Σαν σήμερα, 29 Αυγούστου, πεθαίνει ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης

Η πρόοδος είναι συνήθως βαμμένη με αίμα. Το αίμα αυτό είναι των πρωτοπόρων. Οι άνθρωποι αυτοί είναι που άνοιξαν το δρόμο για να περπατήσουν όλοι οι υπόλοιποι μετά. Ο θάνατός τους ήταν αυτός που άλλαξε τα δεδομένα κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις αφορούσε την ασφάλεια. Κάθε θάνατος σήμαινε και επικαιροποίηση των μέτρων ασφαλείας. Ένα σχετικό παράδειγμα ήταν η βύθιση του πλοίου «Ηράκλειο». Εκείνη η τραγωδία ήταν η αφορμή για να «στηθεί» ο θάλαμος επιχειρήσεων στο υπουργείο Ναυτιλίας και να θεσμοθετηθεί το απαγορευτικό απόπλου για τα επιβατηγά. Κάτι αντίστοιχο έγινε σε πολλούς κλάδους. Κάτι ανάλογο έγινε και στην αεροπορία. Πολλοί ήταν εκείνοι που θυσιάστηκαν. Στην Ελλάδα ο πρώτος αεροπόρος που έχασε τη ζωή του, μια ημέρα σαν σήμερα πριν από 111 χρόνια, ήταν ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης με τρόπο τραγικό.

Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης

Ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 18 Ιανουαρίου του 1888. Πρωτότοκος γιος του εμπόρου Θεμιστοκλή Καραμανλάκη και της Ευρυδίκης Καραμανλάκη. Σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Το 1908, μετά το κίνημα των Νεοτούρκων, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ο Καραμανλάκης αρχικά ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και υπήρξε εκδότης της εφημερίδας «Ανεξάρτητος Αθηνών». Ο Καραμανλάκης αγαπούσε τη δημοσιογραφία και, όπως ο ίδιος έγραψε, έφυγε από την Ελλάδα για τη Γερμανία «προς μελέτην ειδικήν των μεγάλων εκδόσεων και της εν γένει δημοσιογραφικής κινήσεως εν Ευρώπη». Ο «Ανεξάρτητος Αθηνών» έκλεισε αφού πρώτα πρόλαβε να κυκλοφορήσει 43 φύλλα. Και ξαφνικά αποφασίζει να κάνει μια τεράστια στροφή στη ζωή του.

Τον μαγεύουν οι αιθέρες. Τον γοητεύει η ιδεά να πετάει στον ουρανό. Κανείς δεν ξέρει τι μεσολάβησε και ο Καραμανλάκης από ένας παθιασμένος δημοσιογράφος θέλησε να γίνει ο πρώτος Έλληνας αεροπόρος. Πήγε στη Γαλλία και γράφτηκε στην αεροπορική σχολή του διάσημου αεροπόρου και μηχανικού Λουί Μπλεριό. Μετά από πέντε μήνες, απέκτησε δίπλωμα αεροπόρου.

Το 1912 ήταν μια σημαδιακή χρονιά για την ελληνική αεροπορία η οποία τότε βρισκόταν στα σπάργανα. Μπορεί ο Καραμανλάκης να ήθελε να γίνει ο πρώτος Έλληνας αεροπόρος αλλά για... μερικές ημέρες, τον «πρόλαβε» ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος ο οποίος στις 12 Φεβρουαρίου 1912 έκανε την πρώτη πτήση της ελληνικής αεροπορίας που διήρκεσε 16 λεπτά και περιελάμβανε και πτήση πάνω από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Λίγη ώρα αργότερα, ακολούθησε και δεύτερη. Αυτή τη φορά ο Αργυρόπουλος είχε και συνεπιβάτη: Τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο οποίος μετά την τετράλεπτη πτήση σε ύψος 80 μέτρων, «βάπτισε» το αεροσκάφος «Αλκυών» τονίζοντας: «εύχομαι η ''Αλκυών'' να τερματίσει φυσικόν τον βίον. Εύχομαι όπως ο κύριος Αργυρόπουλος, ο πρώτος Έλλην αεροναύτης, που πέταξε υπέρ τα ιερά εδάφη, συνεχίσει επί άλλου τελειότερου μηχανήματος, το οποίον να οφείλεται εξ ολοκλήρου εις αυτόν, τας ενδόξους παραδόσεις του Ικάρου, χωρίς τας ατυχίας εκείνου, προς δόξαν και αυτού και της Ελληνικής Πατρίδος». Ο Βενιζέλος είχε «δει» στην αεροπορία ένα νέο πανίσχυρο όπλο για το μέλλον. Δεν ήταν τυχαίο ότι οι πρώτες προσπάθειες εισαγωγής της αεροπορίας στην Ελλάδα ανήκουν στον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, τη συνεισφορά του οποίου η Ελληνική Κυβέρνηση αναγνώρισε το 2000, δίνοντας το όνομά του στον νέο Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών. 

Μόλις τέσσερις ημέρες μετά από εκείνη την ιστορική πτήση του Αργυρόπουλου, ο Καραμανλάκης, φτάνει στην Πάτρα και προετοιμάζει τη δική του πρώτη πτήση με ένα  αεροπλάνο Μπλεριό 11 (Bleriot XI). Τελικά, η πρώτη απόπειρα να πετάξει γίνεται στις 26 Μαρτίου 1912 με στόχο να πετύχει κάτι που εκείνη την εποχή μοιάζει με άπιαστο όνειρο: Να πετάξει από το Ρίο στην Αθήνα. Τελικά, ότι θα μπορούσε να πάει στραβά... πάει στραβά και το αεροπλάνο του Καραμανλάκη με το που απογειώνεται πέφτει ξανά στο έδαφος. Οι ζημιές είναι μικρές (ακριβώς επειδή το αεροπλανο δεν είχε προλάβει να πάρει σχεδόν καθόλου ύψος) ενώ και ο ίδιος δεν τραυματίζεται.

Η μοιραία πτήση και το τραγικό τέλος

«Το αεροπλάνον κατήρχετο μη υπακούον ακριβώς εις τον χειρισμόν της προσγειώσεως και κλίνον εκ του αποτόμου ρεύματος του αέρος προς τα δεξιά. Η προσγείωσις επήλθεν απότομος επί του ενός τροχού, η θραύσις του οποίου επιφέρει την θραύσιν των δύο πτερύγων, της έλικος και του πλαισίου της προσγειώσεως», είχε πει, μεταξύ άλλων, ο Καραμανλάκης αλλα η αποτυχία αυτή δεν τον αποθάρυννε. Ίσα – ίσα, τον πείσμωσε ακόμα περισσότερο. Αυτό, άλλωστε, ήταν βασικό στοιχείο του χαρακτήρα του. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός πως όταν κάποια στιγμή, ενώ ήταν ακόμα σπουδαστής ρωτήθηκε για το πόσες φορές είχε πέσει, απάντησε: «Τόσες φορές ώστε δεν ενθυμούμαι καλώς. Γνωρίζω μόνον ότι επλήρωσα εις αποζημιώσεις δια σπασίματα αεροπλάνων εις τον κ. Μπλεριώ 29 χιλιάδες φράγκα. Μόνον μίαν φοράν εκτύπησα σοβαρώς κατά την οποίαν έσπασε το πόδι μου». Στο ερώτημα αν είναι δύσκολη η σπουδή της αεροπλοΐας, αποκρίθηκε: «Σας βεβαιώ όχι. Αρκεί να έχη κανείς θάρρος και ψυχραιμίαν».

Στις 9 Απριλίου έκανε μια ακόμα αποτυχημένη απόπειρα. Στις 23 Απριλίου κατάφερε να κάνει πτήση αλλά μικρότερη από αυτή που υπολόγιζε. Απογειώθηκε από το Ρίο αλλά αντί να φτάσει στην Αθήνα, έμεινε για λίγη ώρα πάνω από την Πάτρα και επέστρεψε στο αεροδρόμιο απ' όπου είχε ξεκινήσει. Η επιτυχία του αυτή του έδωσε θάρρος και επιχείρησε ξανά να κάνει το πολυπόθητο στις 30 Απριλίου αλλά το αεροπλάνο του θα πέσει ξανά και ο ίδιος θα τραυματιστεί.

Ο Καραμανλάκης αποφασίσει να τα «μαζέψει» και να φύγει από την Πάτρα. Πηγαίνει στην Αθήνα με την ελπίδα να αλλάξει η τύχη του. Και πράγματι. Στις 17 Ιουλίου 1912 κατάφερε να πετάξει σε ύψος 2.200 μέτρα. Στις 19 Αυγούστου πετάει στα 3.100 μέτρα, καταγράφοντας μια, για την εποχή του, αξιοσημείωτη επίδοση, δεδομένου πως με τα σημερινά δεδομένα μιλάμε για μια πτήση στα 10.000 πόδια!

Αυτές οι δυο συνεχόμενες επιτυχίες, ωστόσο, έκαναν τον Καραμανλάκη να θεωρεί πως μπορεί να κάνει το μεγάλο «άλμα». Να κάνει την πτήση Αθήνα – Πάτρα. Λέγεται πως ο Δημήτριος Καμπέρος (και αυτός πρωτοπόρος της ελληνικής αεροπορίας) τον είχε προειδοποιήσει να μην κάνει εκείνο το ταξίδι.

Έτσι, μια ημέρα σαν σήμερα πριν από 111 χρόνια, στις 6:10 το πρωί της 29ης Αυγούστου, απογειώνεται από το Παλαιό Φάληρο με προορισμό την Πάτρα. Λίγο πριν την απογείωση ένας από τους τροχούς παθαίνει βλάβη. Ο Καραμανλάκης το φτιάχνει. Πριν επιβιβαστεί στο αεροπλάνο ένας φίλος του, του λέει, «κακός οιωνός, Αλέκο, μήπως να το αναβάλεις»; Ο Καραμανλάκης, ωστόσο, γελάει και βάζει μπροστά τις μηχανές. Δύο ώρες αργότερα βρίσκεται πάνω από τον Κορινθιακό κόλπο.

Εκεί «πέφτει πάνω» σε μια σφοδρή καταιγίδα. Η μηχανή του αεροπλάνου παρουσιάζει βλάβη. Ο Καραμανλάκης εν μέσω θαλασσοταραχής είναι αναγκασμένος να κάνει προσθαλάσσωση περίπου 200 μέτρα από την ακτή. Στην προσπάθειά του να εγκαταλείψει το βυθιζόμενο αεροπλάνο του, χτυπά το κεφάλι του σε ένα σιδερένιο έλασμα. Ζαλισμένος, προσπαθεί να απεμπλακεί από τα σχοινιά και τα σύρματα του αεροσκάφους. Δεν τα κατάφερε. Λίγες ώρες αργότερα ένας ψαράς ανέσυρε τη σορό του Καραμανλάκη ο οποίος σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, «κατέβαλεν απεγνωσμένας προσπάθειας να σωθεί».

Ο Καραμανλάκης ήταν ο πρώτος νεκρός της ελληνικής αεροπορίας και 193ο θύμα παγκοσμίος. Η γυναίκα του όταν έμαθε τα τραγικά νέα αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. «Η ψυχή του Έθνους διαβλέπει εις την θυσίαν ταύτην την νίκην του ηττηθέντος, αλλά και την νίκην της ιδέας της αεροπλοΐας. Ο ήρως και το θύμα της εκστρατείας του πνεύματος προς κατάκτησιν του αέρος και του διαστήματος. Η αρχαία Ελλάς έδωσε τον Ίκαρο θυσία της αεροπορικής ιδέας, η νεωτέρα Ελλάς δίδει τον Καραμανλάκη» έγραψαν οι εφημερίδες την επόμενη της κηδείας του.

Σήμερα, το ταφικό μνημείο του Αλέξανδρου Καραμανλάκη, φιλοτεχνημένο από τον σπουδαίο Τηνιακό γλύπτη, Δημήτριο Περάκη, που δημιουργήθηκε το 1920 μετά από παραγγελία της μητέρας του άτυχου αεροπόρου, βρίσκεται πολύ κοντά στον τάφο του Ανδρέα Παπανδρέου στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, και απεικονίζει στο πάνω μέρος τη μορφή του αεροπόρου και στην κάτω την Ελλάδα να κρατάει τον έλικα του αεροπλάνου του!