«Ο φονευθείς τρομοκράτης, εις μίαν εκδήλωσιν απελπισίας και απογνώσεως, ηρνήθη να εξέλθη του κρησφυγέτου του και να παραδοθή, προετίμησε δε αντάξιον της δειλίας και της ανανδρίας του θάνατον». Αυτό ανέφερε το βρετανικό ανακοινωθέν που μετέδωσε η Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία στις 3 Μαρτίου 1957 και αναφερόταν στον τραγικό θάνατο του αγωνιστή της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου. Λένε πως την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Μόνο που στην περίπτωση του Αυξεντίου αυτό δεν ισχύει. Τότε τον εμφάνιζαν ως «τρομοκράτη», σήμερα, όμως, είναι έχει βρει τη θέση του στην Ιστορία ως ο «σταυραετός» του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου.
Ποιος ήταν ο «Σταυραετός του Μαχαιρά»
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1928 στο χωριό Λύση το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στη Λευκωσία και την Αμμόχωστο. Μεγάλωσε σε μια τυπική οικογένεια της εποχής και είχε μια μικρότερη αδερφή. Από μικρός ο Γρηγόρης έδειξε μια ιδιαίτερη αγάπη στον αθλητισμό. Έπαιξε ποδόσφαιρο σε τοπικές ομάδες, ενώ αγωνίστηκε και στην Ανόρθωση. Γρήγορα, όμως, έδειξε μια ιδιαίτερη αγάπη σε ότι είχε να κάνει με τον στρατό, τις ένοπλες δυνάμεις και τη στολή.
Για τον λόγο αυτό, μόλις τελείωσε το Γυμνάσιο της Αμμοχώστου έφυγε από την Κύπρο και ήρθε στην Ελλάδα προκειμένου να δώσει εξετάσεις και να περάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Στις εξετάσεις απέτυχε αλλά δεν εγκατέλειψε το όνειρό του. Κατετάχθη στον Ελληνικό Στρατό και ένα μέρος της θητείας του το πέρασε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού. Απολύθηκε από τον στρατό με τον βαθμό του Έφεδρου Ανθυπολοχαγου του Πεζικού.
Ο Αυξεντίου αγάπησε με πάθος την Ελλάδα. Όπως έγραφε το 1949 από την Αθήνα σε γράμμα προς τη μητέρα του χαιρόταν πολύ που «επιτέλους βρισκόταν στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας, της πιο στοργικής μάνας». Η Αντωνού του απάντησε: «Γιατί εμέν αρνήθηκες, για ν’ αγκαλιάσεις άλλην; Σ’ αρέσαν από μακριά τ’ ατίμητά της κάλλη;» για να λάβει την απάντηση: «Δεν είναι από μακριά που γνώρισα τα κάλλη της, μητέρα. Μες την καρκιάν μου είχα την, τζιαι νύχταν τζιαι ημέραν»!
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου επέστρεψε στην Κύπρο το 1952. Στην αρχή προσπάθησε να έχει μια φυσιολογική ζωή. Αρραβωνιάστηκε τη Βασιλική Παναγή (την οποία είχε γνωρίσει ως εργάτρια στα κτήματα του πατέρα του) και δούλεψε είτε ως βοηθός του πατέρα του στα κτήματα είτε ως οδηγός ταξί με στόχο να καταφέρει να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια. Όλα, ωστόσο, ανατράπηκαν όταν τον μύησαν στην εθνικιστική οργάνωση «Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών». Από την αρχή έδειξε μεγάλο πάθος για τον απελευθερωτικό αγώνα και γρήγορα έγινε γνωστός στην οργάνωση.
Στις 20 Ιανουαρίου 1955, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, είχε την πρώτη του συνάντηση με τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα – Διγενή, τον αρχηγό της ΕΟΚΑ. Ο Αυξεντίου έγινε μέλος της οργάνωσης και ρίχτηκε αμέσως στα «βαθιά» με περίσσιο θάρρος και αυταπάρνηση. Συμμετείχε στις επιθέσεις κατά της Ηλεκτρικής Εταιρείας και του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Λευκωσίας, ενώ γρήγορα διακρίθηκε και για τις ηγετικές του ικανότητες κάτι που οδήγησε τον Γρίβα να του δώσει τον τίτλο του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ!
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου αν και, πλέον, ζούσε και δρούσε στο βουνό ζήτησε από τον Γρίβα να του επιτρέψει να παντρευτεί την αγαπημένη του Βασιλική. Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ δε χάλασε το χατίρι του υπαρχηγού του και έτσι το ζευγάρι ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου στις 10 Ιουνίου 1955 στο μοναστήρι της Αχειροποιήτου στον Καραβά και οι καλεσμένοι ήταν μόλις... πέντε! «Εκείνος ο γάμος είναι αξέχαστος. Εκείνη η σιωπή, διάβαζα τις ευχές μόνο με ένα κεράκι στην παρουσία 5-6 ατόμων. Τέλειωσε το μυστήριο και τον φίλησα λέγοντάς του: ''Γρηγόρη μου, να ζήσετε'' και αμέσως μου απαντά: ''Πάτερ, να μου ευχηθείς καλό βόλι''. Και εγώ, χαμογελαστός, του λέω: ''Ε, καλό βόλι και ζήτω η Ένωση''. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα ζωντανό» είχε αφηγηθεί ο παπά – Σταύρος.
Ο γάμος αυτός αποκτά ιδιαίτερη αξία αν αναλογιστεί κανείς ότι την περίοδο που τελέστηκε ο Γρηγόρης Αυξεντίου βρισκόταν σε καθεστώς βαθιάς παρανομίας δεδομένου πως οι Βρετανοί τον είχαν επικηρύξει έναντι 5.000 λιρών! Το κυνήγι του Αυξεντίου ήταν διαρκές και δίχως κανένα έλεος. Ο ίδιος, ωστόσο, κατάφερνε πάντα να ξεφεύγει από τους διώκτες του. Ενδεικτικό είναι το περιστατικό που μεταμφιέστηκε σε καλόγερο και ως... πάτερ – Χρύσανθος κέρασε τους Άγγλους διώκτες του χωρίς να τον αναγνωρίσουν! Αυτό που εξόργισε τους Βρετανούς, ωστόσο, ήταν το περιστατικό που έγινε στις 12 Δεκεμβρίου του 1955. Τότε, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, και όλη η ιεραρχία της ΕΟΚΑ παγιδεύτηκαν από τους Βρετανούς στο όρος Τρόοδος, κοντά στο χωριό Σπίλια. Ο Αυξεντίου, όχι μόνο οδήγησε τους συντρόφους του σε ασφαλές μέρος, αλλά άφησε τους Άγγλους να... αλληλοπυροβολούνται και να έχουν πολλά θύματα.
Η προδοσία και ο ηρωικός θάνατος
Όσο ατρόμητος και αν ήταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ωστόσο, αντιλαμβανόταν και ο ίδιος πως ο βρετανικός κλοιός γύρω του είχε αρχίσει να στενεύει επικίνδυνα. «Είτε ζήσουμε είτε πεθάνουμε, ένα θα είναι το έπαθλο του αγώνα μας για νεκρούς και ζώντας. Η Κύπρος να γίνει Ελληνική και να ζήσει ελεύθερη και ευτυχισμένη. Όσοι δε επιζήσουν να μην επιδιώξουν ανταμοιβές και αξιώματα, γιατί οι υπηρεσίες προς την πατρίδα ποτέ δεν εξαργυρώνονται» είχε πει στους αντάρτες του τα τελευταία Χριστούγεννα που έζησε.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 1957 ο Αυξεντίου και η ομάδα του κρύβονται σε μια σπηλιά που βρισκόταν σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από τη Μονή Μαχαιρά στο όρος Τρόοδος. Οι κινήσεις τους έγιναν αντιληπτές από έναν βοσκό της περιοχής ο οποίος όταν ανακρίθηκε από τους Βρετανούς φοβήθηκε για τη ζωή του και είπε αμέσως που βρίσκεται η σπηλιά που κρυβόταν ο Αυξεντίου και οι άνδρες του. Οι Βρετανοί δεν άφησαν την ευκαιρία να πάει χαμένη. Αργά και μεθοδικά περικύκλωσαν τη σπηλιά κλείνοντας κάθε πιθανό δρόμο διαφυγής για τον Αυξεντίου και τους άνδρες του.
Το απόγευμα της 2ας Μαρτίου ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση. Ο επικεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος, ανθυπολοχαγός Μίντλετον που γνώριζε ελληνικά, πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς και φώναξε: «Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Κάποιος απάντησε: «Καλά παραδινόμαστε» και λίγες στιγμές αργότερα τέσσερις άνδρες βγήκαν έξω. Αυτός που δεν βγήκε, ωστόσο, ήταν ο Αυξεντίου ο οποίος είχε αποφασίσει πως εκείνη η σπηλιά θα ήταν οι δικές του Θερμοπύλες. Όταν ο Μίντλετον κατάλαβε πως ο Γρηγόρης Αυξεντίου παρέμενε μέσα στη σπηλιά τον κάλεσε και πάλι να παραδοθεί. Τότε, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, ο Αυξεντίου του απάντησε: «Μολών λαβέ».
Τέσσερις Βρετανοί στρατιώτες όρμησαν μέσα στη σπηλιά για να συλλάβουν ή να σκοτώσουν τον Αυξεντίου, ωστόσο, αυτός τους «υποδέχθηκε» με καταιγισμό πυρών, σκοτώνοντας έναν από αυτούς. Τότε, εξοργισμένος ο Μίντλετον, κάλεσε ενισχύσεις. Μέχρι που κάποια στιγμή οι Βρετανοί αποφασίζουν πως πρέπει να τελειώνουν. Γεμίζουν βενζίνη τη σπηλιά και εκτοξεύουν βόμβες πετρελαίου. Όλος ο τόπος «λαμπάδιασε». Τεράστιες φλόγες έβγαιναν μέσα από τη σπηλιά.
Ήταν ξημέρωμα της 3ης Μαρτίου 1957 όταν ο 29χρονος Γρηγόρης Αυξεντίου καιγόταν ζωντανός.
Το πτώμα του, το αναγνώρισε ο πατέρας του που κλήθηκε για αναγνώριση στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Λευκωσίας. «Απ’ τις χοντρές ελληνικές κοκκάλες του», όπως είπε ο ίδιος, «κι από κείνο το χρυσό κωσταντινάτο που άχνιζε στον κόρφο του». Βγήκε από το νεκροτομείο χαμογελώντας. Όταν ρωτήθηκε από τους δικούς του γιατί χαμογελούσε, κι αν τελικά δεν είναι ο Γρηγόρης, αυτός απάντησε με περηφάνια: «Ναι, ο Γρηγόρης είναι, αλλά να μην μας δούνε αυτά τα σκυλιά να κλαίμε»! Το πτώμα του ηρωικού Γρηγόρη Αυξεντίου τάφηκε την επομένη στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα Φυλακισμένα Μνήματα».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
