή πωλήσεις, ίσως να μην την επισκεφθόταν τόσο.
Από εδώ και στο εξής, «τα εγχειρήματα είναι μεγάλα: θα γίνει η μετακόμιση όλων μας σε διπλανό κτήμα που θα σχεδιαστεί και θα διαμορφωθεί εξ αρχής ολισθικά, έχοντας συλλέξει τη γνώση όλων αυτών των χρόνων, ένα οικοχωριό. Η Σύνδεσή μας με την τοπική κοινότητα, έχοντας ανακαινίσει το σχολείο του χωριού, προχωράμε στην ανακαίνιση και επαναλειτουργία του καφενείου του χωριού. Με αυτά, αποσκοπούμε να ανακαλύψουμε αναγεννητικά κοινωνικά μοντέλα», καταλήγει.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
