Όσο κατευθυνόμασταν προς μία καφετέρια που βρίσκεται πίσω από το Μουσείο, του είπα ότι είναι ένας από τους πιο συνεννοήσιμους ανθρώπους με τους οποίους έχω κανονίσει συνέντευξη. Του έκανε εντύπωση. Θεωρούσε ότι, για να βρούμε τον χρόνο να κάνουμε τη συνέντευξη, μας είχε βγάλει το λάδι. Δεν ισχύει καθόλου.
Το να συναντάς για πρώτη φορά στη ζωή σου τον Archaeostoryteller στα σκαλοπάτια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου μπορεί να μοιάζει στερεοτυπικό. Έχει όμως και την πλάκα του. Ο άνθρωπος που έχει καταφέρει περισσότερο από κάθε άλλον να αναδείξει την ποπ υφή της επιστήμης που λάτρεψε, στα σκαλοπάτια ενός από τους πιο χαρακτηριστικούς τόπους ανάδειξης του αρχαίου ελληνικού παρελθόντος.
Για όποιον τυχόν δεν τον γνωρίζει, ο Archaeostoryteller, κατά κόσμον Θόδωρος Παπακώστας, ξεκίνησε μέσω των social media να αφηγείται ιστορίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος οι οποίες πολύ γρήγορα προσέλκυσαν το ενδιαφέρον ενός διψασμένου κοινού που μέχρι τότε δεν είχαμε ιδέα ότι υπήρχε.
Πλέον, ο ίδιος έχει κάνει την παραγωγή content επάγγελμα. Εκτός από τα social media, συμμετέχει σε ντοκιμαντέρ, είναι συγγραφέας (“Αρχαιολογία Αγάπη μου…Έλα Πάρε με Από Δω” και “Χωράει Όλη η Αρχαιότητα σε Ασανσέρ;”, εκδ. Key Books) αλλά και podcaster. Για να φτάσει εδώ είχε κάνει master στην Προϊστορική Αρχαιολογία και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην Κλασική Αρχαιολογία το 2017. Παρακάτω θα διαβάσετε τη δική του ιστορία όπως την αφηγήθηκε στο Personas.
Ποια είναι η ιστορία του Θόδωρου Παπακώστα; Πώς έγινες αρχαιολόγος;
Από μικρός λάτρευα την ανακάλυψη του παρελθόντος και την αρχαιολογία. Επομένως ήταν σχεδόν μονόδρομος για εμένα. Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, ακολούθησα τη μεγάλη μου αγάπη.
Δεν ήταν κάποιος στην οικογένεια σχετιζόμενος με αρχαιολογία ή με αρχαιογνωστικές επιστήμες, όχι. Απλά μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που θα με πήγαιναν πάντα σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, όταν κάναμε ταξίδια ή εκδρομές. Θεωρώ ότι όλα αυτά παίζουν ρόλο στο να αρχίσεις να εκτιμάς την πολιτιστική σου κληρονομιά.
Όταν αποφάσισα εγώ να γίνω αρχαιολόγος, η αρχαιολογία δεν είχε την ποπ υφή που έχει σήμερα. Ωστόσο, υπήρχε και υπάρχει ακόμα πάρα πολύς κόσμος που έχει μία ροπή προς αυτή, ακριβώς επειδή μιλάμε για μία πάρα πολύ ταξιδιάρικη επιστήμη για το μυαλό.
Δηλαδή οι μισοί μου λένε «πώς και έγινες αρχαιολόγος» και οι άλλοι μισοί ότι θα ήθελαν να είχαν γίνει και οι ίδιοι. Είναι από τις πιο δημοφιλείς σχολές ως προς το ενδιαφέρον της αλλά που κανείς δεν την ακολουθεί γιατί δεν έχει επαγγελματική αποκατάσταση. Δεν τους αδικώ κιόλας. Είναι πολύ άσχημη η συνθήκη. Και εγώ, αν το καλοσκεφτείς, έφτιαξα τη δική μου δουλειά για να επιβιώσω.
Και ποια είναι η ιστορία του Archaeostoryteller;
Ο Archaeostoryteller ξεκίνησε την άνοιξη του 2018 μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριμένα το Instagram. Πολύ γρήγορα απογειώθηκε. Σε καμία περίπτωση δεν το περίμενα να υπάρξει τόσο μεγάλη αγάπη από το κοινό. Δεν πίστευα δηλαδή ότι θα μπορούσε να κατακτήσει η αρχαιολογία τα social media και το Instagram. Δεν πήγα καν με αυτόν τον σκοπό.
'Ελεγα τις ιστορίες που θα ήθελα να πω με τον τρόπο που ήθελα να τις ακούω εγώ. Ξαφνικά όμως μαζεύτηκε πάρα πολύς κόσμος. Μόνο τότε ήταν που αποφάσισα να το δω πιο συνειδητά και πιο στοχευμένα. Πλέον το κάνω πλήρως επαγγελματικά και έχει φύγει από τα κοινωνικά δίκτυα. Υπάρχει η σειρά βιβλίων που βγάζω με την Key Books, ντοκιμαντέρ, ένα podcast που ούτε εγώ πιστεύω ότι πάει τόσο καλά.
Αυτό δεν δείχνει κάτι για μένα. Δείχνει πιο πολύ ότι το κοινό θέλει και απολαμβάνει ένα ωραίο περιεχόμενο που αφορά την επιστήμη. Δείχνει επίσης ότι η επιστήμη δεν είναι κάτι μακριά από το ευρύ κοινό. Αντιθέτως, έχει έναν φυσικό αποδέκτη, που είναι η ευρύτερη κοινωνία, και πρέπει να μπορεί να φτάσει εκεί πέρα εύκολα και γρήγορα.
Aς πούμε θεωρείς ότι αυτό που κάνεις είναι ένα είδος εκλαϊκευσης;
Υπάρχει ο όρος εκλαΐκευση, ναι, αλλά δεν μου αρέσει τόσο. Δεν μπορώ να το δω δασκαλίστικά και ελιτίστικα ως ο αρχαιολόγος που διδάσκει τα πλήθη. Καμία σχέση. Εγώ ξέρω τα περί αρχαιολογίας, άλλος ξέρει τα περί μηχανικής, περί ιατρικής. Όλοι έχουμε κάποια εξειδίκευση, ο σκοπός είναι να την περνάμε στην κοινωνία με εύκολο και απλό τρόπο.
Το δασκαλίστικό ύφος δεν μου λέει κάτι και τον ξενερώνει και τον κόσμο. Δεν είμαι εγώ κάτι καλύτερο, απλά έχω πληροφορίες σχετικά με τη δική μου επιστήμη και αυτές είναι που θέλω να μεταδώσω.
Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σημείο όπου κατάλαβες ότι πράγματι η δουλειά σου έχει ανταπόκριση σε πιο ευρύ κοινό;
Μου έχει μείνει η πρώτη φορά που άκουσα μία ατάκα που τελικά την ακούω συχνά. Το “νόμιζα ότι δεν με ενδιαφέρει η ιστορία και αρχαιολογία αλλά τελικά έκανα λάθος”. Χαίρομαι πολύ όταν το ακούω, γιατί ούτως ή άλλως εκεί είναι και το κοινό που ψάχνω. Δεν ψάχνω ανθρώπους που ξέρουν ήδη από αρχαιολογία. Αυτοί έχουν τους τρόπους και τις πηγές να πάρουν τις πληροφορίες που θέλουν από πιο ενδελεχείς αρχαιολογικές εκδόσεις ή συνέδρια και δημοσιεύσεις.
Εγώ αντιθέτως προσπαθώ να λειτουργήσω ως φάρος που θα φέρει πολύ περισσότερους ανθρώπους στον μαγικό κόσμο της αρχαιογνωσίας η οποία τελικά μας αφορά όλους. Είναι μία οικουμενική επιστήμη, με δεδομένο ότι πολιτιστική κληρονομιά είναι κοινό μας κτήμα.
Πάντως δεν αντιμετωπίζεις την αρχαιότητα, και συγκεκριμένα την κλασική Αθήνα σαν ιερό τοτέμ, σωστά;
Κάθε κοινωνία έχει μέσα της τα πάντα. Έχει και τον δημιουργικό και τον εργατικό και τον έξυπνο και τον ηγέτη αλλά έχει και τον τεμπέλη, τον χαζούλη, τον απατεωνίσκο. Έτσι είναι και η αρχαία Αθήνα η οποία, όπως κάθε κοινωνία, ζει σε μία αέναη διαδικασία αλλαγής και εξέλιξης. Είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο, πολλές φορές και ταυτόχρονα σε διαφορετικούς τομείς.
Την αρχαιότητα δεν μπορούμε ούτε να την ηρωοποιούμε ούτε να την καθαγιάζουμε. Αξίζει, αντιθέτως, να τη δούμε σε όλα της τα χρώματα. Φωτεινά και σκοτεινά.
Δεν κάνεις όμως μία αποδόμηση του τρόπου που αντιμετωπίζουμε την αρχαία Ελλάδα…
Όχι, δεν θέλω να κάνω καμία αποδόμηση, θέλω να κάνω μία σφαιρική εξιστόρηση και απεικόνιση του αρχαίου κόσμου. Αν έκανα αποδόμηση, θεωρώ ότι θα έκανα κάτι πολύ στρατευμένο και δεν είναι αυτός ο σκόπος ούτε ο δικός μου ούτε συνολικά της επιστήμης η οποία πάντα στοχεύει στη σφαιρικότητα, εν προκειμένω ως προς την αντίληψη του αρχαίου κόσμου.
Μετά από εσένα βλέπουμε μία σειρά από παρεμφερείς προσπάθειες που αφορούν και άλλους τομείς. Πιστεύεις ότι, για να κάνει κάποιος καλό σχετικό content, πρέπει να έχει σπουδάσει αυτό με το οποίο ασχολείται;
Θεωρώ ότι είναι καλό, όταν κάνεις επικοινωνία της επιστήμης, να έχεις βαθιά γνώση της επιστήμης αυτής. Μόνο και μόνο για να αποφύγεις κακοτοπιές και χοντρά λάθη. Έχω δει και άλλα τέτοια project ανθρωπιστικών και όχι μόνο επιστημών που, όταν γίνονται από ανθρώπους που κατέχουν τη γνώση, παρέχουν ασφαλείς πληροφορίες.
Όταν όμως είναι από ανθρώπους που είναι, για παράδειγμα, απλώς αρχαιολάτρες, τότε πολύ συχνά υπάρχουν λάθη. Αυτό το θεωρώ επικίνδυνο. Είναι αρχή μου βέβαια να μην πηγαίνω να σχολιάζω αρνητικά στο προφίλ του άλλου αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχω φρικάρει με πολύ λανθασμένη αρχαιολογική και ιστορική πληροφορία.
Είναι μία εκδοχή της σύγχυσης που υπάρχει ως προς το ποιος μπορεί να λέει τι στο ίντερνετ.
Υπάρχει, μπέρδεμα, ναι. Είναι στη διακριτική ευχέρεια του κοινού να τσεκάρει κατά πόσο αυτός που του δίνει την πληροφορία είναι έγκυρος και όχι κάποιος που δεν ξέρει να διαχειριστεί τα επιστημονικά στοιχεία και τις πρωτογενείς πηγές.
Ασχολείσαι πολύ με την ποπ κουλτούρα;
Αυτό δεν κάνουμε όλοι; Δεν ζούμε σε μία τέτοιου τύπου κοινωνία; Ήταν λίγο τολμηρό να συνδυάσω σημερινή κουλτούρα με την αρχαιότητα. Ήταν όμως διττός ο ρόλος και η ουσία αυτού του πράγματος. Πρώτον, να κάνω περιεχόμενο πιο διασκεδαστικό και πιο εύληπτο για το ευρύ κοινό.
Δεύτερον, να παίξουμε και λίγο με τα όρια του πόσο κρατάμε το παρελθόν μας, κάπου ψηλά, σαν ιερή αγελάδα που δεν κάνει να το φέρουμε στο σήμερα. Αυτό κρύβει μία μεγάλη παγίδα: Να το αποξενώσεις τελικά.
Δεν είναι ιερό το παρελθόν και δεν χρειάζεται να είναι. Είναι κοντά μας, είναι οικείο και μπορούμε να κάνουμε και άλλα πράγματα μαζί του του εκτός από τον στείρο θαυμασμό.
Ως αρχαιολόγος έζησες αυτή την υποτίμηση προς τις ανθρωπιστικές επιστήμες, επειδή «δεν βγάζουν χρήματα»;
Το είχα ζήσει. Όντως η σύγχρονη κοινωνία δεν δίνει στις ανθρωπιστικές επιστήμες την αξία που θα έπρεπε να έχουν. Δεν γίνεται να μην ξέρεις το παρελθόν σου, δεν είσαι ρομπότ σε γραμμή παραγωγής.
Δεν ξύπνησες μία μέρα στον πλανήτη Γη. Αν θες να έχεις δική σου κοσμοθεωρία και δική σου θέση στον κόσμο, είναι μονόδρομος να κοιτάξεις το παρελθόν σου: Εξατομικευμένο, κοινοτικό και συλλογικό. Τελικά, πανανθρώπινο.
Είναι αυτή η στροφή στις ρίζες μας ένας από τους λόγους που αγαπάς την αρχαιολογία;
Η αρχαιολογία ουσιαστικά είναι μία πολύ ψυχοθεραπευτική επιστήμη. Ψάχνεις να βρεις τον άνθρωπο μέσα από τα υλικά κατάλοιπα. Αντί να κάνεις την ψυχοθεραπεία σου, λοιπόν, ατομικά (πράγμα πολύ ωραίο και χρήσιμο) την κάνουμε και συλλογικά ως ανθρωπότητα.
Ουσιαστικά πρόκειται για μία πανανθρώπινη, οικουμενική συνεδρία ψυχοθεραπείας για να βρούμε τι έφταιξε και έχουμε γίνει η πιο κομπλεξική μορφή ζωής στο ηλιακό σύστημα. Γιατί, τι να κάνουμε, είμαστε η μόνη κομπλεξική μορφή ζωής. Τα εμού, οι καμηλοπαρδάλεις και τα μυρμήγκια δεν έχουν τα δικά μας τα συμπλέγματα.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου hate comment;
Ασχολούμαι με τα social media οπότε είναι αναγκαστικό νομίζω να φάω και λίγο hate. Δεν είσαι τηγανητή πατάτα να αρέσεις σε όλους.
Θυμάμαι είχα πεθάνει με ένα σχόλιο που έλεγε “αν είναι δυνατόν να συγκρίνεις τη Μινωική Κρήτη με τη Μαρινέλλα”. Σκεφτόμουν εγώ, τι της φταίει τώρα; Η Μινωική Κρήτη ή η Μαρινέλλα; Ειδικά η Μαρινέλλα μία πέτρα άνοιξε η γυναίκα και τη διάβηκε.
Aλήθεια υπάρχει κάποιος αρχαιολογικός χώρος που να σε εντυπωσιάζει κάθε φορά που τον βλέπεις;
Από τα μεγάλα μνημεία μπορώ να πω ότι όσες φορές και να πάω στην Αρχαία Ολυμπία τρελαίνομαι. Ο αρχαιολογικός χώρος, το ύφος του, το κλίμα του, ο συμβολισμός του και η ιστορία του. Αγαπώ όμως πάρα πολύ και την αρχαία Κασσώπη, στη Δυτική Ελλάδα, αυτό που λέω εγώ “ελληνικό Μάτσου-Πίτσου”. Δεν είναι τόσο γνωστό αλλά θα έπρεπε να είναι. Πρόκειται για έναν απίστευτο αρχαιολογικό χώρο.
Αλήθεια, αν μπορούσες να γνωρίσεις έναν αρχαίο Έλληνα, ποιον θα διάλεγες;
Θα ήθελα πάρα πολύ να γνωρίσω τον Σωκράτη από κοντά. Ο Σωκράτης είναι μορφάρα, ο πατέρας όλης της φιλοσοφίας. Θα ήθελα όμως να γνωρίσω επίσης πολύ τον Αλκιβιάδη. Να δω αν ήταν όντως τόσο μεθυστικός χαρακτήρας που είχαν πάθει τρέλα όλοι οι Αθηναίοι και όχι μόνο. Σε όλες τις πηγές μιλούν για έναν πανέμορφο, πανέξυπνο, παμπόνηρος, πάμπλουτο.
Φυσικά θα είχα και την περιέργεια να γνωρίσω από κοντά και τον Μέγα Αλέξανδρο. Έχω μία αδυναμία σε αυτόν, γιατί τον θεωρώ μία πολύ επιδραστική φυσιογνωμία, με τα καλά και τα κακά του.
Συνήθως τον λέω Μεγκάλεξ και το κάνω επίτηδες, γιατί θίγονται κάποιοι. Στην αρχή, έγινε τυχαία. Ήθελα να ονοματίσω ένα αρχείο και δεν χωρούσε το «του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Αυτό το τυχαίο γεγονός είναι όμως ενδεικτικό του πώς τον αντιμετωπίζουμε ως κάτι ιερό που δεν μπορούμε ούτε το όνομά του να αλλάξουμε, να βγάλουμε ένα παρατσούκλι.
Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι πολύ ενδιαφέρουσα, γιατί υπάρχουν και αυτοί που τον λένε σφαγέα;
Ναι, ναι. Αυτό πιστεύω ότι κρύβει και έναν υποδόριο εθνικισμό. Σαν να ξεχνάς όλη την υπόλοιπη ανθρώπινη ιστορία. Άσε μας κουκλίτσα μου, όλοι οι υπόλοιποι συλλογή υπογραφών στον Avaaz έκαναν; Ο αρχαίος κόσμος ήταν πάρα πολύ βίαιος και ιδίως στον ελλαδικό χώρο ο πόλεμος ήταν κάτι ενδημικό.
Γιατί έχουμε βγάλει την Ήρα την τοξική του γάμου με τον Δία;
Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο έχουμε και τόσο πολλές παραλλαγές. Δεν είναι κάτι αυστηρά δομημένο από την αρχή ως το τέλος. Η αρχαία Ελλάδα δεν είχε ιερό κείμενο, δεν είχε δόγμα οπότε ήταν ευεπίφορη σε αλλαγές.
Εμείς τώρα έχουμε πάρει και αναπαράγουμε τέτοια στερεότυπα ότι η Ήρα ήταν ζηλιάρα και ο Δίας ήταν λίγο μπερμπάντης. Όλο αυτό έχει μέσα του και έναν σεξισμό. Μην το ξεχνάμε ότι ο Δίας έκανε μαζικούς βιασμούς ανά την επικράτεια, απλά δεν το σκεφτόμαστε έτσι.
Αλήθεια σου έχει λείψει καθόλου το να συμμετέχεις σε ανασκαφές; Θα επέστρεφες;
Μου έχει λείψει και το σκέφτομαι συχνά ότι δεν είμαι πια στην αιχμή του δόρατος, στο μέτωπο που λένε. Πονάει λίγο αυτό αλλά από την άλλη απολαμβάνω την επικοινωνία με το κοινο και με γεμίζει και αυτό που είναι το άλλο άκρο.
Ως προς το αν θα επέστρεφα. Πριν από 5-10 χρόνια, αν μου έλεγε κανείς ότι θα κάνω αυτό που κάνω τώρα, δεν θα μπορούσα να το διανοηθώ. Επομένως, πολύ απλά ποτέ δεν ξέρεις.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
