Βράδυ 15ης Ιουλίου. Στην καρδιά του καλοκαιριού πια. Η συζήτηση στο γραφείο κινείται κάπου ανάμεσα στη ζέστη, την ανάγκη για διακοπές και, βέβαια, τις κατσαρίδες. Τα γέλια και την καλή διάθεση σταματά η επισήμανση ενός συναδέλφου πως κάτι γίνεται στην Τουρκία. «Κάτι πρέπει να κάνουν. Γιατί να βγάλουν στρατό τέτοια ώρα πάνω στη γέφυρα του Βοσπόρου; Μάλλον, θα φοβούνται καμία τρομοκρατική επίθεση» λέει ο ένας. «Αποκλείεται! Πραξικόπημα είναι» λέει ο άλλος και αφήνει άφωνους τους υπόλοιπους στο γραφείο. Όχι, τόσο για το λογικό άλμα που έκανε, όσο για το ποιος θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο στον πανίσχυρο και σκληρό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να εξηγήσει αυτό το προαίσθημα, ωστόσο, λίγα λεπτά αργότερα επιβεβαιώνεται. Τεθωρακισμένα άρματα μάχης και στρατός έχουν «πιάσει» στρατηγικά σημεία σε μεγάλες πόλεις της Τουρκίας. Είναι όντως μια απόπειρα πραξικοπήματος σε εξέλιξη.
Το χρονικό της απόπειρας πραξικοπήματος
Όσο περνάνε οι ώρες η κατάσταση φαίνεται να γίνεται και πιο δύσκολη για τον Ερντογάν. Ξημερώματα 16ης Ιουλίου στρατιωτικά ελικόπτερα και μαχητικά βομβαρδίζουν το κοινοβούλιο και το προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα. Ανακοίνωση που εκδίδεται από το τουρκικό Γενικό Επιτελείο Στρατού, δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνειών. Ο συντάκτης της ανακοίνωσης υποστηρίζει πως οι ένοπλες δυνάμεις έχουν «καταλάβει τη διαχείριση της χώρας για να επαναφέρουν την συνταγματική τάξη, ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, το κράτους του νόμου και τη γενική ασφάλεια η οποία ζημιώθηκε. Όλες οι διεθνείς συμφωνίες βρίσκονται ακόμα σε ισχύ. Ελπίζουμε πως οι καλές σχέσεις μας με όλες τις χώρες θα συνεχιστούν».
Νωρίτερα ο Ερντογάν είχε καταφέρει να γλιτώσει από επιχείρηση των ειδικών δυνάμεων στη Μαρμαρίδα. Εμφανίζεται μέσω τηλεφώνου σε δημοσιογράφο του CNN Turk και να αναφέρει πως όντως είναι σε εξέλιξη στρατιωτικό πραξικόπημα αλλά ο ίδιος είναι καλά και σύντομα, με τη βοήθεια του λαού τον οποίο καλεί να βγει στους δρόμους, θα ανακτήσει πλήρως τον έλεγχο.
«Καλώ τον λαό μας να βγει στους δρόμους και στις πλατείες σε όλες τις επαρχίες, να πάει ο λαός στα αεροδρόμια. Πρέπει να ενωθούμε ως έθνος και να συντρίψουμε αυτήν τη μειοψηφία και τα τανκς τους!», είχε πει στο μήνυμά του. «Όσοι συμμετέχουν σε αυτές τις παράνομες ενέργειες, θα πληρώσουν το βαρύτερο τίμημα», είχε δηλώσει ο τότε πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ και είχε πει πως η στρατιωτική δράση «αναλήφθηκε έξω από την αλυσίδα της διοίκησης» και ήταν «παράνομη απόπειρα» κατάληψης της εξουσίας με «τμήμα του στρατού». Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων βρίσκεται όμηρος των πραξικοπηματιών.
Αυτές οι δυο εκκλήσεις φαίνεται πως έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων. Λίγη ώρα αργότερα γίνεται το αδιανόητο: Εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου βγαίνουν στο δρόμο και κατευθύνονται προς τα στρατιωτικά μπλόκα άοπλοι. Και σε αυτή την περίπτωση έγινε ότι γίνεται κάθε φορά που άοπλοι πολίτες βρίσκονται απέναντι σε ένοπλους στρατιώτες.
Εκείνο το βράδυ, τουλάχιστον 265 άνθρωποι, έπεσαν νεκροί. Άλλοι 2.200 ήταν οι τραυματίες. Κάποιοι από αυτούς που επέζησαν θυμούνται τις εφιαλτικές εκείνες στιγμές.
«Είδα στις ειδήσεις ότι έκλεισαν τη Γέφυρα του Βοσπόρου και πήγα εκεί. Άρχισαν να πέφτουν πυροβολισμοί, ένιωθα τις σφαίρες να περνούν δίπλα μου. Καθώς βοηθούσα μια τραυματισμένη γυναίκα, πυροβόλησαν κι εμένα», τόνισε η Σαφιγέ Μπαγιάτ.
Όσο περνούσε η ώρα ήταν ξεκάθαρο πως δυο πράγματα μπορούσαν να συμβούν. Ή η απόπειρα πραξικοπήματος θα πετύχει και το αίμα που θα χυθεί θα είναι υπερβολικά πολύ. Ή ο Ερντογάν θα καταφέρει να γυρίσει το παιχνίδι υπέρ του. Λίγο πριν ξημερώσει η διοίκηση της 1ης Στρατιάς στην Κωνσταντινούπολη δηλώνει ότι ο στρατός δεν υποστηρίζει το πραξικόπημα και πως οι υπαίτιοι αποτελούν μια πολύ μικρή ομάδα η οποία ήταν στα πρόθυρα του να ελεγχθεί. Το ξημέρωμα της 16ης Ιουλίου έγειρε οριστικά και αμετάκλητα τη ζυγαριά προς την πλευρά που καθόταν ο Τούρκος πρόεδρος. Οι δυνάμεις του είχαν αρχίσει να κερδίζουν έδαφος, ενώ αντίθετα αυτές των υποψήφιων πραξικοπηματιών υποχωρούσαν. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, άτακτα. Game over!
Τα κέρδη του Ερντογάν από την απόπειρα πραξικοπήματος
Πριν καν ξημερώσει ο Ρετζεπ Ταγιπ Ερντογάν είχε πάρει τον έλεγχο της κατάστασης στα χέρια του. Αυτό που είχε απομείνει ήταν να συλληφθούν όλοι όσοι συμμετείχαν στην απόπειρα πραξικοπήματος οι οποίοι μέσα σε λίγες ώρες από κυνηγοί είχαν μετατραπεί σε... θηράματα!
Τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης στην Τουρκία καταδίκασαν την απόπειρα, όπως και ξένοι ηγέτες. Στην Ελλάδα και την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, όπως ήταν φυσιολογικό υπήρχε μια αγωνία παραπάνω η οποία έγινε ακόμα πιο έντονη όταν στο αεροδρόμιο της Αλεξανδρούπολης προσγειώνονται ένα ελικόπτερο προερχόμενο από την Τουρκία στο οποίο επέβαιναν οκτώ Τούρκοι στρατιωτικοί. Επικαλούνται μηχανική βλάβη, συλλαμβάνονται για παράνομη είσοδο στη χώρα και ζητούν πολιτικό άσυλο. Κάτι που θα γίνει αφορμή για πρόκληση έντασης και καταγγελιών από την πλευρά της Άγκυρας προς την Αθήνα. Επίσης, ενάντια στην απόπειρα τάχθηκαν η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ που κάλεσαν τους επίδοξους πραξικοπηματίες να σεβαστούν τους θεσμούς και τη νομιμότητα.
Την ίδια ώρα, πίσω στην Τουρκία, ο Ερντογάν μίλησε για προδοσία, η οποία θα πληρωθεί πολύ ακριβά. Και δεν έχασε καθόλου χρόνο. Μόλις ανέκτησε τον πλήρες έλεγχο ξεκίνησε η επιχείρηση «κάθαρση». Μέχρι τις 19 Ιουλίου, συνελήφθησαν ή αποτάχθηκαν 20.000 στρατιωτικοί, αστυνομικοί, και δικαστικοί υπάλληλοι. Από τις εκκαθαρίσεις δε γλίτωσαν ούτε οι εκπαιδευτικοί, καθώς απολύθηκαν 15.000 υπάλληλοι του υπουργείου Παιδείας. Μεταξύ αυτών 1.577 πρυτάνεις πανεπιστημίων. Το αδιανόητο αυτό κρατικό πογκρόμ έφτασε μέχρι το... ποδόσφαιρο αφού καθαιρέθηκαν ακόμα και διαιτητές! Επιπλέον, «έβαλε (σσ: ο Ερντογάν) λουκέτο σε τουλάχιστον 149 εφημερίδες, τηλεοπτικούς σταθμούς και οργανισμούς μέσων ενημέρωσης. Έχασαν τη δουλειά τους περίπου 10.000 δημοσιογράφοι, 300 δημοσιογράφοι βρίσκονται στη φυλακή και 150 δημοσιογράφοι εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία», δηλώνει ο δημοσιογράφος Εκρέμ Ντουμανλί.
Βασικά, για να μην τα πολυλογούμε, αν εκείνη την περίοδο ήσουν οπαδός του Φετουλάχ Γκιουλέν δεν είχες την παραμικρή ελπίδα. Ο αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ, διανοούμενος Ισλαμιστής, στοχοποιήθηκε από την πρώτη στιγμή από τον Ερντογάν ως ο ενορχηστρωτής του πραξικοπήματος.
Ακόμα και σήμερα, πάντως, πολλοί (ολοένα και περισσότεροι, όσο περνάει ο καιρός) θεωρούν πως ποτέ δεν έγινε απόπειρα πραξικοπήματος. Ισχυρίζονται πως όλα αυτά ήταν μια εξαιρετικά πετυχημένη σκηνοθεσία από την πλευρά του «Σουλτάνου» ο οποίος είχε ως μοναδικό σκοπό να ελέγξει το στράτευμα και να προχωρήσει σε εκκαθαρίσεις όσων δεν του ήταν αρεστοί με τις δίκες «Εργκένεκον» και «Βαριοπούλα». Δίκες που έλαβαν χώρα το 2013 και με τις οποίες ο Ερντογάν κατάφερε και πήρε τον πλήρη έλεγχο του στρατού που, κακά τα ψέματα, αποτελούσε πάντα το «βαθύ κράτος» στην Τουρκία. Μοιάζει (και μάλλον είναι) δύσκολο, λοιπόν, μέσα σε μόλις τρία χρόνια ο Ερντογάν να έχασε τη στήριξη του στρατού ο οποίος στράφηκε εναντίον. Διεθνείς αναλυτές υπογράμμιζαν με νόημα πως για ένα περίεργο λόγο οι πραξικοπηματίες δεν ακολούθησαν κανένα από τα, σε τέτοιες περιπτώσεις, «συνήθη βήματα».
Το πιθανότερο σενάριο, πάντως, είναι πως πράγματι στο εσωτερικό του στρατού κάποια στιγμή δημιουργήθηκε μια τέτοια τάση. Πιθανότατα μια μικρή ομάδα στρατιωτικών ήθελαν (αλλά δεν μπορούσαν) να ρίξουν τον Ερντογάν. Αυτό κάποια στιγμή έγινε γνωστό και «κάποιοι» επέτρεψαν (αν δεν «έσπρωξαν» κιόλας) να συμβεί μέχρι το σημείο που μπορούσαν να ελέγξουν και στη συνέχεια το κατέστειλαν, κάνοντας, παράλληλα, επίδειξη δύναμης. Όλα αυτά, όμως είναι σενάρια. Πιθανότατα δε θα μάθουμε ποτέ τι πραγματικά έγινε. Πέρα του ότι από πρόεδρος, μέσα σε μια νύχτα, ο Ερντογάν έγινε «Σουλτάνος».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
