«Εγώ ήμουν η μάνα του και ήξερα πάρα πολύ καλά τον Παύλο. Ήξερα ότι δεν θα έκανε στιγμή πίσω».
Η Μάγδα Φύσσα κάθεται σε μια πλαστική καρέκλα δίπλα στην εξέδρα με τα μπλε καθίσματα στον Πολυχώρο Λιπασμάτων, στη Δραπετσώνα. Είναι η πρώτη μέρα του Αντιφασιστικού Φεστιβάλ για τα δέκα χρόνια από τη δολοφονία του γιου της, Παύλου. Ο Γιάννης Μάγγος την πλησιάζει και της δίνει μια μπλούζα που δείχνει τον δικό του γιο, Βασίλη, με υψωμένη τη γροθιά. Η Μάγδα τη φοράει και οι δυο τους βγαίνουν φωτογραφία. Ύστερα σηκώνεται, παίρνει τον καφέ και τα τσιγάρα της και μας πλησιάζει. Όλοι μαζί βρίσκουμε μια ήσυχη μεριά και καθόμαστε για την κουβέντα. Για τη «συνέντευξη».
Είναι πολύ θυμωμένη με τον τρόπο που ο φασισμός κερδίζει έδαφος ξανά. Αναρωτιέται αν όλοι αυτοί οι αγώνες όλα αυτά τα χρόνια πήγαν χαμένοι. Αν έγιναν τσάμπα. Αν η στάση του Παύλου το βράδυ της 18ης Σεπτεμβρίου 2013, δεν δίδαξε τίποτα αυτούς που έπρεπε να διδάξει. Αλλά κάθε, μα κάθε φορά που της κάνουμε μια ερώτηση για τον Παύλο που ήξερε αυτή, η μάνα, και όχι εμείς, οι άλλοι, μαλακώνει, γλυκαίνει, το μυαλό τον φέρνει αμέσως μπροστά στα μάτια της.
Η Μάγδα Φύσσα, μια μάνα που δολοφόνησαν το παιδί της κι ένα μοντέρνο σύμβολο αγώνα και αντοχής, μάς χάρισε λίγα λεπτά για μια σπάνια συνέντευξη μαζί της. Για μια σπάνια κουβέντα στο Personas.
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Γεωργία Μοσχονά
Φωτογραφίες: Χρήστος Λώλος
«Μου φαίνεται σαν χθες. Ούτε σαν χθες. Μου φαίνεται σαν να έγινε σήμερα. Όμως τότε δεν μπορούσα να φανταστώ ότι δέκα χρόνια μετά, θα βρίσκομαι εδώ, θα μιλάω για τον Παύλο και θα γίνονται πράγματα για αυτόν. Ναι, δεν άλλαξε κάτι, μόνο τα συναισθήματα έγιναν πιο έντονα. Και η οργή και η κούραση. Δυστυχώς τα πράγματα είναι πάλι πάρα πολύ δύσκολα.
Τόσα χρόνια, τόσος αγώνας, όχι μόνο από πλευράς μας ως οικογένεια, αλλά και από τις δικές σας πλάτες, όλου αυτού του κόσμου, και ξαφνικά μοιάζει σαν να μην έγινε τίποτα».
«Τις αντοχές σου δεν τις ελέγχεις. Δεν μπορείς να τα ελέγχεις αυτά. Ναι, αν ζήσω, δεν νομίζω ότι θα τα παρατήσω. Εξάλλου αυτό είναι και το σύνθημά μας φέτος, Ούτε Βήμα Πίσω. Αλλά δεν είναι το θέμα αν θα αντέξω εγώ. Το θέμα είναι τι γίνεται. Κι εγώ να μην αντέξω…».
«Πώς γίνεται ρε παιδιά φτου κι απ’ την αρχή; Πώς γίνεται τρία ακροδεξιά κόμματα στη Βουλή;»
«Σαφώς και έχω κουραστεί πάρα πολύ. Και η οργή, όλο αυτό το άδικο που πλανιέται πια από πάνω μας και μας έχει σκεπάσει, αυτό το μαύρο, δεν το αντέχεις. Από την άλλη, πονάει πάρα πολύ ότι έφυγε έτσι ο Παύλος… Κατάλαβαν τα νέα παιδιά, αυτά που είναι δίπλα μας, τι έκανε ο Παύλος εκείνο το βράδυ; Έχουν καταλάβει; Δεν έκανε ούτε βήμα πίσω. Έδωσε τη ζωή του υποτίθεται για ένα δικό τους καλύτερο αύριο. Πέραν της οργής, είναι λίγο και η απογοήτευση. Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι όλα αυτά τα χρόνια που είναι δίπλα μας. Αρκετοί άνθρωποι. Αλλά πώς γίνεται ρε παιδιά πάλι τα ίδια, φτου κι απ’ την αρχή; Πώς γίνεται τρία ακροδεξιά κόμματα στη Βουλή; Πώς;».
«Εγώ ήμουν η μάνα του και ήξερα πάρα πολύ καλά τον Παύλο. Ήξερα ότι δεν θα έκανε στιγμή πίσω. Ήξερα ότι βρέθηκαν εκείνο το βράδυ εκεί, εσκεμμένα για τον Παύλο. Από τη στάση του και δίνοντας τη ζωή του, αποδεικνύει ότι τα ιδανικά και οι αρχές του δεν θα τον άφηναν να κάνει πίσω. Δεν υπήρχε περίπτωση.
Ήθελε να σώσει τους φίλους του και τους έσωσε. Ξέροντας τον Παύλο, ξέρω γιατί στάθηκε σε αυτό το σημείο και γιατί έδιωξε τους φίλους του. Δεν έτρεξε να μπει σε ένα στενό, δεν κρύφτηκε. Ακριβώς για να μπορέσει να το ξεγυμνώσει όλο αυτό. Αυτό λοιπόν που έγινε μετά, το χρωστάμε όλοι μας στον Παύλο. Άσχετα με τον πόνο τον αφόρητο που μας έδωσε και θα τον πάρουμε μαζί μας ως το τέλος.
Αυτός ο πόνος είναι το τελευταίο που θα ‘θελε να προκαλέσει, αλλά ο Παύλος δεν θα έκανε πίσω. Το θέμα είναι να το καταλάβουν όλες οι νέες γενιές το γιατί το έκανε. Αυτό που σκέφτομαι τώρα είναι τι μούντζα θα τρώμε από κει πάνω με όλο αυτό το χάλι που συμβαίνει. Τι άλλο θα μπορούσε να δώσει αυτό το παιδί; Έδωσε τη ζωή του».
«Κάπως αυτά σκέφτομαι, πονάω, του λέω πάρα πολλές φορές ότι δεν άξιζε να γίνει όλο αυτό. Απ’ την άλλη λέω και πώς θα μπορούσε να ζήσει εκείνος αν σκότωναν έναν από τους φίλους του, και όχι τον ίδιο; Ξέρω πολύ καλά ότι δεν θα άντεχε. Το παιδί μου δεν θα ζούσε φυσιολογικά μετά από κάτι τέτοιο. Δεν θα επέτρεπε στον εαυτό του να φύγει ένας φίλος του από χέρι φασίστα».
«Πριν δέκα χρόνια, δεν γνώριζα το μέγεθος αυτού που συνέβαινε με τη Χρυσή Αυγή. Πέρα από τη δολοφονία του Λουκμάν που πέρασε στα ψιλά, δεν είχαμε άλλο νεκρό. Βέβαια μέσα σε αυτό το χρόνο έγιναν αρκετά επεισόδια. Και στο Μελιγαλά και με το ΚΚΕ, και άλλα. Προλάβαμε και τα είδαμε, δεν προλάβαμε όμως να καταλάβουμε ότι ο κίνδυνος είναι τόσο μεγάλος. Εγώ ας πούμε δεν χρησιμοποιούσα υπολογιστή, δεν έμπαινα στο ίντερνετ, δεν ήξερα λεπτομέρειες. Μου τα έλεγε ο Παύλος, δεν ήθελε όμως να με φορτώνει. Έκανε τον αγώνα του, έκανε ό,τι έκανε, αλλά δεν έκανε θόρυβο».
«Ο Παύλος έγινε στόχος από τις δράσεις του, τα τραγούδια του. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να τον γνώριζαν και από το Πέραμα. Αρκετοί από τους κατηγορούμενους, τουλάχιστον για το βράδυ εκείνο, ήταν άνθρωποι της γειτονιάς. Από όλους αυτούς που ήρθαν εκεί, ταυτοποιήθηκαν οι 18. Αλλά ήταν πάνω από 60. Είμαι απόλυτα σίγουρη ότι ήταν και άλλοι της γειτονιάς που βρέθηκαν σε άλλες εγκληματικές ενέργειες της Χρυσής Αυγής. Παραδείγματος χάριν, ο Αγιοβλασίτης. Σε εμάς δεν βρέθηκε, ήταν κατηγορούμενος για την Ηλιούπολη (σ.σ. για την επίθεση στο κοινωνικό στέκι 'Συνεργείο' τον Ιούλιο του '13). Δεν υπάρχει περίπτωση να μην ήταν το βράδυ της δολοφονίας του Παύλου και ο Αγιοβλασίτης εκεί. Αφού το μαγαζί του είναι δίπλα. Ή και πόσοι ακόμα που βγήκαν αθώοι».
«Το παιδί μου δεν θα επέτρεπε στον εαυτό του να φύγει ένας φίλος του από χέρι φασίστα. Δεν θα ζούσε φυσιολογικά μετά»
«Φυσικά τους έχω πετύχει στη γειτονιά όλα αυτά τα χρόνια. Ό,τι γίνεται στη δίκη γίνεται και στον δρόμο. Δεν τους αντέχω, δεν μπορώ. Προκαλούσαν και προκαλούν. Το τελευταίο διάστημα, είναι περίπου ένας χρόνος, που δεν έχει τύχει να τους συναντήσω. Έχε υπόψιν σου ότι ο Άγγος είναι έξω, ο Μιχάλαρος είναι έξω. Είναι αρκετοί έξω, μπορεί να έχουν βγει και όλοι. Δεν έχει τύχει να τους πετύχω. Όμως αν τύχει, εγώ δεν μπορώ να περάσω από δίπλα τους και να μην κάνω την οποιαδήποτε ιστορία».
«Όλη μέρα, κάθε μέρα μιλάω με τον Παύλο. Πιο πολλές ώρες είμαι με τον Παύλο, παρά με την Ειρήνη μου (σ.σ. η αδερφή του Παύλου). Και ο Παύλος μου απαντάει, έ;»
«Αν θα είναι περήφανος για μένα; Ήταν έτσι κι αλλιώς περήφανος για εμάς, κι ήμασταν και εμείς για εκείνον. Έπρεπε να γίνει αυτό όμως ρε παιδιά;».
«Ο Παύλος με φώναζε Τζόρνταν, ήταν ο αγαπημένος του. Μια άλλη φορά, συζητώντας για κάτι δικά μας, μου ‘χε πει, θα αντέξεις εσύ, είσαι κομάντο. Και του ‘χα απαντήσει, πολύ απλά να παρακαλάς σε πέντε λεπτά να έχουν τελειώσει, γιατί δεν θα αντέξω. Κάτι ήξερε όμως για μένα. Εγώ δεν το ‘ξερα…».
«Έχω όλες τις εικόνες του Παύλου στο μυαλό μου. Και από παιδάκι, και από εκείνον τον Αύγουστο που ήμασταν μαζί. Πολλά. Μόνο που δεν θέλω να τα μοιραστώ, είναι δικά μου. Ήταν υπέροχο παιδάκι, καθόλου γκρινιάρης. Χαρούμενος, αγαπητός, πειραχτήρι. Πολύ πιο πειραχτήρι από την Ειρήνη. Η Ειρήνη ήταν ένα φιλήσυχο παιδάκι. Της έφτανε απλά να έχει φίλους να παίζει, έκανε τα χατίρια ολονών».
«Η Δώρα (σ.σ. η μεγάλη του ανιψιά, 12 χρονών πια) τού φέρνει σε αρκετά. Η Δώρα δεν θέλει να συζητάμε για τον Παύλο. Από την αρχή, αυτό ήταν ένα κομμάτι που δεν άγγιξα καθόλου με τα παιδιά. Δεν συζητήσαμε ποτέ τίποτα, το έχει αναλάβει η Ειρήνη αυτό. Η Δώρα πάντως δεν θέλει. Τα βλέπει όλα, ξέρει τα πάντα, αλλά δεν θέλει. Η μικρή (σ.σ. η Αριάδνη, 8,5 ετών), ήθελε να μάθει τα πάντα από την αρχή, βλέποντας φωτογραφίες του ας πούμε».
«Το μόνο που έχω συζητήσει με τη μικρή είναι το γιατί φοράω μαύρα. Με πίεζε, γιαγιά δεν είναι ωραίο χρώμα αυτό, θες να βάλεις ένα άλλο; Κάποια στιγμή που με είχε πιέσει αρκετά, της είπα ότι τα μαύρα δεν τα φοράω γιατί μου αρέσουν, αλλά γιατί έχασα το παιδί μου, τον θείο σου τον Παύλο, και δεν έχω διάθεση να βάλω κάτι άλλο. Εντάξει, εντάξει γιαγιά, μου απάντησε, δεν θα σου ξαναπώ τίποτα. Πάντως να ξέρεις ότι θα σου πηγαίνει κι ένα άλλο χρώμα». (γέλια)
«Θα πω ότι είμαστε ΟΚ, μόνο αν καθαρίσει ο τόπος από τους φασίστες. Μπορεί να γίνει όταν τους έχουμε μες στη Βουλή; Δεν νομίζω. Μην επαναπαυόμαστε, δεν έχει αλλάξει τίποτα απολύτως. Θέλει μεγάλο αγώνα, αν θέλετε μια καλύτερη ζωή εσείς. Να μην πάει χαμένο το αίμα του Παύλου. Και τόσων άλλων».
«Να ξέρετε ότι όταν ένας γονιός λέει, θα ‘θελα το παιδί μου να είναι το τελευταίο θύμα, πραγματικά το εννοεί. Αλλά ποτέ δεν είναι το τελευταίο θύμμα. Κι εκεί είναι μεγαλύτερος ο πόνος, όταν δεν σταματάει το κακό. Έχω σηκώσει τα χέρια ψηλά δέκα χρόνια τώρα. Το ένα σοκ διαδέχεται το άλλο».
«Πολλές φορές βλέπω τον Παύλο στον ύπνο μου. Και σε πληροφορώ ότι μου έχει λύσει πάρα πολλά θέματα. Είναι χαρούμενος και θέλει να είμαι κι εγώ».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
