Σαν σήμερα, 8 Νοεμβρίου, πεθαίνει ο Βιάτσεσλαβ Μολότοφ – Πώς η βόμβα πήρε το όνομά του

Βιάτσεσλαβ Μολότοφ. Ένα όνομα μία ιστορία. Μπορεί να ακούγεται σαν αρχή κάποιου διαφημιστικού μηνύματος αλλά μόνο τέτοιο δεν είναι. Για την ακρίβεια, μιλώντας για τον Βιάτσεσλαβ Μολότοφ δεν μπορείς να μιλήσεις μόνο για μία ιστορία αλλά για πολλές. Στο συγκεκριμένο αφιέρωμα θα διαβάσετε δύο. Η πρώτη αφορά το περιβόητο Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ και βέβαια η δεύτερη αφορά για το πώς φτάσαμε το όνομά του να είναι το όνομα της διασημότερης αυτοσχέδιας βόμβας.

Ο Βιάτσεσλαβ Μολότοφ και το περιβόητο Σύμφωνο

Ας ξεκινήσουμε, όμως, από την αρχή διότι έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία να καταδειχθεί πως ο γεννημένος στις 25 Φεβρουαρίου 1890 Βιάτσεσλαβ Μιχαήλοβιτς Σκριάμπιν (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα), δεν ήταν κάποιο τυχαίο πρόσωπο στην πανίσχυρη Σοβιετική Ένωση.

Ο Βιάτσεσλαβ, λοιπόν, όταν ήταν μικρός ήταν ένα εξαιρετικά ντροπαλό και ήσυχο παιδί. Μαθητής Γυμνασίου ήταν όταν ξεκίνησε να ασχολείται με την πολιτική. Αρχικά εντάχθηκε στο Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα. Εκτός από ήσυχο παιδί, ωστόσο, ήταν και εξαιρετικά έξυπνο παιδί και έτσι δεν άργησε να βρεθεί δίπλα στον Βλαντίμιρ Λένιν, τον μετέπειτα ηγέτη της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917.

Ο Βιάτσεσλαβ είχε έντονη πολιτική δράση και αυτό τον οδήγησε δυο φορές στα χέρια της τσαρικής αστυνομίας. Στη διάρκεια της παρανομίας του, οι σύντροφοί του τού «κόλλησαν» το ψευδώνυμο «μόλοτ» που στα ρωσικά σημαίνει σφυρί. Γρήγορα το «μόλοτ» έγινε «Μολότοφ» παίρνοντας μια από τις πιο γνωστές ρωσικές καταλήξεις στα επίθετα και κάπως έτσι το Μιχαήλοβιτς Σκριάμπιν αποσύρθηκε.

Από την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης και έπειτα ο Μολότοφ ανέβαινε διαρκώς στην κομματική ηγεσία αναλαμβάνοντας σημαντικές θέσεις στη δομή του σοβιετικού κράτους. Η «χρυσή» κίνηση για εκείνον ήταν όταν, μετά τον θάνατο του Λένιν, στήριξε ανοιχτά και με πάθος τον Ιωσήφ Στάλιν για διάδοχο. Ο «Πατερούλης» δεν ξέχασε ποτέ το πόσο τον στήριξε ο Μολότοφ στην κούρσα της διαδοχής και έτσι αρχικά τον τοποθέτησε στο Πολιτικό γραφείο του ΚΚΣΕ και στη συνέχεια στην Κομματική Επιτροπή της Μόσχας την οποία ο Μολότοφ «καθάρισε» απ' όλα τα αντισταλινικά μέλη της.

Ο Μολότοφ ήταν αυτό που θα λέγαμε το δεξί χέρι του Στάλιν. Είχε σημαντικό ρόλο σε όλες τις συμμαχικές συνόδους που καθόρισαν τις κινήσεις της ΕΣΣΔ τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ιδιαίτερη μνεία, ωστόσο, πρέπει να γίνει στο περιβόητο Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ.

Ήταν τότε, τον Αύγουστο του 1939, που η ναζιστική Γερμανία και η κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση, δυο πλευρές που κανονικά εκείνη την εποχή θα έπρεπε να βρίσκονται στα χαρακώματα και να κοιτάνε ο ένας τον άλλο μέσα από… διόπτρες, υπέγραψαν ένα σύμφωνο μη επίθεσης! Το σύμφωνο που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Ρίμπεντροπ-Μολότοφ». Δυο πανίσχυρες χώρες με θηριώδεις πολεμικές μηχανές που κατά διαβολική σύμπτωση θα συγκρουστούν στη μεγαλύτερη και φονικότερη μάχη που γνώρισε η ανθρωπότητα, σε εκείνη του Στάλινγκραντ, ακριβώς τρία χρόνια αργότερα (στις 23 Αυγούστου του 1942), «έστησαν» την πιο γνωστή λυκοφιλία της ιστορίας.

Ο Χίτλερ είχε πάρει τις αποφάσεις του. Δεν περίμενε την… άδεια του Στάλιν για την εισβολή στην Πολωνία. Αυτό που χρειαζόταν, ωστόσο, ήταν μια «καβάτζα». Ήξερε πως η Πολωνία είχε εξασφαλίσει εγγυήσεις από τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία πως θα την υποστηρίξουν σε περίπτωση ναζιστικής εισβολής. Γνώριζε, λοιπόν, πως σχεδόν αμέσως θ’ ανοίξει το δυτικό μέτωπο. Αυτό που επεδίωκε ήταν να μην ανοίξει και το αντίστοιχο ανατολικό. Αρκετά απλοϊκό θα μπορούσε να πει κάποιος.

Αντίθετα, ο Στάλιν είχε περισσότερα πράγματα να σκεφτεί. Από τη μια η ναζιστική Γερμανία, αυτός ο ιδεολογικά αιώνιος εχθρός θα πλησίαζε μια ανάσα από τα σύνορά του. Από την άλλη, πίστευε, πως οι δυτικοί σύμμαχοι αφήνουν ελεύθερο το πεδίο στον Χίτλερ προς ανατολάς. Έβλεπε μέσα σε αυτό μια καπιταλιστική συνωμοσία που είχε αντικομμουνιστικούς σκοπούς. Πάνω σε αυτή την πολιτική σκακιέρα, τα πιόνια έπρεπε ν’ αρχίσουν να κινούνται. Σκληρός και απόλυτα ρεαλιστής ο Στάλιν ήξερε πως ανάμεσα σε δυο κακές συμμαχίες έπρεπε να επιλέξει αυτή που θα του χαρίσει περισσότερο χρόνο. Και επέλεξε…

Οι διαπραγματεύσεις των δυο πλευρών  ξεκίνησαν μυστικά ήδη από τον Απρίλιο του 1939 προκειμένου να δουν αν μπορούν να φτάσουν σε ένα κοινό σημείο σύγκλισης. Αυτό επιτυγχάνεται πολύ πιο γρήγορα και πολύ πιο εύκολα απ’ ότι και οι ίδιοι υπολόγιζαν. Τις διαπραγματεύσεις έχουν αναλάβει ο υπουργός Εξωτερικών του Γ’ Ράιχ, Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ και ο σοβιετικός ομόλογός του, Βιάτσεσλαβ Μολότοφ.

Οι υπογραφές στο Σύμφωνο μπαίνουν σε σύσκεψη στη Μόσχα, με κάθε επισημότητα, και παρουσία διεθνών ΜΜΕ. Και οι δυο πλευρές, ωστόσο, υπογράφουν ένα ακόμα, μυστικό αυτή τη φορά, σύμφωνο με το οποίο μοιράζουν τη βορειοανατολική Ευρώπη σε «σφαίρες συμφερόντων».

Το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ θα παραμείνει σε ισχύ, όσο οι δυο πλευρές μπορούσαν να εξυπηρετηθούν από αυτό. Όταν πλέον δεν το είχαν ανάγκη, το πέταξαν στον κάλαθο των αχρήστων. Αυτό έγινε στις 22 Ιουνίου 1941 όταν η… ιδεολογική τάξη αποκαταστάθηκε και η ναζιστική Γερμανία εξαπέλυσε ενάντια στην κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση την «επιχείρηση Μπαρμπαρόσα». Οι δύο πλευρές ρίχτηκαν σε μια - δίχως κανένα έλεος - μάχη το τέλος της οποίας βρήκε τους ναζί να οπισθοχωρούν προς το Βερολίνο και τον Κόκκινο Στρατό στο κατόπι τους.

Πώς η δημοφιλέστερη αυτοσχέδια βόμβα πήρε το όνομά του

Και πάμε τώρα στη διασημότερη βόμβα όλων των εποχών. Στη βόμβα των... φτωχών. Στη βόμβα μολότοφ. Γα όσους δεν ξέρουν (πράγμα, μάλλον δύσκολο) η βόμβα μολότοφ είναι η πιο διάσημη βόμβα διότι είναι η πιο εύκολη να φτιαχτεί και το κόστος είναι σχεδόν μηδενικό (σε σύγκριση με τη ζημιά που μπορεί να κάνει).

Η βόμβα μολότοφ φτιάχνεται συνήθως από ένα μπουκάλι μπύρας (ή κρασιού παλαιότερα), γεμάτο (συνήθως με) βενζίνη το οποίο έχει προσαρμοσμένο στο στόμιό του ένα κομμάτι υφάσματος (το λεγόμενο και στουπί). Το ύφασμα είναι συνήθως και αυτό ποτισμένο με βενζίνη. Πριν την εκτοξεύσει αυτός που την έχει στα χέρια του βάζει φωτιά στο ύφασμα και έτσι όταν το γυάλινο μπουκάλι σπάσει, με την πρόσκρουση, η φωτιά έρχεται σε επαφή με τη βενζίνη και... μπουμ! Αυτή είναι η αρχική ιδέα για τη βόμβα μολότοφ. Με την πάροδο των ετών, ωστόσο, υπήρξε ο απαραίτητος εκσυγχρονισμός. Έτσι μέσα στο μπουκάλι προστέθηκε λάδι προκειμένου να κάνει τη φωτιά πιο ανθεκτική ή ακόμα και φελιζόλ ούτως ώστε να γίνεται πιο «κολλώδης» και έτσι να κάνει μεγαλύτερη ζημιά στον στόχο της επίθεσης.

Κάποια στιγμή προστέθηκε και ναφθαλίνη στα υλικά προκειμένου με την έκρηξη η φλόγα να γίνεται πιο μεγάλη και πιο έντονη. Τα τελευταία χρόνια, η μολότοφ εκτός από εμπρηστική έγινε και εκρηκτική αφού η νέα της μορφή τη θέλει να αποτελείται από πλαστικό μπουκάλι το οποίο στο πλάι του έχει προσαρμοσμένη μια μεγάλη κροτίδα. Εδώ πλέον το ύφασμα – στουπί έχει αντικατασταθεί από την κροτίδα και αυτή είναι που ανάβει ο χρήστης πριν εκτοξεύσει τη βόμβα. Όταν η κροτίδα εκραγεί, το πλαστικό μπουκάλι σπάει και η επαφή με τη βενζίνη δημιουργεί μια μεγάλη πύρινη «μπάλα» μαζί με την έκρηξη. Αλλά αρκετά με τις... οδηγίες χρήσης και κατασκευής. Επιστροφή στην Ιστορία.

Οι πρώτες καταγραφές χρήσης της βόμβας (που τότε δεν είχε συγκεκριμένο όνομα) ήταν στην Κομμούνα του Παρισιού, με τις επαναστατημένες γυναίκες να είναι αυτές που τη χρησιμοποιούσαν περισσότερο και από τους άνδρες, επειδή η χρήση τους ήταν πιο εύκολη. Στη συνέχεια υπάρχουν αναφορές για παρόμοιες βόμβες και στον Ισπανικό Εμφύλιο. Και από εκεί φτάνουμε στη Φινλανδία.

Όταν η ΕΣΣΔ επιτέθηκε, στο πλαίσιο του Συμφώνου Ρίμπεντροπ – Μολότοφ, στη σκανδιναβική χώρα, οι Φινλανδοί κατηγόρησαν τους Σοβιετικούς πως έριχναν βόμβες σε αμάχους. Ο Μολότοφ, ως υπουργός Εξωτερικών, απάντησε πως δεν είναι βόμβες αλλά κατασκευές που μέσα κρύβουν τρόφιμα για τους Φινλανδούς αμάχους. Στην πραγματικότητα, βέβαια ήταν βόμβες που μέσα τους έκρυβαν πολλές ακόμα μικρότερες βόμβες.

Οι Φινλανδοί, λοιπόν, παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν σε πόλεμο θέλησαν να... τρολάρουν τον Μολότοφ και ονόμασαν τις συγκεκριμένες βόμβες «Πανέρια του Μολότοφ». Και στη συνέχεια προχώρησαν ένα βήμα παραπάνω την τρολιά. Πετούσαν στους σοβιετικούς αυτοσχέδιες εμπρηστικές βόμβες τις οποίες περιπαικτικά ονόμασαν (ναι, σωστά μαντέψατε) «Κοκτέιλ Μολότοφ» διότι μετά το φαγητό, ένα ποτάκι είναι ότι καλύτερο!

Στη Φινλαδία, μάλιστα, ήταν η μοναδική φορά στην ιστορία που οι βόμβες Μολότοφ βιομηχανοποιήθηκαν καθώς οι ντόπιοι έφτιαξαν περίπου μισό εκατομμύριο από αυτές στη διάρκεια της Σοβιετικής κατοχής σε ένα εργοστάσιο οινοπνεύματος προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα τανκ του Κόκκινου Στρατού.

Στη συνέχεια η φήμη της βόμβας Μολότοφ εκτοξεύτηκε και τη χρησιμοποίησαν τόσο οι Σοβιετικοί για να αντιμετωπίσουν τους Ναζί, όσο και οι Εβραίοι στην εξέγερση στο Γκέτο της Βαρσοβίας. Από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα χρησιμοποιήθηκε σε πολλές συγκρούσεις εντός πόλεων, ενώ έγινε και το σημαντικότερο όπλο των αναρχικών ομάδων ανά τον κόσμο στις συγκρούσεις τους με την αστυνομία.

Ο Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, αφού πρώτα είδε τη βόμβα που εξαιτίας ενός τρολαρίσματος πήρε το όνομά του, να χρησιμοποιείται παντού και από τους πάντες, πέθανε πλήρης ημερών μια ημέρα σαν σήμερα, στις 8 Νοεμβρίου 1986 στη Μόσχα, σε ηλικία 96 ετών. Ο Γουίνστον Τσόρτσιλ, που είχε συναντηθεί αρκετές φορές μαζί του, τον χαρακτήρισε στα «Απομνημονεύματά» του «άνδρα εξαιρετικής ευφυίας με κρύο αίμα και καρδιά, ο οποίος θα ήταν καλοδεχούμενος στην παρέα του Μαζαρίνου, του Ταϋλεράνδου και του Μέτερνιχ».