Μπορεί για πολλούς να φαντάζει δύσκολο να αντιληφθούν πως μια δικτατορία που βάσισε την ύπαρξή της στο τρίπτυχο «Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια», θα μπορούσε να έρθει σε ρήξη με την Εκκλησία της Ελλάδος για ένα θέμα όπως η καθιέρωση του πολιτικού γάμου ως ισόκυρου του θρησκευτικού αλλά... μη βιάζεστε. Για όλα υπάρχει μια εξήγηση. Ειδικά στην πολιτική.
Οι αποτυχημένες προσπάθειες
Ο πολιτικός γάμος στην Ευρώπη είχε καθιερωθεί από τη Γαλλική Επανάσταση περισσότερο από 200 χρόνια νωρίτερα. Στην Ελλάδα τα πράγματα ήταν πιο περίπλοκα αφού οι αντιδράσεις της Εκκλησίας και ο φόβος του πολιτικού κόστους δεν επέτρεπαν να γίνει καμία συζήτηση επί του θέματος. Νόμιμο θεωρούταν μόνο ο θρησκευτικός γάμος, με βάση τη βυζαντινή νομοθεσία του Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού από το 893 μ.Χ! Η αλήθεια, πάντως, είναι πως μέχρι τελικά να καθιερωθεί ο πολιτικός γάμος ως ισόκυρος του θρησκευτικού είχαν γίνει τρεις προσπάθειες οι οποίες, ωστόσο, έπεσαν πάνω σε τοίχο.
Η πρώτη έγινε στις 10 Μαρτίου του 1926 από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Ιωσήφ Κούνδουρο, ωστόσο η συγκεκριμένη πρόταση απορρίφθηκε από τον τότε δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο. Ο Κούνδουρος δηλώνει ότι η συζήτηση περί πολιτικού γάμου είναι... ατομική και όχι κυβερνητική θέση και περιορίζεται στα όρια επιστημονικής συζήτησης, ενώ διαψεύδει τα δημοσιεύματα που τον θέλουν εγκαταλείπει την υπουργική θέση για να αναχωρήσει για το εξωτερικό λόγω θεμάτων υγείας…
Η δεύτερη έγινε λίγα χρόνια αργότερα, το 1932 επί Ελευθερίου Βενιζέλου, στα πλαίσια της Αναθεωρητικής Επιτροπής υπό τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή. Η νέα αυτή απόπειρα καθιέρωσης του πολιτικού γάμου έγινε στα πλαίσια της θέσπισης νέου οικογενειακού δικαίου στη χώρα. Η πρόταση είχε μειοψηφήσει, αφού μόνο δύο νομικοί της εποχής την είχαν ψηφίσει. Ο Αλέξανδρος Σβώλος και ο Κυριάκος Βαρβαρέσος. Παρά την απόρριψη, πάντως, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε δηλώσει πως: «δι’ εμέ, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πρέπει του λοιπού ο πολιτικός γάμος να είναι συστατικόν στοιχείον του κύρους του γάμου δι’ όλους τους Έλληνας».
Και φτάνουμε στο 1970 για την τρίτη προσπάθεια. Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος έχει αποφασίσει τον μετασχηματισμό της χούντας σε ένα καθεστώς λιγότερο στρατιωτικό και περισσότερο πολιτικό. Αυτό, ωστόσο, μόνο εύκολο δεν ήταν και φάνηκε ξεκάθαρα με την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, περίπου διόμιση χρόνια αργότερα. Ο Παπαδόπουλος επιχείρησε να κάνει... ομελέτα αλλά προσεκτικά προκειμένου να μην σπάσει αυγά. Οι σκληροί του καθεστώτος με μπροστάρη τον μετέπειτα δικτάτορα (στη θέση του δικτάτορα) Δημήτρη Ιωαννίδη παραμόνευαν στη γωνία. Έτσι ο Παπαδόπουλος είχε ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία προσπαθώντας να επιφέρει κάποιες αλλαγές προς το πιο... φιλελεύθερο αλλά χωρίς να «χτυπάει» ευαίσθητες χορδές.
Θεώρησε, λοιπόν, πως ανάμεσα στις άλλες μεταρρυθμίσεις που θα πρότεινε να γίνουν θα ήταν και αυτή του πολιτικού γάμου. Ίσως από λάθος προσωπική εκτίμηση, ίσως από κάποια εσωτερική «τρικλοποδιά», μια ημέρα σαν σήμερα, στις 13 Νοεμβρίου 1970, ο Παπαδόπουλος ανοίγει (χωρίς να κάνεις επίσημες ανακοινώσεις) το θέμα της καθιέρωσης του πολιτικού γάμου. Η αντίδραση της Εκκλησίας ήταν εντονότατη. Στις συζητήσεις που ακολούθησαν ανάμεσα στις δυο πλευρές κοινός τόπος δε βρέθηκε. Η Εκκλησίας της Ελλάδος, είχε «στυλώσει» τα πόδια και δεν έκανε ούτε μισό βήμα πίσω. Ταυτόχρονα οι σκληροί του καθεστώτος βρήκαν την ευκαιρία προκειμένου να κοντύνουν τα πόδια του μέχρι τότε πανίσχυρου δικτάτορα.
Ο Παπαδόπουλος, παρά το γεγονός ότι γρήγορα αντιλήφθηκε πως δεν έχει και μεγάλα περιθώρια κινήσεων στο συγκεκριμένο θέμα, δεν το εγκατέλειψε αμέσως και (συνεχίζοντας να μην κάνει επίσημες ανακοινώσεις) φρόντισε να διατηρεί το θέμα. Η άτυπη αυτή δημόσια «διαβούλευση» κράτησε μέχρι και το 1972 οπότε ο δικτάτορας, ο οποίος ουσιαστικά ηττήθηκε κατά κράτος, σιωπηλά απέσυρε την πρόθεσή του για καθιέρωση του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου και οι σφοδρές αντιδράσεις της Εκκλησίας
Έπρεπε να περάσουν σχεδόν 10 χρόνια από εκείνο το άτυπο, δημόσιο, ντιμπέιτ προκειμένου να ανοίξει ξανά η συγκεκριμένη κουβέντα στη χώρα. Αυτή τη φορά, ωστόσο, η πολιτική συγκυρία ήταν διαφορετική. Περίπου 200 χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση ο πολιτικός γάμος που ήταν κάτι... φυσιολογικό στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης καθιερώνεται ως ισότυπος του θρησκευτικού και στην Ελλάδα.
Το 1981 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου είχε εκλεγεί με σκοπό την «Αλλαγή» και αυτό ακριβώς έκανε. Μια από αυτές τις αλλαγές ήταν και η καθιέρωση του πολιτικού γάμου ως ισόκυρου του θρησκευτικού. Αξίζει να σημειωθεί πως στην ψηφοφορία που έγινε στη βουλή η Νέα Δημοκρατία, ως αξιωματική αντιπολίτευση τότε, είχε ψηφίσει κατά.
Η αντίδραση από την Εκκλησία ήταν μεγάλη, αλλά κάμφθηκε από τη διάθεση συνδιαλλαγής από τον τότε αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ ο οποίος υποχώρησε όταν ο Παπανδρέου τον διαβεβαίωσε πως ο πολιτικός γάμος θα είναι ισόκυρος του θρησκευτικού και όχι υποχρεωτικός (και άρα θα γινόταν προαιρετικός ο θρησκευτικός). Σε μεγάλος μέρος της Ιεράς Συνόδου, ωστόσο, τα πράγματα ήταν διαφορετικά! Πολλοί ιεράρχες βρέθηκαν στα κάγκελα με πρώτο και καλύτερο τον τότε μητροπολίτη Δημητριάδος Χριστόδουλο! «Ο πολιτικός γάμος είναι άθεσμος μείξις, είναι καταπάτησις της εκκλησιαστικής διδασκαλίας, είναι αίρεσις. Ο τοιούτος γάμος είναι, άνευ περιστροφών, μείξις ανίερος και κατάκριτος, ελευθέρα συμβίωσις άθεσμος και αμαρτωλός», έλεγε
Τελικά, ο πρώτος πολιτικός γάμος στη χώρα έγινε στο χωριό Φραντάτο της Ικαρίας, ανάμεσα στον Δημήτρη Μαύρο από τη Νάξο και τη Σταματούλα Πλακίδα από την Ικαριά.
Οι αντιδράσεις της Εκκλησίας κάμφθηκαν με την πάροδο του χρόνου και κυρίως όταν οι Ιεράρχες είδαν πως οι πολιτικοί γάμοι, ειδικά τα πρώτα χρόνια, ήταν ελάχιστοι (1 στους 10). Τα πάντα άλλαξαν, ωστόσο, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης όταν λεφτά... δεν υπήρχαν και οι Έλληνες προτιμούσαν τον φθηνό πολιτικό από τον ακριβό θρησκευτικό γάμο. Το 2012 ήταν η πρώτη χρονιά που έγιναν περισσότεροι πολιτικοί από θρησκευτικοί γάμοι στη χώρα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
