Το «Κίνημα του Ναυτικού», η σύλληψη και τα απάνθρωπα βασανιστήρια στον Μουστακλή

Ο πολιτικός χρόνος το 1973 ήταν ιδιαίτερα πυκνός. Τον Φεβρουάριο οι φοιτητές, στη Νομική Σχολή της Αθήνας, είχαν στείλει το πρώτο μήνυμα στη χούντα για την οποία ο χρόνος μετρούσε αντίστροφα. Την άνοιξη εκείνη της χρονιάς είχε έρθει η ώρα να αποδειχθεί κάτι που θα προκαλούσε τεράστιους τριγμούς στο καθεστώς: Οι χουντικοί δεν είχαν στο πλευρό τους τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Το αποτυχημένο «Κίνημα του Ναυτικού» κατά της χούντας

Από την αρχή του πραξικοπήματος, μόνο ο Στρατός Ξηράς ήταν σχεδόν στην ολότητά του ταγμένος στο πλευρό των χουντικών. Στο ναυτικό τα πράγματα ήταν διαφορετικά. «Στο ναυτικό υπήρχε πάντα ένα φιλελεύθερο πνεύμα, πράγμα ίσως αδιανόητο για τα άλλα όπλα των ενόπλων δυνάμεων» θα εξηγήσει χρόνια μετά ο συμμετέχων τότε στο Κίνημα, Κωνσταντίνος Δημητριάδης, αντιναύαρχος ε.α.

Οι του Ναυτικού έψαχναν τρόπο να αντιδράσουν σε όλο αυτό που γινόταν. Δεν ήταν εύκολο βέβαια αφού η χούντα είχε «αυτιά» παντού. Το Κίνημα του Ναυτικού προετοιμάζεται από το 1968. Τότε είναι που με πρωτοβουλία των «κολλητών» φίλων από τη Ναυτική Σχολή Πολέμου, αντιπλοιάρχων Ν. Παππά (βενιζελικού), Θ. Σέκερη, Π. Μαλλιάρη (συντηρητικών), Αλ. Παπαδόγγονα και Π. Παναγιωταρέα (φιλομοναρχικών), αρχίζει η μύηση της αντίστασης στη χούντα. Ο όρκος που υπογράφουν θέτει εαυτούς στην υπηρεσία του ιερού σκοπού:

«Ο υπογεγραμμένος δίδω τον λόγο της στρατιωτικής μου τιμής ότι: Θα συμμετάσχω εις κίνησιν, ήτις θα αποβλέπει εις την δια παντός μέσου και τρόπου ανατροπήν ή εξαναγκασμόν της παρούσης κυβερνήσεως εις παραίτησιν, για την συγκρότησιν προσωρινής κυβερνήσεως υπό ανεγνωρισμένη εθνικόφρονα προσωπικότητα επί τω σκοπώ επαναφοράς της πατρίδος εις την συνταγματικήν τάξιν. Θα αγωνιστώ ανιδιοτελώς δι όλων μου των δυνάμεων προς επίτευξιν του ως άνω τεθέντος σκοπού, δια την σωτηρίαν της πατρίδος. θα τηρήσω πάσαν εχεμύθειαν επί της ως άνω κινήσεως, εν εναντία δε περιπτώσει θέλω υποστώ πάσαν κύρωσιν».

Όσο ο καιρός περνάει τόσο το κίνημα μεγαλώνει. Ο ενθουσιασμός είναι μεγάλος. Τόσο μεγάλος που σχεδόν κανένας από τους κανόνες συνωμοτικότητας δεν τηρείται. Από ένα σημείο και μετά είναι σίγουρο πως το Κίνημα θα προδοθεί. Κανείς, όμως, δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται. Όλοι συνεχίζουν να εκπονούν μεγαλόπνοα σχέδια δράσης, αλλά μόνον επί χάρτου. Ένα από αυτά είναι η «κατάληψη» της Κρήτης, ή αλλιώς μεταστάθμευση του στόλου στο νησί, όπου θα στηθεί μιας μορφής αντιδικτατορικό αρχηγείο. Πέφτουν στο τραπέζι τόσο η ιδέα της απαγωγής του Παπαδόπουλου, όσο και η άλλη της θανάτωσής του.

Την άνοιξη του 1973 στην κεφαλή του Κινήματος μπαίνει ο απότακτος πλοίαρχος Σπύρος Κονοφάος. Ταυτόχρονα, το ηγετικό στέλεχος της ΕΡΕ Ευάγγελος Αβέρωφ αναλαμβάνει να ενημερώσει σχετικά τον βασιλιά, αλλά και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Οι κινηματίες ζητούν πολιτική στήριξη γιατί δεν έχουν σκοπό να μπουν στη θέση του στρατού έχοντας αυτοί την εξουσία. Θέλουν να την παραδώσουν στους πολιτικούς. Ο Καραμανλής δεν παρέχει στήριξη.

Τον Φεβρουάριο είχαν προηγηθεί τα γεγονότα της Νομικής και οι Κινηματίες αποφάσισαν πως δεν έχουν άλλο χρόνο. Όρισαν ως ημερομηνία εκδήλωσης του Κινήματος την 23η Μαΐου του 1973. Δεν πρόλαβαν, ωστόσο.

Το Κίνημα θα ξεκινούσε το ξημέρωμα εκείνης της ημέρας όταν ο ελληνικός στόλος με το Α/Τ «Βέλος» θα συμμετέχει σε άσκηση του ΝΑΤΟ στ΄ ανοικτά της Σαρδηνίας. Το σχέδιο στοχεύει στον εξαναγκασμό των Απριλιανών να παραιτηθούν και να παραδώσουν την εξουσία στους εκπροσώπους των κομμάτων του συνταγματικού τόξου. Προβλέπει τη συγκρότηση ομάδων ειδικών επιχειρήσεων, καταλήψεων, αποκλεισμών, ψυχολογικού πολέμου, κρούσεως, ανεφοδιασμού, μεταφορών, υποβρυχίων. Στο Κίνημα είχαν μυηθεί και αξιωματικοί από τον Στρατό και την Αεροπορία, πολίτες μέλη αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και απόστρατοι αξιωματικοί, όπως ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, που θα προμήθευε με καύσιμα τους κινηματίες από την οικογενειακή επιχείρηση.

«Το σχέδιό τους έφτασε και στα δικά μας αφτιά. Δεν θα έφτανε; Μιλούσαν πολύ κι όποιος μιλάει πολύ κάνει και κουταμάρες...» θα δηλώσει χρόνια μετά, με κυνισμό, ο αρχιπραξικοπιματίας Παττακός.

Σαν σήμερα, απόγευμα 22ας Μαΐου του 1973, ωστόσο, ο Ναύσταθμος της Σαλαμίνας πλημμυρίζει κλούβες με άνδρες της ΕΣΑ, που συλλαμβάνουν ό,τι κινείται! Όσοι μυημένοι προλαβαίνουν, όπως - όπως ενημερώνουν τους συντρόφους τους δια του συνθήματος «Σοφοκλής», που μεταφράζεται ως «η επιχείρησις ακυρούται».

Για όλους; Όχι. Ο κυβερνήτης του «Βέλους» Νίκος Παππάς, ένας εκ των πρωτεργατών του Κινήματος, την 25η Μάη αλλάζει ρότα, να υψώσει σημαία ανεξαρτήτου και να θέσει το πλοίο σε κατάσταση μάχης! Το «Βέλος» αποχωρεί από την άσκηση και πλέει πια για τα ιταλικά χωρικά ύδατα με προορισμό το επίνειο της Ρώμης, το λιμάνι του Φιουμιτσίνο. Η απόφαση είναι πρωτοφανής! Πολεμικό πλοίο θα μπει απροειδοποίητα και χωρίς άδεια στα ύδατα ξένης χώρας! Αναγγέλλει την απόφαση του μέσω ασυρμάτου σε όλα τα ΝΑΤΟϊκά πλοία και βγαίνει σε ραδιόφωνο της Ρώμης προκειμένου να αποκαλύψει το σχέδιο και να δώσει δημοσιότητα. Και το πετυχαίνει! Η απήχηση είναι παγκόσμια. Η χούντα κλονίζεται.

Το σύνολο των συλληφθέντων στο Κίνημα του Ναυτικού ήταν 79 άτομα. Από αυτούς, οι 63 ήταν του Πολεμικού Ναυτικού (60 εν ενεργεία και τρεις απόστρατοι), πέντε του Στρατού (τρεις απόστρατοι και δύο εν ενεργεία), πέντε της Αεροπορίας (εν ενεργεία) και έξι ιδιώτες. Όλοι τους αφέθηκαν ελεύθεροι έως τις 27 Αυγούστου 1973 και κανείς τους δεν οδηγήθηκε σε δίκη, αφού έλαβαν αμνηστία. Δε συνέφερε τη χούντα να αντιπαρατεθεί με έναν ολόκληρο Κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων. Το Κίνημα του Ναυτικού απέτυχε οργανωτικά, αλλά πέτυχε πολιτικά. Διότι έκανε φανερό ότι το καθεστώς των Απριλιανών κλονίζεται στη βάση του, που ήταν οι Ένοπλες Δυνάμεις.

Η σύλληψη του Μουστακλή και τα απάνθρωπα βασανιστήρια

Ηρωική μορφή του Κινήματος του Ναυτικού αναδείχτηκε ο απόστρατος ταγματάρχης Σπύρος Μουστακλής, ο οποίος βασανίστηκε απάνθρωπα στα μπουντρούμια του ΕΑΤ - ΕΣΑ για 47 ημέρες και έμεινε ανάπηρος.

Ο Σπύρος Μουστακλής γεννήθηκε το 1926 στο Μεσολόγγι. Στα 17 του κατατάχθηκε εθελοντικά στον ΕΔΕΣ. Πολέμησε και κατά των Γερμανών αλλά και κατά του ΕΛΑΣ στον εμφύλιο. Ήταν εθελοντής στην Κύπρο το 1965. Η πρώτη του σύλληψη από τη χούντα γίνεται στις 7 Ιουνίου 1969, για την υπόθεση της αντιστασιακής οργάνωσης «Ελευθέρων Ελλήνων». Αρχικά κρατήθηκε σε απομόνωση στο ξενοδοχείο «Βαρυμπόμπη» και στη συνέχεια εξορίστηκε διαδοχικά σε Σαμοθράκη, Άγιο Νικόλαο Κυνουρίας και ξανά πίσω στη Σαμοθράκη, μέχρι που αφέθηκε ελεύθερος στις 21 Δεκεμβρίου 1971. Ο ίδιος έλεγε για τον εαυτό του ότι «απετάχθην ως δημοκρατικός, συνελήφθην ως δεξιός και εξορίζομαι ως κομμουνιστής».

Ο Μουστακλής ήταν ένας βαθιά δημοκρατικός άνθρωπος. Και υπό αυτή την ιδιότητα δε θα μπορούσε να μείνει αμέτοχος μπροστά στα όσα έκανε η χούντα. Έψαχνε τρόπους για να αντιδράσει. Και ήταν ένας από τους ελάχιστους αξιωματικούς του στρατού ξηράς που το έκανε αυτό. Συμμετείχε στο Κίνημα του Ναυτικού το οποίο προδόθηκε και οι χουντικοί προχώρησαν σε 79 συλλήψεις. Η σειρά του Μουστακλή ήρθε το απόγευμα της 22ας Μαΐου 1973. Τα όργανα της χούντας τον συλλαμβάνουν έξω από το σπίτι του. Μεταφέρεται στα κολαστήρια της ΕΑΤ – ΕΣΑ (εκεί που σήμερα βρίσκεται το πάρκο Ελευθερίας). Εκεί τον «υποδέχονται» οι Σπανός, Χατζηζήσης και ο περιβόητος βασανιστής Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος. Λέγεται πως ο Αναστάσιος Σπανός όταν μπήκε στο μικρό κελί του Μουστακλή του είπε: «Θα σε κάνω να ακούς ΕΣΑ και να τρέμεις»!

Ο Σπανός έκανε πράξη την απειλή του. Για 47 ολόκληρες ημέρες ο Μουστακλής δέχεται δίχως κανένα έλεος και χωρίς σταματημό τα φρικτά βασανιστήρια των οργάνων της χούντας που στο πρόσωπό του έβλεπαν έναν προδότη του στρατού ξηράς και του συμπεριφέρθηκαν ανάλογα.

Οι χουντικοί ζητάνε ονόματα και διευθύνσεις αλλά ο Μουστακλής δεν ανοίγει το στόμα του. Αυτό εξοργίζει τους βασανιστές του. Μέσα στο ανελέητο ξύλο κάποιος από τους βασανιστές του, του χτύπησε στην καρωτίδα. Το χτύπημα αυτό του προκάλεσε εγκεφαλικό με αποτέλεσμα να διακομιστεί (με καθυστέρηση πολλών ωρών) στο 401 Γ.Σ.Ν.Α., όπου εισήλθε με το ψευδώνυμο «Μιχαηλίδης» και αιτιολογία εισαγωγής «τρακάρισμα στον Ιππόδρομο».

Το εγκεφαλικό τού προκάλεσε ολική παράλυση των δεξιών του άνω και κάτω άκρων. Η αρχική διάγνωση ήταν «αφασία κινητικού τύπου, με μπλοκαρισμένο το κέντρο της κίνησης και της ομιλίας, εξαιτίας του εγκεφαλικού που προκλήθηκε από βίαιο χτύπημα στην καρωτίδα». Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Πολυκλινική Αθηνών και ακολούθως στο ΚΑΤ, όπου παρέμεινε για δυο χρόνια, υποβαλλόμενος σε εντατικές φυσικοθεραπείες. Ύστερα από προσπάθειες πολλών μηνών, ο Μουστακλής κατάφερε να σταθεί όρθιος και να περπατήσει, αλλά δεν μπόρεσε να ξαναμιλήσει. 

Ο Σπύρος Μουστακλής έφυγε από τη ζωή στις 28 Απριλίου 1986. Έδωσε μια σκληρή μάχη με την τετραπληγία επί 13 ολόκληρα χρόνια. Και την έδωσε με το κεφάλι ψηλά. Μετά το θάνατό του, τού δόθηκε τιμητικά ο βαθμός του Αντιστράτηγου και το όνομά του στο κέντρο νεοσυλλέκτων του Μεσολογγίου (2/39 Σύνταγμα Ευζώνων) όπου υπάρχει και η προτομή του. Προτομή του επίσης έχει ανεγερθεί στα πρώην κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ.