Λίγοι άνθρωποι κατάφεραν να γίνουν θρύλοι ενώ ακόμα ήταν στη ζωή. Ακόμα και ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα έπρεπε πρώτα να δολοφονηθεί και μετά να περάσει στη σφαίρα του θρύλου. Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, ωστόσο, το κατάφερε και αυτό. Έφτιαξε έναν στρατό και ξεκίνησε μια επανάσταση εκεί που όλοι οι υπόλοιποι προτιμούσαν να ζουν σαν σκλάβοι παρά να διεκδικήσουν τα αυτονόητα. Όπως ήταν φυσικό, ο Ζαπάτα τρόμαξε αυτούς που έβλεπαν πως, εξαιτίας της δράσης του, μπορεί να χάσουν όλα όσα είχαν. Και τον μια ημέρα σαν σήμερα, στις 10 Απριλίου 1919, τον έβγαλαν από τη μέση. Και μεγάλωσαν ακόμα περισσότερο τον θρύλο του.
«Προτιμώ να πεθάνω όρθιος παρά να ζω γονατιστός»
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1979 στο χωριό Ανεκουίλκο της μεξικανικής πολιτείας Μορέλος. Παρά τον μύθο που υπάρχει για τα πρώτα του χρόνια, ο Ζαπάτα δε γεννήθηκε σε φτωχή οικογένεια. Ήταν το ένατο από τα δέκα παιδιά του Γκαμπριέλ Ζαπάτα και της Κλεοφάς Σαλασάρ. Ο πατέρας του ήταν ένας σχετικά εύπορος κτηνοτρόφος ο οποίος μπορούσε, μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συνθήκες, να μεγαλώνει με αξιοπρέπεια την οικογένειά του.
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα αναγκάστηκε να μεγαλώσει απότομα όταν σε ηλικία 16 ετών έχασε τον πατέρα του και αναγκάστηκε να κάνει διάφορες δουλειές προκειμένου να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του. Έκανε πολλές δουλειές. Κτηνοτρόφος, δαμαστής αλόγων, υλοτόμος, ξυλουργός ακόμα και αγρότης στη δούλεψη μεγαλοτσιφλικάδων.
Ανώτατη εκπαίδευση δεν έλαβε, ωστόσο, αυτό δεν τον εμπόδισε να αντιληφθεί τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες που εκείνη την περίοδο μάστιζαν το Μεξικό. Είναι η εποχή που η ώρα του βιώνει μια εξαιρετικά αιματηρή περίοδο με τον δικτάτορα Πορφίριο Ντίαζ να κάνει τις «πλάτες» στους μεγαλοτσιφλικάδες οι οποίοι προκειμένου να θησαυρίζουν ήταν σκληροί και αμείλικτοι απέναντι στους φτωχούς αγρότες που προσπαθούσαν να κερδίσουν ένα κομμάτι ψωμί δουλεύοντας όλη μέρα στα χωράφια των πλουσίων. Είναι η εποχή που το 85% της γης, άνηκε στο 2% του πληθυσμού, δηλαδή τους hacendados, οι οποίοι ήταν οι αντίστοιχοι των Ελλήνων τσιφλικάδων!
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα ήταν ένας εξαιρετικά έξυπνος άνθρωπος και γρήγορα κατάλαβε πως αυτή η κατάσταση θα έπρεπε να ανατραπεί αλλιώς ένα τεράστιο μέρος του πληθυσμού θα πέθαινε μέσα στην ανέχεια και την εξαθλίωση. Το αίσθημα του δικαίου ήταν έντονο μέσα του και γρήγορα ο Ζαπάτα άρχισε να οργανώνει στο μυαλό του αυτό που θεωρούσε πως ήταν απαραίτητο: Μια μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση.
Σύντομα ο Ζαπάτα άρχισε να μοιράζεται με τους συγχωριανούς του τα σχέδια που είχε και εκείνοι, παρά το γεγονός ότι ήταν μικρός σε ηλικία, τον άκουγαν προσεκτικά όταν μίλαγε και όταν τους συμβούλευε. Στα 18 του χρόνια φυλακίστηκε επειδή υπερασπίστηκε τους φτωχούς αγρότες. Το 1909 ο Ζαπάτα εξελέγη πρόεδρος μια τοπικής οργάνωσης που είχε σαν στόχο αφενός την υπεράσπιση μικρών κομματιών γης που άνηκαν στους αγρότες και αφετέρου τη διεκδίκηση καλλιεργήσιμης γης που η δικτατορία του Ντίαζ είχε κατασχέσει προς όφελος των hacendados.
Η δράση του Ζαπάτα άρχισε να ενοχλεί το καθεστώς και έτσι (σαν πρώτο... σωφρονιστικό μέτρο) κλήθηκε να υπηρετήσει στον στρατό. Όταν, μετά από επτά μήνες, απολύθηκε ρίχτηκε με μεγαλύτερο πάθος στον κοινό αγώνα των αγροτών.
Στην μεγάλη εξέγερση του 1910 ο Ζαπάτα ήταν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης των αγροτών του Μορέλος. Μαζί με άλλους ηγέτες, από διάφορες πολιτείες, του Μεξικού δημιούργησε τον «Απελευθερωτικό Στρατό του Νότου», τους Ζαπατίστας, που ήταν ένοπλοι αγρότες οι οποίοι είχαν δώσει όρκο να υπερασπιστούν τα δίκαιά τους με τα όπλα. Ήταν κάτι ανάμεσα σε ένοπλους αντάρτες και αγρότες. Από τη μια εργάζονταν στα χωράφια που είχαν καταλάβει και από την άλλη τα υπερασπίζονταν από τις ένοπλες επιδρομές του καθεστώτος. «Διεκδίκησε δικαιοσύνη από τυραννικά καθεστώτα όχι με το καπέλο σου στο χέρι αλλά με το ντουφέκι στη γροθιά σου», έλεγε ο Εμιλιάνο Ζαπάτα.
Σχεδόν ταυτόχρονα ο Ζαπάτα, ξεκίνησε εκστρατεία για την αναδιανομή της γης στο χωριό του με σύνθημα «Tierra Y Libertad», δηλαδή «Γη και Ελευθερία». Η εκστρατεία αυτή πέρασε τα σύνορα του χωριού του, πέρασε τα σύνορα της πολιτείας και έγινε ζήτημα κάθε γωνιάς του Μεξικού.
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα τάχθηκε στο πλευρό του επανάσταση Φρανσίσκο Μαδέρο με τον οποίο ένωσαν τις δυνάμεις τους, έχοντας ως συμπαραστάτες τους Πάντσο Βίλα και Πασκουάλ Ορότσκο. Η επαναστατική «φωτιά» είχε πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις με αποτέλεσμα την πτώση του καθεστώτος του Ντίαζ. Πρόεδρος του Μεξικού ανέλαβε ο Μαδέρο και όλοι ήλπιζαν πως τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα.
«Μην αφήσετε να τελειώσει έτσι. Πείτε τους ότι είπα κάτι»
Σύντομα, ωστόσο, όλοι θα ανακαλύψουν πως ο Μαδέρο δεν είχε καμία διάθεση να αντιπαρατεθεί με τους hacendados. Επιπλέον, κατηγόρησε τους Ζαπατιστας ως κοινούς ληστές και εξαπέλυσε πογκρόμ εναντίον τους, αρνούμενος να προχωρήσει στην αναδιανομή της γης που είχε υποσχεθεί.
Παρά την προδοσία ο Ζαπάτα δεν είχε καμία διάθεση να παρατήσει τον αγώνα του. «Τώρα, όταν βλέπετε τους εργάτες με τα Ουίντσεστερ στα χέρια, βιάζεστε να εξηγήσετε σε μας, τους αμόρφωτους ανθρώπους, πως αυτό θα προκαλέσει μόνο περισσότερη βία και λέτε (και το γνωρίζω) ότι η Ιστορία αποδεικνύει πως έχετε δίκιο. Το μόνο που θα ήθελα να ξέρω είναι πού θα βρισκόμασταν εάν πετούσαμε τα όπλα μας και στεκόμασταν εκεί έξω βγάζοντας το καπέλο μας υποκλινόμενοι στους τσιφλικάδες και στους αξιωματικούς, όπως κάναμε πριν την επανάσταση. Οι φίλοι μου μπορούν να απαντήσουν για τον εαυτό τους – όσο για μένα, ξέρουμε καλά και εσείς και εγώ πού θα βρισκόμουν: τρία μέτρα κάτω από το χώμα αφού θα ‘χα χορέψει στην κρεμάλα» είχε πει ο Ζαπάτα.
Με τη βοήθεια του αναρχικού δασκάλου Οτίλιο Μοντάνιο Σάντσες, έφτιαξε το δικό του αγροτικό πρόγραμμα το οποίο το ονόμασε «Σχέδιο Αγιάλα» και το οποίο προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη δήμευση (ακόμα και δια της βίας) της γης των hacendados και τη διανομή της στους αγρότες, την επιστροφή των περιουσιών που είχαν κατασχεθεί από τους μικροϊδιοκτήτες λόγω χρεών και συντάξεις τις χήρες και τα ορφανά όσων πολέμησαν στην Επανάσταση. Σύμφωνα με το Σχέδιο Αγιάλα, όλες οι κατασχεθείσες εκτάσεις θα αποτελούσαν κοινοκτημοσύνη των ινδιάνικων κοινοτήτων.
Το «Σχέδιο Αγίαλα» προκάλεσε αίσθηση σε ολόκληρο τον κόσμο εκείνη την εποχή και έκανε πολλούς διανοούμενους ακόμα και στην Ευρώπη να ομολογήσουν πως η αγροτική μεταρρύθμιση αυτού του απλού κτηνοτρόφου είχε πολλά κοινά στοιχεία με τις θεωρίες του Καρλ Μαρξ! Όλοι, πλέον, αποκαλούσαν τον Εμιλιάνο Ζαπάτα «Τίγρη του Νότου» και συστρατεύονταν μαζί του.
Η απάντηση του Μαδέρο ήταν σκληρή. Έστειλε τον στρατό και έκαψε χωριά, σκότωσε αγρότες και έδιωξε της οικογένειες τους. Επίσης, προχώρησε σε αναγκαστική στρατολόγηση στον εθνικό στρατό πολλών επαναστατών και όσοι από αυτούς αρνούνταν κατέληγαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας!
«Εάν δε βρίσκουμε τώρα το δίκιο μας που είμαστε οπλισμένοι, θα το βρούμε όταν θα είμαστε άοπλοι»; αναρωτιόταν ο Ζαπάτα και η κατάσταση στο Μεξικό, πλέον, ήταν εκτός ελέγχου. Τον Φεβρουάριο του 1913 ο Μαδέρο ανατράπηκε από τον στρατηγό Βικτοριάνο Χουέρτα και εκτελέστηκε. Ο Ζαπάτα, ωστόσο συνέχισε τον αγώνα του. Ο αγώνας του στέφθηκε με (προσωρινή επιτυχία) τον Αύγουστο του 1914 όταν το καθεστώς του Χουέρτα ανετράπη και οι ηγέτες της Επανάστασης ανέλαβαν τα ηνία. Ο Ζαπάτα από τον νότο και ο Βίλα από τον βορρά πολιόρκησαν την πρωτεύουσα της χώρας και μπήκαν θριαμβευτές στο προεδρικό μέγαρο.
Οι επαναστάτες, ωστόσο, ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα αμόρφωτοι αγρότες που δεν μπορούσαν να διοικήσουν μια χώρα. Έτσι η ηγεσία πέρασε στα χέρια των αστών, υπό τον Βενεουστιάνο Καράντζα και τις «πλάτες» των Ηνωμένων Πολιτειών! Αυτή τη φορά ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους νικητές της επανάστασης.
Απογοητευμένος ο Εμιλιάνο Ζαπάτα αποσύρθηκε στην πολιτεία Μορέλος όπου έκανε πραγματικότητα (σε τοπικό επίπεδο) το όνειρο της «Κομμούνας». Έκανε πραγματικότητα τη συλλογική καλλιέργεια της γης, οργάνωσε πολιτοφυλακή και εθνικοποίησε τα εργοστάσια ζάχαρης δίνοντας τη διαχείριση στον λαό της πολιτείας.
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα ήταν τόσο αγαπητός που ο νότος του Μεξικού αναγνώριζε εκείνον ως ηγέτη και όχι τον Βενεουστιάνο Καράντζα ο οποίος ήταν αποφασισμένος να «ξεφορτωθεί» το πρόβλημα του νότου και κυρίως τον ηγέτη του. Ο Καράντζα έβαλε τον στρατηγό Γκουαγιάρντο να πείσει τον Ζαπάτα πως θέλει να προσχωρήσει μαζί με τους άνδρες του στους Ζαπατίστας και να τους ενισχύσει με οπλισμό που θα απαλλοτρίωνε από τον εθνικό στρατό.
Ζαπάτα και Γκουαγιάρντο έκλεισαν ραντεβού στην έπαυλη Σαν Χουάν στην Τσιναμέκα του Μορέλος προκειμένου να συζητήσουν τις λεπτομέρειες. Το ραντεβού ορίστηκε για τις 10 Απριλίου του 1919. Όταν έφτασε εκεί ο Ζαπάτα τον περίμεναν οι οπλισμένοι άνδρες του Γκουαγιάρντο. Πριν καν προλάβει να αντιδράσει ο Ζαπάτα τον είχαν γαζώσει με δεκάδες σφαίρες. Λέγεται πως τα τελευταία του λόγια ήταν «Μην αφήσετε να τελειώσει έτσι. Πείτε τους ότι είπα κάτι»!
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
