Στη μακρά ιστορία της Αριστεράς τα επεισόδια διενέξεων και ρήξεων είναι αναρίθμητα. Το βλέπουμε και τώρα με τα όσα συμβαίνουν στον «δρόμο» προς την εκλογή του νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ. Για παράδειγμα, το ΚΚΕ έχει υποστεί στο παρελθόν τρεις πολύ μεγάλες διασπάσεις. Η πρώτη ήταν το 1956 και προκλήθηκε όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) και άλλα πέντε κομμουνιστικά κόμματα από το πρώην Ανατολικό Μπλοκ, επενέβησαν στα εσωτερικά του ντόπιου κόμματος. Κορύφωση εκείνης της κρίσης ήταν, φυσικά, η διαγραφή του Νίκου Ζαχαριάδη.
Η δεύτερη μεγάλη διάσπαση έγινε το 1968 και οδήγησε στο να υπάρχουν δυο κομμουνιστικά κόμματα στην Ελλάδα. Το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού. Η τρίτη (τελευταία μέχρι και σήμερα), επίσης μεγάλη, διάσπαση, επισημοποιήθηκε μια ημέρα σαν σήμερα, πριν από 32 χρόνια. Για πολλούς αυτή η διάσπαση του 1991 ήταν το «δεύτερο ημίχρονο» της διάσπασης του 1968.
Ήταν η ημέρα (ανήμερα των 23ων γενεθλίων της ΚΝΕ) που η ανανεωτική πτέρυγα με επικεφαλής τη Μαρία Δαμανάκη, τον Μίμη Ανδρουλάκη, τον Παναγιώτη Λαφαζάνη και τον Γιάννη Δραγασάκη (που τότε αποτελούσαν περίπου το 50% της Κεντρικής Επιτροπής) έφυγαν από το Κόμμα. Η διάσπαση εκείνη «δημιούργησε» τον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου που αποτέλεσε τον πρόδρομο του ΣΥΡΙΖΑ.
«Έφαγε το κατσίκι κλαρί; Λύκος να φάει τη μάνα του»
Υπάρχει ένας μύθος (;) που λέει ότι όσοι έβλεπαν τη διάσπαση του 1991 να πλησιάζει επικίνδυνα, επιχείρησαν, με διάφορους τρόπους, να ανακόψουν αυτή την πορεία. Λίγες ώρες πριν ανοίξει τις πύλες του το 13ο Συνέδριο του Κόμματος (Φεβρουάριος του 1991) όπου ήταν περίπου δεδομένο πως θα βγουν τα «μεγάλα μαχαίρια», λέγεται, πως ο Μίμης Ανδρουλάκης και ο Παναγιώτης Λαφαζάνης πήγαν στο σπίτι του Χαρίλαου Φλωράκη στο Χαλάνδρι προκειμένου να τον πείσουν να πάρει εκείνος το τιμόνι του Κόμματος ώστε να αποφευχθεί η οριστική ρήξη ανάμεσα στην παλιά φρουρά του ΚΚΕ και στη νεότερη. Ο «καπετάν Γιώτης» εκτίμησε πως τα δυο αγαπημένα του παιδιά είχαν πάει εκεί για να κάνουν μια ντρίμπλα, να κερδίσουν χρόνο και εντυπώσεις και τελικά στο Συνέδριο να κερδίσουν αυτό που ήθελαν. Η απάντησή του ήταν αρνητική και τους είπε, μάλιστα, και μια παροιμία: «Έφαγε το κατσίκι κλαρί; Λύκος να φάει τη μάνα του» (σσ: την χρησιμοποιούμε συνήθως για να δείξουμε την αγνωμοσύνη των παιδιών προς τους γονείς τους)! Στην πραγματικότητα αυτό που ζήτησαν οι Ανδρουλάκης και Λαφαζάνης από τον Φλωράκη ήταν κάτι πολύ μεγαλύτερο από την ανάληψη της ηγεσίας του ΚΚΕ προκειμένου αυτό να μη διασπαστεί.
Από την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ όσα Κομμουνιστικά Κόμματα επιβίωσαν των κοσμογονικών αλλαγών, τέθηκαν μπροστά σε ένα υπαρξιακό αλλά ταυτόχρονα και ιδεολογικό δίλημμα. Θα παραμείνουν πιστά στον «δοκιμασμένο» και «ορθόδοξο» δρόμο του Μαρξισμού – Λενινισμού ή θα αλλάξουν πορεία και θα επιχειρήσουν να «χτίσουν» την Αριστερά της επόμενης ημέρας;
Στην πραγματικότητα αυτό ήταν ένα δίλημμα που είχε θέσει μερικά χρόνια νωρίτερα ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, με την περίφημη περεστρόικα (αναδόμηση) και την γκλάσνοστ (διαφάνεια). Ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, επιχείρησε (σύμφωνα με τους υποστηρικτές του) να δώσει μια νέα πνοή στον υπαρκτό σοσιαλισμό αλλά τελικά αυτό που κατάφερε (σύμφωνα με τους πολέμιούς του) ήταν να μετατραπεί σε «χρήσιμο ηλίθιο» για τις καπιταλιστές χώρες της Δύσης που «έβαλαν το χεράκι τους» για να καταρρεύσει το Ανατολικό Μπλοκ.
Τα όσα ακολούθησαν της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου λειτούργησαν σαν «τσουνάμι» το οποίο φυσικά και δε θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο το εσωτερικό του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Οι ρόλοι αντιστράφηκαν προκειμένου να λειτουργήσουν ως αντεπιχειρήματα. Οι της παλιάς φρουράς χρησιμοποιούσαν την περεστρόικα ως παράδειγμα προς αποφυγή, ως μια πολιτική αποκοτιά που μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση. Οι της νέας γενιάς έδειχναν την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ και «φώναζαν» πως χωρίς ανανέωση το τέλος είναι πιο κοντά από κάθε άλλη φορά.
Η μεγάλη διάσπαση σε ΚΚΕ και ΚΝΕ
Σύμφωνα με τον Μίμη Ανδρουλάκη τα πράγματα, εκείνο το βράδυ στο Χαλάνδρι, έγιναν λίγο διαφορετικά αφού συμφώνησαν στο να γίνει ο Φλωράκης επίτιμος πρόεδρος και να βρεθεί ένας Γενικός Γραμματέας κοινής αποδοχής ως μεταβατική λύση, χωρίς, όμως, να καταλήξουν σε συγκεκριμένο όνομα. Ο Φλωράκης τους είπε ότι θα το συζητήσει το πρωί με τα στελέχη της πλευράς του. «Θυμάμαι, δεν κοιμήθηκα καθόλου. Πήγα στον Περισσό πρωί - πρωί και περιφερόμουν. Θυμάμαι τον Χαρίλαο να τους μαζεύει, τον Τσολάκη (σσ: εννοεί τον Κώστα Τσολάκη, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και αντάρτη του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ με το ψευδώνυμο ''Γιάννος'') και τους άλλους, στα υπόγεια του κτιρίου. Μόλις μπήκαν μέσα, ο Τσολάκης είχε φανατίσει προηγουμένως και τους άλλους, του είπαν ότι ''πάλι ήρθε ο κοντός να σε ρίξει, θα σε οδηγήσουν πάλι σε λάθος κατευθύνσεις, σε κατέστρεψαν μια φορά, θα το ξανακάνουν'' και ουσιαστικά κατέληξαν ''ή τους καθαιρείς τώρα ή όχι''. Πώς όμως να μας καθαιρέσουν, αφού την πλειοψηφία την είχαμε εμείς. Ο Τσολάκης μαγείρεψε όμως τη διαδικασία, έχωσε κάτι οργανώσεις - φαντάσματα, όπως της Τασκένδης κ.λπ., μας τη φέρανε και χάσαμε το Συνέδριο».
Η απάντηση, λοιπόν, του Φλώράκη σε αυτό το υπαρξιακό δίλημμα, ήταν ξεκάθαρη. Και κάπως έτσι το ΚΚΕ πήγε σε εκείνο το πολεμικό συνέδριο. Από τη μια πλευρά στελέχη όπως ο Φλωράκης, ο Κολοζώφ, ο Μάιλης, ο Γόντικας, ο Κωστόπουλος και φυσικά η Αλέκα Παπαρήγα και από την άλλη Ανδρουλάκης, Λαφαζάνης, Δραγασάκης, Αλαβάνος, Χουντής και φυσικά η Μαρία Δαμανάκη οι οποίοι είχαν την πολιτική στήριξη του ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ, Γρηγόρη Φαράκου.
Οι «παλιοί» ήταν «μπετοναρισμένοι» από τη Μαρξιστική και Λενινιστική ιδεολογία. Οι «νέοι» είχαν την εξέγερση του Πολυτεχνείου του 1973 αλλά και την ανάγκη για «ανανέωση πριν είναι αργά» να τους ενώνει αλλά από εκεί και πέρα, ιδεολογικά, «έχαναν» λίγο στο πολιτικό και θεωρητικό κομμάτι αφού απέρριπταν πρακτικές και ιδέες που ήταν «ξεκάθαρα ξεπερασμένες» και πρότειναν (γενικόλογα) τις δημοκρατικές διαδικασίες (στην κοινωνία και το Κόμμα) και τη μη εξάρτηση από ξένα κέντρα.
Στο επίκεντρο αυτής της κουβέντας βρισκόταν, φυσικά, ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου ο οποίος είχε ιδρυθεί στις 7 Απριλίου του 1989 ως εκλογική συμμαχία. Βασικός πυλώνας ήταν το ΚΚΕ, συμμετείχε η Ε.ΑΡ. (Ελληνική Αριστερά, του Λεωνίδα Κύρκου που είχε σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό) και άλλα μικρότερα κόμματα του κεντροαριστερού χώρου. Οι «ανανεωτικοί» ήθελαν ουσιαστικά το ΚΚΕ να ενσωματωθεί πλήρως μέσα σε αυτόν τον πολιτικό σχηματισμό ο οποίος θα έπαιρνε τη μορφή ενός ενιαίου κόμματος.
Πέρα από το ΚΚΕ, ωστόσο, ανάλογος αναβρασμός επικρατεί και στην ΚΝΕ. Και στη Νεολαία του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι ξεκάθαρη η εικόνα ρήξης η οποία επιβεβαιώθηκε και στο 5ο Συνέδριο το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 1990. Εκεί εκλέγεται Γενικός Γραμματέας της Νεολαίας ο Τάκης Θεοδωρικάκος (ο μετέπειτα υπουργός της ΝΔ και στενός συνεργάτης του Κυριάκου Μητσοτάκη). Κάποιοι το θεωρούν μεγάλη έκπληξη δεδομένου πως ο Θεοδωρικάκος πριν από το συνέδριο δεν ήταν καν μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ. Για όσους, όμως, ήξεραν να διαβάζουν πίσω από τις λέξεις και είχαν γνώση του παρασκηνίου αυτό δεν ήταν καθόλου έκπληξη αφού ο Θεοδωρικάκος ήταν ο εκλεκτός της «ανανεωτικής πτέρυγας» που με τον τρόπο αυτό έστελνε ένα «ηχηρό μήνυμα» στην... απέναντι πλευρά.
Βέβαια, από το σημείο εκείνο και έπειτα, οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και πολυεπίπεδες. Με την ΚΝΕ χωρισμένη στα δυο, η θητεία του Θεοδωρικάκου είναι εξαιρετικά σύντομη. Στη μεγάλη διάσπαση της επόμενης χρονιάς, ο Θεοδωρικάκος, μαζί με άλλους «ανανεωτικούς», θα πάρει τον δρόμο προς τον Συνασπισμό ενώ η ΚΝΕ θα ανασυγκροτηθεί και θα περάσει στην επόμενη ημέρα με Γενικό Γραμματέα τον Νίκο Σοφιανό.
Το κλίμα επιδείνωναν και οι εφημερίδες της εποχής. Για παράδειγμα, η «Ελευθεροτυπία» έγραφε ότι «η πολιτική παρουσία και δράση του ΚΚΕ επηρεάζουν σημαντικά τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις» και απευθυνόμενη στους συνέδρους τους καλούσε να μην αγνοήσουν ότι «αριστερά δεν είναι μόνο το ΚΚΕ. Ένα ΚΚΕ αποκομμένο από την ευρύτερη αριστερά θα ασφυκτιά στα κομμουνιστικά τείχη του». Το «Έθνος» στις 4/3/1991 υποδεικνύει στην ΚΕ του ΚΚΕ «την ευθύνη της για την τύχη του Συνασπισμού», ο οποίος όπως έγραφε συνδέεται «με τη διασφάλιση και την ενίσχυση της ομαλής λειτουργίας της δημοκρατίας». Την ίδια ώρα ο «Ριζοσπάστης» παρουσίαζε μια... «σχιζοφρενική» εικόνα αφού λειτουργούσε ως βήμα αντιπαράθεσης των δυο πλευρών, με άρθρα και συνεντεύξεις που εξέφραζαν τις αντικρουόμενες απόψεις που υπήρχαν μέσα στην Κεντρική Επιτροπή να εμφανίζονται ακόμα και στην ίδια σελίδα. Το απόλυτο μπάχαλο!
Τελικά, το ιστορικό εκείνο συνέδριο το κέρδισαν οι «δογματικοί». «Στόχος μας ήταν να κερδίσουμε το συνέδριο αλλά με τον Χαρίλαο δίπλα μας, όχι απέναντι» είχε πει ο Γιάννης Δραγασάκης, καταλογίζοντας του ότι «πολέμησε ένα ρεύμα ιδεών το οποίο ο ίδιος βοήθησε να αναπτυχθεί». Ο Γιάννης Δραγασάκης είχε υποστηριχθεί από την πτέρυγα των «ανανεωτικών» για γενικός γραμματέας του ΚΚΕ κόντρα στην επιλογή του Χαρίλαου Φλωράκη να προωθήσει για το ανώτατο κομματικό αξίωμα την Αλέκα Παπαρήγα, η οποία και υπερίσχυσε με 57 ψήφους έναντι 54 που συγκέντρωσε ο αντίπαλός της στην κρίσιμη ψηφοφορία της 27ης Φεβρουαρίου 1991 στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος.
Η «ταφόπλακα» μπορεί τυπικά να μπήκε μια ημέρα σαν σήμερα με την επισημοποίηση της διάσπασης, αυτής, ωστόσο, είχε προκληθεί οριστικά και αμετάκλητα ήδη από την Πανελλαδική Συνέλευση του συμμαχικού σχήματος στις 27- 30 Ιουνίου του 1991. Μετά από περιπετειώδεις συνεδριάσεις και διεργασίες, κατέστη ανέφικτο να υπάρχει μια κοινή συνισταμένη. Η διεξαγωγή της Πανελλαδικής Συνέλευσης ήταν το επισφράγισμα της διάσπασης του ΚΚΕ, της οριστικής ρήξης στο εσωτερικό του συμμαχικού σχήματος και της διάλυσης του ΣΥΝ ο οποίος στη συνέχεια μετεξελίχθηκε σε ενιαίο κόμμα (Συνασπισμός της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας) το οποίο στις 15 Ιανουαρίου 2004 αποτέλεσε την ισχυρότερη συνιστώσα στη «γέννηση» του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς και τελικά αυτοδιαλύθηκε τον Ιούλιο του 2013 ενόψει της μετατροπής του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. σε ενιαίο κόμμα το οποίο περίπου δυο χρόνια αργότερα κέρδισε της εκλογές!
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
