Το «Όχι» απέναντι στη φασιστική Ιταλία ήταν ηρωικό επειδή το είπαν ήρωες στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Δεν το είπαν κάποιοι πολιτικοί καθισμένοι πίσω από τα γραφεία τους. Οι πολιτικοί, άλλωστε, θα είχαν αποφασίσει διαφορετικά αν τα συμφέροντα επέβαλαν κάτι τέτοιο. Ήρωες ήταν εκείνοι που έδωσαν τη ζωή τους, όταν όρθωσαν το ανάστημά τους απέναντι σε έναν ισχυρότερο στρατό που είχε για σύμμαχο τη μεγαλύτερη και πιο φονική στρατιωτική μηχανή που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Αυτοί ήταν οι ήρωες του «Όχι»!
Το παρασκήνιο πίσω από την απόφαση του Μεταξά
Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου του 1940 ο Ιταλός πρέσβης Εμμανουέλε Γκράτσι, επέδωσε στον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά το τελεσίγραφο που είχε συντάξει μερικές ημέρες νωρίτερα ο Γκαλεάτσο Τσιάνο. Ενδεικτικό του ότι ο δικτάτορας είχε πάρει τις αποφάσεις του είναι το γεγονός πως δε ρώτησε ούτε τον βασιλιά, ούτε τους συμβούλους του. «Alors, c’est la guerre», (σσ: «Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος») είπε στον Ιταλό πρέσβη και εκεί τελείωσαν όλα. Μερικές ώρες αργότερα η Ελλάδα έμπαινε και επίσημα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πώς φτάσαμε όμως μέχρι εκεί και γιατί «είπε το ''Όχι'' ο μοναδικός Έλληνας που θα μπορούσε να πει το ''Ναι''» όπως αιχμηρά είχε σημειώσει τότε ο προπολεμικός κεντρώος πρωθυπουργός, Γεώργιος Καφαντάρης; Ο Μεταξάς ιδεολογικά ανήκε στον Άξονα. Παράλληλα, ωστόσο, σε ότι αφορά την οικονομική και την εξωτερική πολιτική της χώρας συνέχισε το έργο του Ελευθέριου Βενιζέλου που ήθελε την Ελλάδα «δεμένη» στο βρετανικό άρμα. «Το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας το 1932 έφτανε τα 1,022 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα. Αντίστοιχα το εσωτερικό χρέος ήταν 144 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. Βασικοί δανειστές της χώρας και κάτοχοι των ελληνικών χρεογράφων ήταν ο οίκος «Hambro» του Λονδίνου, το συγκρότημα «Speyer and Co» της Ν. Υόρκης και η Εθνική Τράπεζα Αθηνών». Με απλά λόγια «το 67,42% του εξωτερικού χρέους ήταν αγγλικά κεφάλαια, το 9,88% ήταν κεφάλαια των ΗΠΑ, το 7,52% ήταν γαλλικά κεφάλαια, το 5,40% σουηδικά, το 3,44% βελγικά. Μόλις το 1,7% ήταν γερμανικά και μόλις το 1,65% ήταν ιταλικά», σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής όπως αυτά καταγράφονται στην «Ιστορία Ελληνικού Έθνους», Εκδοτική Αθηνών (τόμος ΙΕ, σελ. 335-338).
Ο Μεταξάς ήταν ένας πολιτικός ρεαλιστής και ένας έξυπνος άνθρωπος. Ήξερε πως αργά ή γρήγορα, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, ο Άξονας θα ηττηθεί και στην επόμενη ημέρα η Ελλάδα θα έπρεπε να είναι με τους νικητές. Αυτή η σκέψη, μαζί με όλα τα παραπάνω, ήταν που καθόρισαν την απόφαση που πήρε. Η εμπειρία του Α’ ΠΠ τον είχε διδάξει ότι «κυρίαρχοι του κόσμου ήταν οι κυρίαρχοι των θαλασσών»!
Θα ήταν λάθος να μην ειπωθεί πως ο Μεταξάς έκανε την σωστή επιλογή γρήγορα. Και θα ήταν και ιστορικά λάθος να μην αναγνωρισθεί κάτι τέτοιο αφού το είχε αναφέρει ο ίδιος σε μια ιστορική συνάντηση που είχε με εκδότες και αρχισυντάκτες του Αθηναϊκού Τύπου, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», δυο μόλις ημέρες μετά την κήρυξη του πολέμου, στις 30 Οκτωβρίου του 1940: «[Από] αυτόν τον πόλεμον είναι δυνατόν και δουλωμένη ακόμη να βγη προσωρινώς η Ελλάς. Λέγω προσωρινώς, διότι πιστεύω ακράδαντα ότι τελικώς η νίκη θα είναι με το μέρος μας. Γιατί οι Γερμανοί δεν θα νικήσουν. Δεν μπορεί να νικήσουν […] O καιρός δεν δουλεύει για τον Άξονα».
Επιπλέον, υπήρχε και κάτι άλλο που επίσης είχε αποκαλύψει ο ίδιος ο Μεταξάς. Σε «βολιδοσκοπήσεις» που είχε παραδεχθεί ο ίδιος ο δικτάτορας πως είχε κάνει προς την πλευρά του Άξονα, του είχε δηλωθεί ξεκάθαρα πως για να γίνει μέλος («προσχώρησις που θα εγένετο όλως ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ ως εραστήν του Ελληνικού πνεύματος»), θα έπρεπε να… «ξεχάσει τα μίση του παρελθόντος» και να υπογράψει πως παραχωρείται η Ήπειρος έως και την Πρέβεζα στους Ιταλούς και η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη στους Βούλγαρους. Σε εκείνη την ιστορική συνάντηση με τους δημοσιογράφους ο Ι. Μεταξάς, είχε ανοίξει εντελώς τα χαρτιά του σε ότι αφορά το πολιτικό κομμάτι και δεν «μάσησε» τα λόγια του. «Δια να αποφύγωμεν τov πόλεμον, να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν… με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδος προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν και του αριστερού προς ακρωτηριασμόν από την Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτo δύσκολον να προβλέψη κανείς ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Άγγλοι θα έκοβαν και αυτοί τα πόδια της Ελλάδος. Και με το δίκαιόν των. Δεν δύναμαι αφ’ ετέρου να μη παραδεχθώ ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν το δίκαιον δεν θα ευρίσκετο με το μέρος της Κυβερνήσεως των Αθηνών και να μην αναγνωρίσω, ότι όταν ένας λαός, όπως ο αγγλικός, αμύνεται δια την ζωήν του, θα ήτο πλήρως δικαιολογημένος να κάνη τα ανωτέρω», είχε τονίσει ο δικτάτορας και με αυτά και με αυτά, στην αυγή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα βρέθηκε στη σωστή πλευρά της ιστορίας.
Οι πρώτοι νεκροί του ελληνοϊταλικού πολέμου
Όλα τα παραπάνω, ωστόσο, αφορούν το πολιτικο-οικονομικό παρασκήνιο της εισόδου της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε, όμως, πως οι πραγματικές μάχες δίνονταν στα βουνά. Εκεί που οι Έλληνες στρατιώτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με έναν ισχυρό και σαφώς ανώτερο στρατό. Και τον κέρδισαν.
Αυτό το στρατιωτικό έπος έχει τους πρωταγωνιστές του. Τους ήρωες του. Ένας από αυτούς ήταν ο Βασίλειος Τσιαβαλιάρης από την Πιαλεία Τρικάλων. Είναι ο πρώτος νεκρός του πολέμου. Στρατιώτης της πρώτης γραμμής σκοτώθηκε από θραύσμα όλμου λίγα λεπτά μετά την εκδήλωση της Ιταλικής επίθεσης που ξεκίνησε πριν τη λήξη του τελεσιγράφου! Ο Τσιαβαλιάρης υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο 5ο Σύνταγμα Πεζικού από τον Σεπτέμβριο του 1933 έως το Νοέμβριο του 1934 και μετά την απόλυσή του επέστρεψε στο χωριό του, όπου δημιούργησε τη δική του οικογένεια. Με τη σύζυγό του Ελένη απέκτησε τρία παιδιά, τον Νικόλαο, τον Γεώργιο και την Αλεξάνδρα. Στις 22 Ιουλίου 1940 κλήθηκε ξανά στον Ελληνικό Στρατό εξαιτίας της μερικής επιστράτευσης και κατετάγη στο 5ο Σύνταγμα Πεζικού, και από εκεί στο 51ο Σύνταγμα Πεζικού για να πάρει στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1940 θέση στο Επταχώρι στην πρώτη γραμμή.
Ήταν μέλος του θρυλικού «Αποσπάσματος Πίνδου» υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη. Μισή ώρα πριν από την λήξη του τελεσιγράφου προς τον Μεταξά, ο Τσιαβαλιάρης βρισκόταν στο 21ο φυλάκιο των Ελληνοαλβανικών Συνόρων στο ύψωμα Γκόλιο κοντά στην Πυρσόγιαννη. Ήταν από τα πρώτα που χτύπησαν οι εισβολείς. Σύμφωνα με μαρτυρίες συμπολεμιστών του καθώς ξεψυχούσε πρόλαβε να ψελίσει «Πάν’ τα παιδούλια μ’».
Ο πρώτος νεκρός μετά τη λήξη του τελεσιγράφου ήταν ο οπλίτης Μπουκουβάλας Γεώργιος του Δημητρίου. Εκείνο το ξημέρωμα, τον βρήκε μέσα στο χαράκωμα, στο ξωκλήσι του Άη Γιώργη στο Αηδονοχώρι της Κόνιτσας. Υπηρετούσε στο επιστρατευμένο 51ο Σύνταγμα Πεζικού. Ο Μπουκουβάλας, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, έπεσε νεκρός δευτερόλεπτα μετά τη λήξη του ιταλικού τελεσιγράφου. Στις 5:30 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ροδίτης υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος ήταν ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που σκοτώθηκε στον πόλεμο του 1940 την 1 Νοεμβρίου. Ο Διάκος έχασε τη ζωή του σε μάχη που έγινε με Ιταλούς αλπινιστές στην τοποθεσία Τσούκα. Λέγεται πως ο λόχος του ενώ αρχικά έχανε έδαφος, κατάφερε να ανατρέψει τα δεδομένα και να διώξει τους Ιταλούς. Εκείνη την ώρα ο Έλληνας αξιωματικός στεκόταν όρθιος κραυγάζοντας και δίνοντας εντολές για να εμψυχώσει τους στρατιώτες του, κατάφερε να ανασυντάξει τον λόχο του και να αντεπιτεθεί στους Ιταλούς κάνοντας έφοδο, για την ανακατάληψη του υψώματος. Μπαίνοντας πρώτος στη μάχη, ριπή πολυβόλου του έκοψε το νήμα της ζωής. Συγκλονιστικό είναι το «παιχνίδι» της μοίρας. Ο Διάκος σκοτώθηκε σε μάχη με Ιταλούς. Όταν ήταν μαθητής ακόμα, κατά τη διάρκεια της Ιταλικής Κατοχής της Δωδεκανήσου, συνελήφθη και κρατήθηκε, όταν σε επέτειο της 25ης Μαρτίου κατέβασε την ιταλική σημαία από το ελληνικό γυμνάσιο της Ρόδου και ανάρτησε την ελληνική!
Στις 5 Δεκεμβρίου του 1940, έπεσε νεκρός στα βουνά της Ηπείρου ο πρώτος Έλληνας ανώτερος αξιωματικός. Ήταν ο αντισυνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, εβραίος από τη Χαλκίδα ο οποίος είχε πολεμήσει στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου και διακρίθηκε. Συμμετείχε και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Πιάστηκε αιχμάλωτος το 1922 και, παρότι συγκεντρώθηκαν χρήματα για την απελευθέρωσή του, αρνήθηκε και έμεινε με τους στρατιώτες του μέχρι την απελευθέρωσή του τον Αύγουστο του 1923, με την ανταλλαγή αιχμαλώτων. Ο Φριζής έχασε τη ζωή του από βόμβα ιταλικού αεροσκάφους και ενώ ήταν έφιππος, εμψυχώνοντας τους στρατιώτες του. Ελλείψει ραβίνου ενταφιάστηκε στην Πρεμετή παρουσία ορθόδοξου ιερέα, ενώ προήχθη σε συνταγματάρχη μετά θάνατον. Το 2002 τα οστά του, μετά από εξέταση DNA, μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη και ενταφιάστηκαν στο ισραηλιτικό νεκροταφείο της πόλης.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
