Σαν σήμερα, 25 Σεπτεμβρίου, κορυφώνεται η Άλωση της Τριπολιτσάς

Όταν ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έβαλε ένα μεγάλο στόχο: Την κατάληψη της Τριπολιτσάς. Ήταν το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών στον Μοριά και κατείχε στρατηγική θέση. Ο «Γέρος», ήξερε πόσο σημαντική ήταν η Άλωση της. Και εκεί, σε εκείνη τη μάχη, ήταν που έδειξε τις πολεμικές αρετές και το στρατηγικό μυαλό που διέθετε.

Η πολυθρύλητη Άλωση της Τριπολιτσάς

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η Τριπολιτσά (η σημερινή Τρίπολη), προεπαναστατικά ήταν το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών στον Μοριά. Για τους υπόδουλους Έλληνες ήταν το σύμβολο της τυραννίας για περισσότερο από έναν αιώνα. Ίσως όχι τυχαία στην Τριπολιτσά υπήρχε ο πλάτανος του μαρτυρίου. Ο πλάτανος που οι Τούρκοι είχαν απαγχονίσει εκατοντάδες χριστιανούς προς παραδειγματισμό.

Στην Τριπολιτσά είχε την έδρα του ο Μόρα-Βαλεσί, ο στρατιωτικός διοικητής της Πελοποννήσου, με όλο το χαρέμι και τα πλούτη του, εκεί ζούσε ο μισός τουρκικός πληθυσμός της Πελοποννήσου και την υπερασπιζόταν σημαντικός αριθμός ενόπλων σωμάτων. Ο Κολοκοτρώνης ήξερε πόσο όσο «στέκει» η Τριπολιτσά, η τύχη της Επανάστασης θα βρίσκεται σε κίνδυνο.

Άρχισε, λοιπόν, την προσπάθεια να πείσει τους υπόλοιπους οπλαρχηγούς να εγκαταλείψουν όλες τις άλλες (τοπικές και ίσως δίχως μεγάλη στρατηγική σημασία) μάχες και να επικεντρωθούν όλες οι δυνάμεις στην πολιορκία της Τριπολιτσάς. Αυτό που ήθελε ο Γέρος του Μοριά ήταν να φτιάξει μια «θηλιά» που θα «έπνιγε» τους Τούρκους. Όταν κατάφερε να τους πείσει, όρισε ως Αρχιστράτηγο της επιχείρησης τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και σχεδόν αμέσως δημιούργησε έναν τεράστιο (και ασφυκτικό) κλοιό μέσα στον οποίο έκλεισε την Τριπολιτσά. Ούτε έβγαινε κάτι, ούτε έμπαινε κάτι.

Η μόνη στιγμή που η πολιορκία κινδύνεψε ήταν όταν ο Μουσταφάμπεης με 3.500 άνδρες προερχόμενος από τα Γιάννινα είχε διασπάσει την πολιορκία από τα ανατολικά και είχε εισέλθει στην πόλη. Γρήγορα, όμως, οι δυνάμεις των Ελλήνων εστίασαν στο συγκεκριμένο σημείο και γρήγορα αυτή η εστία κινδύνου «έσβησε».

Έξω από την Τριπολιτσά (παραμονές της Άλωσης) υπήρχαν 10.000 πάνοπλοι επαναστάτες. Μέσα υπήρχαν περίπου 35.000 άνθρωποι (κατά κύριο λόγο Τούρκοι αλλά υπήρχαν και πολλοί Εβραίοι, Χριστιανοί και Αλβανοί) οι οποίοι κάθε ημέρα που περνούσε ζούσαν ολοένα και μεγαλύτερο εφιάλτη με την πείνα και τις αρρώστιες να σαρώνουν.

Βλέποντας ο Κολοκοτρώνης που η νίκη είναι θέμα ημερών, αποφάσισε να... επισπεύσει τα γεγονότα. Έβαλε τους αγρότες να σκάψουν μια τεράστια τάφρο γύρω από την αποκλεισμένη Τριπολιτσά για να δυσκολέψει περισσότερο τη ζωή των πολιορκημένων. Στις 18 Αυγούστου του 1821 ο Μουσταφάμπεης έκανε την τελευταία προσπάθεια να σπάσει την πολιορκία. Απέτυχε παταγωδώς. Τότε Μπέηδες και αγάδες άρχισαν να συζητούν για τους όρους παράδοσης, αφού όλοι, πλέον, είχαν αντιληφθεί πως δεν υπάρχει καμία ελπίδα σωτηρίας.

Τους πρόλαβαν τα γεγονότα. Ένας απλός Έλληνας στρατιώτης, ο Μανώλης Δούνιας ήταν αυτός που με την πονηριά του, «έγραψε» ιστορία. Έχοντας ζήσει στην Κωνσταντινούπολη και γνωρίζοντας να μιλάει καλά τουρκικά, έπεισε έναν από τους σκοπούς πως είχαν γνωριστεί. Κάθε φορά που είχε υπηρεσία ο συγκεκριμένος σκοπός ο Δούνιας ήταν εκεί για να μιλάει μαζί του. Κάποιες φορές, μάλιστα, του έδινε και φαγητό. Ήθελε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Όταν το κατάφερε, έβαλε το σχέδιό του σε εφαρμογή. Το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου 1821, έπεισε τον Τούρκο σκοπό να του πετάξει ένα σχοινί για να ανέβει στον προμαχώνα και να δει από κοντά το κανόνι. Ο Τούρκος του έριξε το σχοινί. Λίγο αργότερα ο Δούνιας μαζί με δυο συντρόφους του, τον Αυραντίνη και τον Γκίκα Ρουμάνη, ανέβηκε στα τείχη (είχαν ύψος 5,5 μέτρα) εξουδετέρωσε τον φύλακα, άνοιξε την Πύλη του Μυστρά και από εκεί άρχισαν να μπαίνουν οι Επαναστάτες. Η Τριπολιτσά είχε αλωθεί. Οι Οθωμανοί, αντιστάθηκαν για περίπου ένα δίωρο. Τόσο άντεξαν. Και μετά ήρθε η σφαγή που κράτησε δυο ολόκληρες ημέρες και κορυφώθηκε μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1821.

Η «σκοτεινή όψη» της Άλωσης

Όλα (ή περίπου όλα) όσα διαβάσατε παραπάνω ήταν, βασικά, τα όσα έχουμε διδαχθεί στα σχολεία για την Άλωση της Τριπολιτσάς. Ένας πόλεμος, μια μάχη, ωστόσο, δεν διεξάγεται με λουλούδια. Και οι δυο πλευρές προβαίνουν σε ακρότητες. Αυτό έγινε και στην Τρίπολη. Τα οποία, βέβαια, ουδέποτε διδαχθήκαμε στα σχολεία και ως εκ τούτου οι περισσότεροι θεωρούν πως «αφού δεν τα διδαχθήκαμε... δεν έγιναν, κιόλας»! Η αλήθεια, ωστόσο, είναι διαφορετική.

Όταν οι Έλληνες επαναστάτες μπήκαν στην Τριπολιτσά, η έκρηξη του μίσους (και όλα αυτά που έκρυβε μέσα της) ήταν τεράστια. Λέγεται πως οι επαναστάτες έδιναν το σύνθημα για σφαγές με το σύνθημα «Τούρκος μη μείνει στο Μοριά, μηδέ στον κόσμο όλο».

Επί τρεις ημέρες οι Έλληνες έσφαζαν και έκαιγαν. Η οργή έπεσε επί δικαίων αλλά (δυστυχώς, έπεσε) και επί αδίκων. Γυναίκες, μωρά, εγκυμονούσες, ηλικιωμένοι που δεν μπορούσαν καν να περπατήσουν. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του περιέγραψε με σοκαριστικό τρόπο το τι έγινε: «Το ασκέρι έκοβε και σκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες. Ένας Υδραίος έσφαξε 90». Σύμφωνα με τον Γέρο, το άλογο του «από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη», οι Τούρκοι και Εβραίοι που σφαγιάστηκαν ήταν 32.000! Διάφοροι ιστορικοί, λένε πως ο αριθμός των νεκρών ήταν το πολύ 10.000 και μάλλον βρίσκεται πιο κοντά στην αλήθεια, αν και κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα σίγουρος.

«Γυναίκες, νεανίδες, βρέφη, νέοι, γέροντες, άντρες, ανάμικτοι κατέκειντο στο έδαφος και ότι ένας λιθόστρωτος δρόμος έγινε... πτωματόστρωτος, με αποτέλεσμα πεζοί και ζώα να πατούν επί πτωμάτων», έγραψε ο Έλληνας ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων.

«Η φοβερά εκείνη σφαγή δεν θα είχεν ανάγκην άλλης εξηγήσεως ειμή της γνώσεως των αιτιών της. Δεν θα τα επαναλάβωμεν λεπτομερώς, διότι είναι ιστορίαι γνωσταί. Ήτο η τραγική εξόφλησις μακρών λογαριασμών των επαναστατησάντων Ελλήνων κατά των Τούρκων. Η φρενίτις εκείνη της φυλετικής εκδικήσεως δεν εγνώρισεν όρια. Έφτασε μέχρι των τάφων. Το τουρκικόν κοιμητήριον ανεσκάφη, και οστά και νεκροί ταφέντες προ ολίγου καιρού ερρίφθησαν εις τους δρόμους», γράφει ο Διονύσιος Κόκκινος στον Γ’ τόμο της «Ελληνικής Επανάστασις».

«Ένας λαός που αποτινάζει πολύχρονο και βαρύ ζυγό , ενεργεί με μεγάλη σκληρότητα κατά των πρώην δυναστών του. [...] η ημέρα της άλωσης της Τριπολιτσάς ήταν ημέρα καταστροφών, πυρκαγιών, λεηλασιών και αίματος. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά πέθαιναν αδιακρίτως άλλοι από τα χέρια των Ελλήνων, άλλοι πέφτοντας στις φλόγες που τύλιγαν την πόλη και άλλοι συντριβόμενοι κάτω από τις στέγες και τα πατώματα των σπιτιών που κατέρρεαν από τη φωτιά. Η δίψα της εκδίκησης κατέπινε τη φωνή της φύσης. [...] Η γη στρώθηκε με πτώματα, οι πεζοί και οι καβαλάρηδες που περνούσαν ήταν αναγκασμένοι να πατάνε πάνω σε νεκρούς και ετοιμοθάνατους. Οι Έλληνες έδειχναν σαν να ήθελαν να εκδικηθούν σε μια μέρα για τα βάσανα τεσσάρων αιώνων» έγραψε ο Σπυρίδων Τρικούπης.

Ακόμα και γνωστοί σε διεθνές επίπεδο φιλέλληνες αναγκάστηκαν να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους. «Μονάχα αν βάλει κανείς στο νου του τις χειρότερες βιβλικές καταστροφές όπου σφάζανε ακόμη και τα κατοικίδια ζώα, θα έχει μια πιο πιστή εικόνα της σφαγής της Τριπολιτσάς», έγραφε ο εκ των θεμελιωτών του φιλελληνικού κλίματος στη Δυτική Ευρώπη, περιηγητής και ιστορικός Φρανσουά Πουκβίλ.

«Επί εβδομάδες μετά λιμοκτονούντα παιδιά Τούρκων που έτρεχαν αβοήθητα μέσα στα χαλάσματα σφαγιάσθηκαν και πυροβολήθηκαν από ενθουσιώδεις Έλληνες… Όλα τα πηγάδια μολύνθηκαν από τα πτώματα που είχαν πέσει μέσα», έγραφε από την πλευρά του ο επίσης φιλέλληνας Βρετανός ιστορικός Ουίλιαμ Στ. Κλαιρ.

Ο Σκωτσέζος ιστορικός και φιλέλληνας Τζορτζ Φίνλεϊ ήταν ιδιαίτερα επικριτικός: «Ανθρώπινα πλάσματα σπανίως δύνανται να εκτελέσωσιν τόσας πράξεις σκληρότητας επί ίσου αριθμού ομοίων του, όσαι ετελέσθησαν υπό των πορθητών της ημέρας εκείνης».

Πάντως, ο λογοτέχνης και ιστοριογράφος Δημήτριος Φωτιάδης ήταν εκείνος που κατά πάσα πιθανότητα, ανέλυσε τα όσα έγιναν, μέσα σε λίγες λέξεις, με έναν τρόπο εξαιρετικά δίκαιο. «Αν μπαίνοντας οι Έλληνες στην Τριπολιτσά δεν βάζανε μαχαίρι στους Τούρκους, θα κέρδιζαν μιαν άλλη μεγαλύτερη ακόμα δόξα - την αβασίλευτη δόξα της ανθρωπιάς. Μα για να την κερδίσουν μέσα στο καμίνι της βαρβαρότητας που ζούσανε τόσους αιώνες, θα χρειαζόταν να ήταν φιλόσοφοι στο νου και μάρτυρες στην καρδιά. Κι αυτοί ήταν σκλάβοι μιας οπισθοδρομικής διοίκησης που το μόνο μάθημα που τους είχε δώσει στεκόταν ο αντιανθρωπισμός».