Μια ημέρα σαν σήμερα πριν από ακριβώς 30 χρόνια έκανε πρεμιέρα (πρώτη φορά προβλήθηκε στην Ουάσινγκτον, την επόμενη ημέρα στη Νέα Υόρκη και μετά σταδιακά στον υπόλοιπο κόσμο) «Η Λίστα του Σίντλερ». Ένα δράμα του Στίβεν Σπίλμπεργκ για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Για πολλούς είναι η σπουδαιότερη ταινία για το συγκεκριμένο θέμα. Ο ίδιος ο Σπίλμπεργκ έχει πει πως η δημιουργία αυτής της ταινίας, η μεταφορά της αληθινής ιστορίας στον κινηματογράφο, ήταν η δυσκολότερη απόφαση που έχει πάρει στη ζωή του. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως ο σπουδαίος σκηνοθέτης έκλαιγε ασταμάτητα στα γυρίσματα, σε κάποιες σκηνές δεν ήταν καν παρών ενώ τα χρήματα που πήρε ως αμοιβή τα έδωσε όλα σε θύματα του Ολοκαυτώματος.
Το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό
Η οσκαρική ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι ασπρόμαυρη. Η μοναδική στιγμή (εκτός από το τέλος) που βλέπουμε χρώμα είναι το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό. «Συμβόλιζε τη γενοκτονία των Εβραίων, την οποία αγνοούσαν οι Συμμαχικές Δυνάμεις, αν και γνώριζαν πολύ καλά τι γινόταν: Ήταν τόσο εμφανής όσο ένα κοριτσάκι με κόκκινο παλτό, που περπατά στο δρόμο, αλλά παρ’ όλα αυτά δεν έγινε τίποτα για να καταστραφούν τα τρένα των Γερμανών. Δεν έγινε τίποτα για να διακοπεί η διαδικασία, η εξάλειψη των Εβραίων της Ευρώπης. Αυτό ήταν το μήνυμά που ήθελα να περάσω» είχε πει ο Σπίλμπεργκ που πέρασε δύσκολες ώρες στα γυρίσματα της ταινίας.
Η έμπνευση για τη «γέννηση» του κοριτσιού με το κόκκινο παλτό, προήλθε από μια ξαδέρφη του σκηνοθέτη Ρόμαν Πολάνσκι. Το κοριτσάκι λεγόταν Ρόμα Λιγκόκα και είχε γεννηθεί στην Κρακοβία το 1938. Ζούσε με τους γονείς της στο Γκέτο. Κατάφεραν να διαφύγουν μέσα από ένα τούνελ την ημέρα που οι Ναζί το κατέστρεψαν δολοφονώντας χιλιάδες ανθρώπους. Την οικογένεια της Λιγκόκα, την έσωσε μια οικογένεια Πολωνών. Όλοι στην οικογένεια θυμόντουσαν (και έτσι μεταφέρθηκε η ιστορία στον Πολάνσκι) πως όταν η γυναίκα που τους φιλοξένησε είδε τη μικρή Ρόμα με το κόκκινο παλτό της είπε: «Μα τι γλυκιά φραουλίτσα είσαι εσύ;».
Το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό υποδύθηκε η Πολωνή ηθοποιός Ολίβια Νταμπρόβσκα, που ήταν μόλις 3 ετών εκείνη την εποχή. Μετά το τελευταίο γύρισμα ο Σπίλμπεργκ έσπευσε να την αγκαλιάσει και ξέσπασε σε κλάματα. Της ζήτησε να μη δει την ταινία μέχρι να μεγαλώσει ώστε να καταλαβαίνει τι είναι αυτό που βλέπει. Η μικρή του είπε εντάξει αλλά όταν έγινε 11 ετών ζήτησε από τους γονείς της να δει την ταινία και εκείνοι της το επέτρεψαν. «Το κρατούσα κρυφό για πολύ καιρό, αν και πολλοί συμμαθητές μου το διάβασαν στο ίντερνετ. Είχα εκνευριστεί, γιατί όλοι με ρωτούσαν αν ήξερα τα πάντα για το Ολοκαύτωμα. Η ταινία ήταν τρομαχτική. Δεν καταλάβαινα τίποτα, αλλά ήμουν σίγουρη ότι δε θα την έβλεπα ποτέ ξανά στη ζωή μου».
Τελικά, όταν ενηλικιώθηκε την έπεισαν οι φίλοι της και έκατσαν να δουν την ταινία όλοι μαζί. Η γνώμη της για το έργο άλλαξε οριστικά, καθώς πια μπορούσε να αντιληφθεί την ιστορικό της νόημα. «Τότε κατάλαβα ότι έπρεπε να είμαι περήφανη που συμμετείχα. Ο Σπίλμπεργκ είχε δίκιο. Έπρεπε να μεγαλώσω για να δω το έργο».
Ο ίδιος ο σπουδαίος σκηνοθέτης, άλλωστε, όταν ήταν μικρός είχε βιώσει τον αντισημιτισμό στο πετσί του, ενώ ακόμα ηχούσαν στ' αυτιά του οι αφηγήσεις των παππούδων του που υπέφεραν στο Άουσβιτς. Ήταν τέτοια η φόρτιση που είχε ο Σπίλμπεργκ που είχε αποκαλύψει πως σκέφτηκε μετά την ολοκλήρωση της ταινίας να βάλει τέλος στη σκηνοθετική του καριέρα! «Ήταν ένα δυνατό χαστούκι στο πρόσωπό μου, αυτή η ταινία, με έφερε αντιμέτωπο με τα προσωπικά μου βιώματα. Τις αναμνήσεις. Τον εβραϊκό εαυτό μου. Έκλαιγα συνεχώς» είχε παραδεχθεί δημόσια και είχε αποκαλύψει πως του πήρε σχεδόν 10 χρόνια μέχρι να το πάρει απόφαση και τελικά να κάνει την ταινία.
Μία άγνωστη πτυχή της ταινίας, που δείχνει στον μέγιστο βαθμό τη συναισθηματική φόρτιση που είχε ο σκηνοθέτης, είναι πως αν και θεωρητικά θα έπρεπε να επιβλέπει και να ορίζει αυτός το πως θα γυριστεί μία σκηνή, δεν ήταν καν παρών όταν γυρίστηκε η σκηνή που γυμνοί Εβραίοι επιλέγονταν από τους Ναζί για να μεταφερθούν στο κολαστήριο του Άουσβιτς! Στη συγκεκριμένη σκηνή, μάλιστα, μια από τις γυναίκες που συμμετείχαν ξέσπασε σε λυγμούς και έφυγε από το σκηνικό διότι δεν μπόρεσε να διαχειριστεί τα συναισθήματά της. Όπως αποκάλυψε λίγο αργότερα στα στελέχη της παραγωγής, η ίδια είχε γεννηθεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης…
Η ταινία του Σπίλμπεργκ θα θριαμβεύσει στα Όσκαρ του 1994, κατακτώντας επτά χρυσά αγαλματίδια, μεταξύ των οποίων αυτά της Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας.
«Όποιος σώζει μια ζωή, σώζει τον κόσμο ολόκληρο»
Ο Όσκαρ Σίντλερ ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Είχε γεννηθεί το 1908 στη βιομηχανική πόλη Zwittau, τότε γερμανική επαρχία της Αυστροουγγαρίας και σήμερα μέρος της Τσεχίας. Όπως υπαρκτή ήταν και η λίστα του. Ο Σίντλερ ήταν ένας απατεωνίσκος, γλεντζές, γυναικάς, ένας καπιταλιστής της κακιάς ώρα που φρόντισε να εκμεταλλευτεί το μίσος των Ναζί για τους Εβραίους προκειμένου να έχει στη διάθεσή του φτηνά εργατικά χέρια και να κάνει τις δουλειές του. Ήδη από το 1936, όταν τσακώθηκε με τον βιομήχανο πατέρα του, είχε δει πως η άνοδος του Ναζισμού θα μπορούσε να γίνει ευκαιρία για «μπίζνες» και έγινε μυστικός πράκτορας. Αργότερα, το 1939 έγινε και μέλος του ναζιστικού κόμματος.
Μετακόμισε την Κρακοβία και αγόρασε από μια οικογένεια Εβραίων, για ένα κομμάτι ψωμί μια επιχείρηση κατασκευής σκευών εμαγιέ. Ο Σίντλερ έκανε αυτό που ήξερε καλύτερα. Εκμεταλλεύτηκε τη φήμη του καλοπερασάκια και του γυναικά, έπιασε φιλίες με ανώτατους αξιωματικούς των SS και αφού τους δωροδοκούσε, έπαιρνε χρυσοφόρα συμβόλαια προκειμένου να προμηθεύει αυτός τον γερμανικό στρατό με τα απαραίτητα γερμανικά σκεύη!
Σύντομα η μικρή επιχείρηση έγινε ένα μεγάλο εργοστάσιο αφού ο Σίντλερ είχε για εργάτες Εβραίους οι οποίοι είτε έπαιρναν ένα μικρό μεροκάματο, είτε δεν πληρώνονταν καθόλου στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εργασίας σε επιχειρήσεις Γερμανών πολιτών. Στην αιχμή της λειτουργίας του το 1944, το εργοστάσιο Emalia απασχολούσε 1.700 εργάτες. Από αυτούς τουλάχιστον 1000 άτομα ήταν εξαναγκασμένοι Εβραίοι εργάτες, οι οποίοι κατόπιν μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Πλάζοβ.
Όλα αλλάζουν, όμως, όταν ο Σίντλερ γνωρίζει τον Εβραίο λογιστή Ισαάκ Στερν. Έναν πανέξυπνο άνθρωπο ο οποίος φρόντιζε σε κάθε ευκαιρία να δείχνει στον Σίντλερ το πραγματικό πρόσωπο των Ναζί. Σταδιακά ο επιχειρηματίας άρχισε να έχει μια αποστροφή προς τους Ναζί και παράλληλα να νιώθει δικούς του ανθρώπους τους εργαζομένους του.
Κάθε φορά που οι Γερμανοί έκαναν εκκαθαρίσεις και έστελναν κατά εκατοντάδες τους Εβραίους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο Σίντλερ με... λαμογιές και δωροδοκίες κατάφερνε να κρατάει τους «δικούς του Εβραίους» στη θέση τους. Μέχρι και ένα εργοστάσιο που, δήθεν, έφτιαχνε όπλα «έστησε» προκειμένου να πείσει τους αξιωματικούς της Βέρμαχτ πως οι «Εβραίοι του» έπρεπε να μείνουν ανέγγιχτοι. Σε οκτώ μήνες λειτουργίας το συγκεκριμένο εργοστάσιο έφτιαξε μόλις ένα βαγόνι πυρομαχικά αλλά ο Σίντλερ με πλαστογραφίες φρόντιζε να δείχνει πως η παραγωγή ήταν τεράστια άρα οι Εβραίοι εργαζόμενοι χρήσιμοι!
Όταν οι Ναζί διαπίστωσαν πως το «παιχνίδι» χάθηκε και η ήττα ήταν κοντά αποφάσισαν να κλείσουν το στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά και το εργοστάσιο του Σίντλερ. Εκείνος γνωρίζοντας τι σημαίνει αυτό, είπε για ακόμα μια φορά ψέματα, τόνισε πως θα μεταφέρει το εργοστάσιο στην Τσεχοσλοβακία για να συνεχίσει εκεί την παραγωγή οπλών για τον Γερμανικό Στρατό και ζήτησε να πάρει μαζί του όσους περισσότερους εργάτες ήταν δυνατόν. Οι Ναζί έβαλαν τιμή πώλησης στους Εβραίους και ο Σίντλερ κατάφερε με τον τρόπο αυτό να σώσει 1.200 ανθρώπους, συντάσσοντας την περίφημη Λίστα του Σίντλερ. Για να τον ευχαριστήσουν, οι Εβραίοι του έφτιαξαν ένα δαχτυλίδι που στο εσωτερικό του έγραφε «όποιος σώζει μια ζωή, σώζει τον κόσμο ολόκληρο».
Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και υπό τον φόβο να συλληφθεί για εγκλήματα πολέμου (ως μέλος του Ναζιστικού Κόμματος) ο Σίντλερ και η σύζυγός του πήγαν στην Αργεντινή. Όσες επιχειρηματικές προσπάθειες και να έκανε δεν κατάφερε ποτέ να ορθοποδήσει. Γύρισε στη Δυτική Γερμανία πάμφτωχος και τον συντηρούσαν Εβραϊκές οικογένειες. Πέθανε στις 9 Οκτωβρίου του 1974 και τάφηκε στο όρος Σιών, στην Ιερουσαλήμ. Είναι το μοναδικό μέλος του Ναζιστικού Κόμματος που τάφηκε σε αυτό το ιερό, για τους Εβραίους, μέρος.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
