Όταν μιλάμε για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το μυαλό των περισσότερων (και αυτό είναι λογικό) πηγαίνει στον Μάη του 1453 από τον στρατό του Μωάμεθ του Πορθητή. Αυτή ήταν η δεύτερη άλωση της βασιλεύουσας. Υπήρξε και η πρώτη. Εκείνη την πρώτη φορά υπεύθυνοι δεν ήταν οι Οθωμανοί αλλά οι Σταυροφόροι οι οποίοι, μάλιστα, όταν μπήκαν στην Πόλη διέπραξαν αδιανόητες βαρβαρότητες.
Η συγκεκριμένη Άλωση ήταν ένα καθοριστικό ιστορικό γεγονός καθώς ήταν αυτό που «γέννησε» το μίσος των Βυζαντινών για τη Δύση και βάθυνε το χάσμα σε πολιτικό, ιδεολογικό και πολιτισμικό επίπεδο.
Οι Άγιοι Τόποι και η 4η Σταυροφορία
Όταν η 3η Σταυροφορία απέτυχε να ανακαταλάβει τους Άγιους Τόπους που βρίσκονταν υπό την ηγεσία της μουσουλμανικής δυναστείας των Αγιουβιδών, οι δυτικοευρωπαίοι, κουρασμένοι και έχοντας να αντιμετωπίσουν τα έντονα τοπικά προβλήματα που είχαν διαμορφωθεί αρνήθηκαν να μπουν στη διαδικασία έστω και να συζητήσουν το ενδεχόμενο να ξεκινήσει μια 4η Σταυροφορία.
Το 1198 και ενώ έχουν περάσει έξι χρόνια μετά το τέλος της 3ης Σταυροφορίας ο πάπας Ινοκέντιος Γ' στράφηκε προς τους βασιλιάδες της Ευρώπης ώστε να τους πείσει να τον βοηθήσουν να συγκεντρώσει στρατό με στόχο την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Οι εστεμμένοι δεν είχαν καμία διάθεση να μπουν σε μια τέτοια κουβέντα και έτσι οι προσπάθειες του πάπα «πάγωσαν» για έναν ακόμα χρόνο.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ο Ινοκέντιος Γ΄, ουδέποτε εγκατέλειψε ή άφησε στην άκρη τα σχέδιά του για την 4η Σταυροφορία. Την επόμενη χρονιά, τελικά, κατάφερε να βρει συμμάχους. Ήταν κάποιοι Γάλλοι ευγενείς οι οποίοι συμφώνησαν στο να συγκροτηθεί ένα εκστρατευτικό σώμα αρχηγός του οποίου ανακηρύχθηκε ο Ιταλός κόμης Βονιφάτιος ο Μομφερατικός. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε πως η Σταυροφόροι θα συγκεντρώνονταν στη Βενετία και από εκεί θα πήγαιναν στην Αίγυπτο με τελικό προορισμό και στόχο την ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ.
Από εκείνο το σημείο και έπειτα ξεκίνησαν τα... διαδικαστικά προβλήματα. Η δύναμη των Σταυροφόρων αποτελούταν από 33.500 άνδρες και 4.5000 άλογα. Οι Ενετοί ήταν αυτοί που με πλούσια ανταλλάγματα (χρήματα και γη) δέχθηκαν να περάσουν τους Σταυροφόρους στην Αίγυπτο.
Όταν το μεγαλύτερο κομμάτι των Σταυροφόρων συγκεντρώθηκε στη Βενετία οι Ενετοί διαπίστωσαν πως δεν είχαν τα χρήματα που τους είχαν ζητήσει, με αποτέλεσμα να φυλακίσουν σχεδόν το σύνολο των Σταυροφόρων στο νησάκι Λίντο. Τότε εμφανίστηκε ο ηλικιωμένος δόγης Ερρίκος Δάνδολος, ο οποίος δρώντας τυχοδιωκτικά, πρότεινε στους αρχηγούς των Σταυροφόρων να εκστρατεύσουν κατά του λιμανιού της Ζάρας στη Δαλματία προκειμένου να το λεηλατήσουν και με τα χρήματα που θα συγκεντρώσουν να πληρώσουν τους Ενετούς ώστε να τους περάσουν στην Αίγυπτο.
Όταν ο Ινοκέντιος Γ΄ έμαθε τις προθέσεις τους, απείλησε πως θα τους αφορίσει όλους καθώς το λιμάνι της Ζάρας κατοικούταν από χριστιανούς. Ήταν η στιγμή που ο πάπας συνειδητοποίησε πως δεν είχε κανένα έλεγχο πάνω στο δημιούργημά του. Η Ζάρα καταλήφθηκε από τους Σταυροφόρους και ο πάπας τους αφόρισε αλλά, πλέον, είχε χάσει κάθε έλεγχο.
Την ίδια ώρα, ο αρχηγός της 4ης Σταυροφορίας Βονιφάτιος ο Μομφερατικός που δε συμμετείχε στην κατάληψη της Ζάρας, συναντήθηκε με τον βυζαντινό πρίγκηπα Αλέξιο Άγγελο, γιο του ανατραπέντος αυτοκράτορα Ισαάκιου Β' Άγγελου. Οι δυο τους συμφώνησαν στο να εκστρατεύσουν οι Σταυροφόροι κατά της Κωνσταντινούπολης. Ο Αλέξιος Άγγελος υποσχέθηκε στον Βονιφάτιο πως όταν ενθρονίσει τον πατέρα του θα τον γέμιζε με χρυσάφι, θα του έδινε στρατό για να συνεχίσει τη Σταυροφορία προς τους Αγίους Τόπους και θα δήλωνε υποταγή στον πάπα!
Οι δυο τους πήγαν στην Κέρκυρα όπου βρίσκονταν οι Σταυροφόροι που είχαν επιτεθεί στη Ζάρα και όλοι μαζί συμφώνησαν πως πριν η 4η Σταυροφορία φτάσει στους Αγίους Τόπους θα έκανε μια μικρή... παράκαμψη στην Κωνσταντινούπολη. Μαζί τους συντάχθηκαν και οι Ενετοί.
Η πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στις 23 Ιουνίου του 1203 οι Σταυροφόροι και οι Ενετοί είχαν ήδη παραταχθεί μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Στις 17 Ιουλίου πραγματοποίησαν την πρώτη τους επίθεση στη νοτιοανατολική πλευρά της Πόλης. Η άμυνα της πόλης κατάφερε να αποκρούσεις τις πρώτες επιθέσεις αλλά η μάχη ήταν άνιση. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ Άγγελος διέφυγε μέσα στη νύχτα μαζί με την οικογένειά του. Οι Σταυροφόροι κατάφεραν και πέρασαν τα τείχη στον τομέα του Πετρίου. Λίγο αργότερα ο τυφλός Ισαάκιος Β' καθόταν και πάλι στο θρόνο με συναυτοκράτορα τον γιο του Αλέξιο ως Αλέξιος Δ' Άγγελος.
Από τα πράγματα που έκανε ο Αλέξιος ήταν να αυξήσει δραματικά τη φορολογία προκειμένου να ξεπληρώσει τους Σταυροφόρους. Ο λαός, ωστόσο, αντέδρασε έντονα. Παράλληλα, ο ορθόδοξος κλήρος δεν είχε καμία διάθεση να δηλώσει υποταγή στον πάπα. Η Κωνσταντινούπολη είχε χωριστεί στη μέση και βρισκόταν στα πρόθυρα του εμφυλίου.
Και επειδή στο Βυζάντιο βρισκόμαστε και οι δολοπλοκίες ήταν καθημερινότητα, στο προσκήνιο εμφανίστηκε και ο αυλικός Αλέξιος Δούκας ο Μούρτζουφλος ο οποίος εκμεταλλεύτηκε τη δυσαρέσκεια των Σταυροφόρων κατά του Αλέξιου Δ΄. Ο Μούρτζουφλος πήγε στον αυτοκράτορα και του είπε πως θα τον βοηθήσει να διαφύγει αφού ο λαός και ο κλήρος είχε συγκεντρωθεί στην Αγία Σοφία και οργάνωναν την ανατροπή του. Ο Αλέξιος Δ' πείστηκε, τον ακολούθησε και ο Μούρτζουφλος τον οδήγησε σε ένα υπόγειο μπουντρούμι όπου τον στραγγάλισε! Περίπου την ίδια ώρα δολοφονήθηκε και ο Ισαάκιος και έτσι ο Μούρτζουφλος ανακηρύχθηκε σε ένα αυτοκράτορα του Βυζαντίου με το όνομα Αλέξιος Ε'!
Οι Σταυροφόροι βρέθηκαν χωρίς χρήματα και χωρίς συμμάχους. Οι καθολικοί ιερείς τους έπεισαν πως πρέπει να επιτεθούν κατά της Κωνσταντινούπολης προκειμένου αφενός να τιμωρήσουν τους δολοφόνους του Αλέξιου Δ' και αφετέρου να γεμίσουν τις τσέπες τους με χρυσάφι προκειμένου να συνεχίσουν την πορεία τους προς τους Άγιους Τόπους. Ο πάπας Ινοκέντιος τους απείλησε ξανά πως θα τους (ξανα)αφορίσει αν επιτεθούν αλλά, πλέον, δεν είχε καμία εξουσία πάνω τους.
Μια ημέρα σαν σήμερα στις 12 Απριλίου 1204, οι Σταυροφόροι ξεκίνησαν την τελική τους έφοδο στην Κωνσταντινούπολη. Ο αυτοκράτορας με τη φρουρά του είχαν φροντίσει ήδη να την εγκαταλείψουν και κάπως έτσι λίγες ώρες αργότερα η Πόλη είχε αλωθεί. Ήταν η πρώτη φορά που η βασιλεύουσα είχε πέσει στα χέρια των εχθρών, έστω και ομόθρησκων.
Μετά τη φυγή του Μούρτζουφλου, οι βυζαντινοί ανακήρυξαν αυτοκράτορα τον Θεόδωρο Λάσκαρη προκειμένου να σώσει ότι σωζόταν αλλά ήταν ήδη πολύ αργά.
Την επόμενη ημέρα, στις 13 Απριλίου, οι Σταυροφόροι αποφάσισαν πως είχε έρθει η ώρα να «πληρωθούν». Αν και οι εντολές των αρχηγών τους ήταν να αποφύγουν της βιαιότητες ακολούθησε ένα αδιανόητο και αιματηρό πλιάτσικο. Μόνο οι Βενετοί υπάκουσαν στις εντολές. Γάλλοι, Γερμανοί, Γενοβέζοι, Σικελοί, Ισπανοί, Ούγγροι, Άπουλοι, Πισάτες έπεσαν σαν μανιασμένα στίφη πάνω σε οτιδήποτε υπήρχε και πλιατσικολόγησαν σαν να μην υπήρχε αύριο. Ορμούσαν στις εκκλησίες σπάζοντας μερικά από τα ανεκτίμητα ιερά σκεύη για να αρπάξουν τις πολύτιμες πέτρες. Στην Αγιά Σοφιά η Αγία Τράπεζα κομματιάστηκε και μοιράστηκε. Αφαιρέθηκαν ακόμα και ο άμβωνας και οι πύλες! Οι Σταυροφόροι για να κουβαλάνε τη λεία τους έβαλαν μέσα στο Ναό άλογα και γαϊδούρια για να τα φορτώνουν με πολύτιμα αντικείμενα. Άρπαζαν οτιδήποτε μπορούσαν να αρπάξουν: Χρυσάφι, ασήμι, κοσμήματα, γουναρικά, μεταξωτά και οτιδήποτε άλλο είχε αξία.
Λέγεται πως μέσα σε μια από τις εκκλησίες που λεηλάτησαν στο ανάκτορο του Βουκουλέοντα βρήκαν κρυμμένο και τον θρυλικό «θησαυρό του πάθους» ο οποίος αποτελούταν από άγια λείψανα ανεκτίμητης αξίας. Σύμφωνα με τον θρύλο μέσα σε αυτόν τον θησαυρό υπήρχαν αντικείμενα όπως: δύο μεγάλα κομμάτια από Τίμιο Ξύλο, η σιδερένια αιχμή της λόγχης που τρύπησε τα πλευρά του Χριστού, δύο καρφιά που κάρφωσαν στα χέρια και τα πόδια Του, μία φιάλη όπου υπήρχε πολύ από το αίμα Του, ο χιτώνας Του, το ακάνθινο στεφάνι που Του φόρεσαν, το φόρεμα της Παναγίας και η κάρα του Ιωάννη του Βαπτιστή.
Αλλά δε σταμάτησαν εκεί. Έργα τέχνης του Φειδία, του Πραξιτέλη, του Λύσιππου και άλλων, καταστράφηκαν. Εκατοντάδες αρχαία κείμενα χάθηκαν για πάντα. Ανέβασαν μια πόρνη στον πατριαρχικό θρόνο και χλεύαζαν τους βυζαντινούς. Ξυλοκοπούσαν άγρια οποιονδήποτε έβρισκαν μπροστά τους και βίαζαν τις γυναίκες που τρομαγμένες έψαχναν να βρουν κάπου να κρυφτούν. Σύμφωνα με υπολογισμούς μόνο την πρώτη ημέρα (της τριήμερης λεηλασίας) δολοφονήθηκαν από τους ανεξέλεγκτους Σταυροφόρους πάνω από 2.000 άτομα! Η λεηλασία σταμάτησε τρεις ημέρες μετά όταν οι «Στρατιώτες του Χριστού» τρομοκρατήθηκαν από μια έκλειψη σελήνης!
Αυτό ήταν και το τέλος της 4ης Σταυροφορίας. Κανείς από τους επιτιθέμενους δεν πήγε στους Αγίους Τόπους. Κανένας πάπας μετά τον Ινοκέντιο δε στήριξε (δημόσια, τουλάχιστον) κάποια από τις επόμενες Σταυροφορίες. Περίπου 800 χρόνια αργότερα ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β' σε επιστολή του στον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο είχε εκφράσει τη λύπη του για τις ωμότητες των Σταυροφόρων, οι οποίοι «εστράφησαν εναντίον των εν Χριστώ αδελφών μας».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
