Στις 23 Απριλίου 2010 ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Γιώργος Παπανδρέου, από το Καστελόριζο, με διάγγελμά του προς τον λαό, ανακοινώνει την είσοδο της Ελλάδας στον ζόφο των μνημονίων. Στις 6 Μαΐου 2010 ψηφίστηκε στη Βουλή το πρώτο μνημόνιο.
Την προηγούμενη ημέρα, στις 5 Μαΐου, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν. Εκείνη η μεγαλειώδης διαδήλωση, ωστόσο, έμελλε να σημαδευτεί σαν μια από τις πιο μαύρες στη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας.
Μια προσωπική - ρεπορταζιακή μαρτυρία
Την 5η Μάη του 2010 απεργούσαν και οι δημοσιογράφοι. Όπως συμβαίνει συνήθως, οι συνάδελφοι που καλύπτουν το απεργιακό ρεπορτάζ και τις διαδηλώσεις είναι οι μοναδικοί που εξαιρούνται.
Μαζί με τρεις ακόμα συναδέλφους βρέθηκαμε, από νωρίς, στην κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου και, όπως κάνουμε σε κάθε μεγάλη πορεία επιχειρήσαμε να βγάλουμε ένα «σχέδιο δράσης» για το πώς θα κινηθούμε προκειμένου να έχουμε μια καλύτερη εικόνα της διαδήλωσης και των όσων συμβούν.
Φανταζόμασταν ότι θα έχει πάρα πολύ κόσμο αλλά σύντομα καταλάβαμε πως θα είχε περισσότερο κόσμο από αυτόν που φανταζόμασταν. Είχαμε φροντίσει να βρισκόμαστε σε μια καλή απόσταση από τα μπλοκ των Αναρχικών και από τις διμοιρίες των ΜΑΤ ώστε η εικόνα που θα έχουμε να είναι καλή.
Ο κόσμος στην οδό Πατησίων ήταν «πυκνός». Με το ζόρι μπορούσες να περπατήσεις στο δρόμο. Έπρεπε να ανεβαίνεις και να κατεβαίνεις από το πεζοδρόμιο για να καταφέρεις να κάνεις μερικά βήματα.
Το έβλεπες και το «ένιωθες» στον αέρα, η οργή του κόσμου ήταν μεγάλη. Ήταν δεδομένο πως όλο αυτό κάπου θα ξεσπάσει. Ότι σχέδιο είχαμε βγάλει πήγε «περίπατο» σχεδόν με το «καλημέρα». Η πορεία (τουλάχιστον το κομμάτι που «ελέγχαμε» εμείς στην οδό Πατησίων) είχε διανύσει μόλις κάποια μέτρα. Τότε ήταν που ακούσαμε από πίσω μας τα πρώτα σπασίματα. Στα μπλοκ του Α/Α χώρου επικρατούσε ηρεμία και τα ΜΑΤ ήταν σε επιφυλακή. Ήταν προφανές πως κάποια μικρή ομάδα ατόμων είχε βγει από τον κύριο όγκο της πορείας και ακολουθούσε το δικό της «πρόγραμμα».
Με τους συναδέλφους κοιταχτήκαμε και χωρίς να μιλήσουμε θεωρήσαμε προς έπρεπε να ακολουθήσουμε τη συγκεκριμένη ομάδα ατόμων. Λίγα άτομα. Μαυροφορεμένα με σακίδια στην πλάτη και βαριοπούλες στα χέρια. Είχαν διασπαστεί σε δυο μικρότερες ομάδες. Η μία πήγε στα αριστερά της πορείας και η άλλη στα δεξιά. Αποφάσισα να ακολουθήσω την ομάδα που βρισκόταν στα αριστερά της πορείας, όπως ανεβαίναμε προς Χαυτεία.
Ακούγαμε σπασίματα. Βλέπαμε καπνούς. Τα ΜΑΤ εξαιτίας του πόσο «πυκνός» ήταν ο κόσμος δεν μπορούσαν να προσεγγίσουν το σημείο. Όσο ανεβαίναμε τη Σταδίου τόσο «πυκνότερος» γινόταν ο κόσμος και εξαιτίας του φόβου και της αναμπουμπούλας που προξενούσαν τα σπασίματα τόσο πιο δυσκολο γινόταν να περπατήσεις. Είχαμε μείνει αρκετά πίσω αλλά από τις κινήσεις του κόσμου (όπως όταν «σπάνε» τα μικρά ψάρια μέσα στη θάλασσα όταν αρχίσουμε να κολυμπάμε δίπλα τους) μπορούσαμε να καταλάβουμε που υπήρχαν επεισόδια.
Όταν εγώ βρισκόμουν στην αρχή της Κοράη, άκουσα σπασίματα από την πλευρά του βιβλιοπωλείου «Ιανός». Προσπάθησα με σπρωξιές και βρισιές να περάσω μέσα από τον κόσμο που απλά στεκόταν, «κοκκαλομένος» επειδή όλοι φοβόντουσαν πως από στιγμή σε στιγμή τα ΜΑΤ θα επιτεθούν με χημικά και δακρυγόνα. Είδα την μικρή ομάδα να περνάει στο απέναντι πεζοδρόμιο. Εκεί συνάντησαν και άλλους και όλοι μαζί άρχισαν να σπάνε την Marfin. Δεν μπορούσα να δω ακριβώς τι συμβαίνει, όμως, μέσα σε δευτερόλεπτα άρχισαν να φαίνονται οι πρώτοι καπνοί.
Η πορεία ήταν τόσο μεγάλη και ο όγκος των διαδηλωτών τόσο τεράστιος που, εμείς νομίζαμε πως είχαμε από κοντά τη μοναδική συγκρουσιακή ομάδα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα επεισόδια είχαν ήδη ξεκινήσει στο Σύνταγμα και, μάλιστα, με μεγάλη ένταση. Όταν έφτασα έξω από τη Marfin οι φλογες είχαν φουντώσει στο ισόγειο. Θυμάμαι να προσπαθώ να διακρίνω αν υπάρχουν άνθρωποι. Δεν είδα κανέναν. Ούτε στο ισόγειο, ούτε στα μπαλκόνια.
Εκείνη την ώρα χτύπησε το τηλέφωνο μου. Ακόμα και σήμερα απορώ πως το άκουσα μέσα στον κακό χαμό. Ήταν ένας συνάδελφος ο οποίος κάλυπτε τα επεισόδια στο Σύνταγμα. Μου είπε πως «η φάση ξεφεύγει». Έριξα μια τελευταία ματιά στη φλεγόμενη Marfin και μαζί με τους υπόλοιπους φύγαμε για Σύνταγμα.
Τα επεισόδια είχαν φτάσει μέχρι τη Συγγρού. Στους Στύλους του Ολυμπίου Διός πυρπολήθηκε ένα όχημα της πυροσβεστικής, ενώ από ο χώρος μπροστά από τη Βουλή θυμίζει πεδίο μάχης. Λίγη ώρα αργότερα και ενώ προσπαθούμε να πάρουμε ανάσα από τα χημικά και τα δακρυγόνα που είχαν «πνίξει» το Σύνταγμα, ένας συνάδελφος φωτορεπόρτερ με πλησίαζε αλαφιασμένος και μου είπε πως «λένε ότι μέσα στη Marfin υπάρχει κόσμος». Θυμάμαι ακόμα και τώρα που στεκόμουν όταν μου το είπε. Στο φανάρι μπροστά από την έξοδο του πάρκινγκ της Βουλής, δεξιά από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Η διάχυση της πληροφορίας είχε πάρει την μορφή πυρκαγιάς σε ξερά χόρτα. Αρχίσαμε να τρέχουμε προς τα πίσω. Η Σταδίου δεν ήταν, πλέον, τόσο πήχτρα όσο πριν. Μπορούσαμε να τρέξουμε. Φτάσαμε όταν τα πυροσβεστικά έσβηναν τη φωτιά. Ρωτούσαμε αν όντως ισχύει η πληροφορία. Προσπαθούσαμε να βρούμε διαδηλωτές που ήταν εκεί. «Είδα μια κοπέλα και έναν άνδρα στο μπαλκόνι. Τους φωνάζαμε να πηδήξουν. Κάποια στιγμή τους έχασα. Δεν ξέρω αν μπήκαν μέσα ή πήδηξαν. Είχε πολύ καπνό» μου είχε πει μια διαδηλώτρια.
Πλησίασα έναν πυροσβέστη. Τον ρώτησα αν υπάρχουν άνθρωποι μέσα. «Φοβάμαι πως ναι. Πήγαινε, ομως, λίγο πιο πίσω για να κάνω τη δουλειά μου» μου είπε. Έμεινα εκεί χωρίς να μπορώ να μεταβολίσω αυτό που είχα ακούσει. Αν υπάρχουν άνθρωποι εκεί μέσα, είναι νεκροί. Δεν γίνεται να έχουν γλιτώσει. Θυμάμαι πως χωρίς να βιάζομαι, πλέον, έφυγα από εκείνο το σημείο και πηγα στη γωνία των οδών Σταδίου και Χρήστου Λαδά όπου ήταν οι υπόλοιποι ρεπόρτερ. Μια συνάδελφος είχε βάλει τα κλάματα. Από την αστυνομία της είχαν πει πως σίγουρα υπάρχουν μέσα άτομα, σίγουρα υπάρχουν νεκροί, απλά δεν ξέρουν τον αριθμό.
Ήταν οι πρώτες στιγμές μιας μεγάλης τραγωδίας και εμείς ήμασταν αυτοί που έπρεπε να αρχίσουμε να ενημερώνουμε. Έβγαλα το κινητό μου και πήρα τον διευθυντή μου στην εφημερίδα «Απογευματινή» που εργαζόμουν τότε. Του ειπα πως μέσα στην επόμενη ώρα η ΕΣΗΕΑ θα ανακοινώσει την αναστολή της απεργίας μας και πως καλό θα ήταν να ειδοποιήσει τους συναδέλφους να έρθουν στα γραφεία της εφημερίδας. Περίεργος τρόπος για να ενημερώνεις τον διευθυντή σου. Εγώ δεν ήθελα να το πω αλλά εκείνος, έμπειρος εφημεριδάς, με πολλές δεκαετίες δουλειάς στις πλάτες του, το κατάλαβε. «Πόσο άσχημα είναι τα πράγματα» με ρώτησε. «Δεν ξέρω ακόμα. Κάηκε η Marfin στη Σταδίου. Σίγουρα υπάρχουν μέσα άνθρωποι αλλά δεν ξέρω πόσοι», του είπα και εκείνη η σιωπή των λίγων δευτερολεπτων πρέπει να κράτησε αιώνες. «Εντάξει. Να προσέχεις και όταν τελειώσεις, έλα αμέσως στο γραφείο μου να τα πούμε».
Λίγο αργότερα, οι πυροσβέστες έβγαλαν από το εσωτερικό της Marfin την πρώτη μαύρη σακούλα. Εκείνη την ώρα, πλέον, τα ξέραμε όλα. Ακόμα και τα ονόματα των νεκρών. Βρισκόμασταν στο κέντρο των τραγικών αυτών γεγονότων και, όμως, η σιωπή ήταν διαπεραστική. Έσπασε μόνο όταν συνοδευόμενος από την προσωπική του ασφάλεια έφτασε εκεί ο Ανδρέας Βγενόπουλος. Κατάρες, βρισιές, συνθήματα. Έφυγα και, εντελώς απρόθυμα, πήγα στο γραφείο για να γράψω.
Εγκληματικά λάθη και αναπάντητα ερωτήματα
Παρασκευή Ζούλια , 35 ετών. Επαμεινώνδας Τσάκαλης, 36 ετών. Αγγελική Παπαθανασοπούλου, 32 ετών, έγκυος τεσσάρων μηνών. Οι τρεις νέοι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους εκείνο το μαύρο μεσημέρι στην οδό Σταδίου. Πέθαναν από ασφυξία λόγω των τοξικών αναθυμιάσεων. «Ο καπνός και τα τοξικά αέρια από την καύση των πλαστικών και χαρτικών τους σκότωσαν σχεδόν αμέσως. Απώλεσαν τις αισθήσεις τους και λίγο μετά πέθαναν», είχε πει ο ιατροδικαστής Φίλιππος Κουτσάφτης.
Όταν εντοπίστηκαν οι τρεις νεκροί είχαν τα στόματά τους ανοιχτά και τα πρόσωπά τους ήταν μαύρα από τον καπνό. Όπως προέκυψε από την έρευνα φαίνεται πως είχαν προσπαθήσει να απεγκλωβιστούν χρησιμοποιώντας την πόρτα της ταράτσας, η οποία όμως δεν άνοιγε.
Πέντε υπάλληλοι διασώθηκαν από την Πυροσβεστική, ενώ οι υπόλοιποι κατάφεραν να εξέλθουν σώοι. Συνολικά, 21 υπάλληλοι τραυματίστηκαν ελαφρα.
Οι αυτόπτες μάρτυρες που κατέθεσαν στην ΕΛΑΣ τις επόμενες ημέρες έδωσαν λεπτομερή περιγραφή των ατόμων που έσπασαν και πυρπόλησαν τον Ιανό και τη Marfin. «Μια ξανθιά, ένας ψηλός, ένας εύσωμος» είχε καταθέσει μια γυναίκα που βρισκόταν μέσα στο βιβλιοπωλείο. Ένας εργαζόμενος της Marfin κατέθεσε πως αφού έσπασαν την τζαμαρία άδειασαν ένα εύφλεκτο υλικό μπροστά και στη συνέχεια πέταξαν μια μολοτοφ.
Πολλοί είπαν πως η αστυνομία και η πυροσβεστική άργησαν να επέμβουν. Κάποιοι κατέθεσαν πως οι διαδηλωτές θεωρώντας πως τα πυροσβεστικά οχήματα προσπαθούν να «σπάσουν» την πορεία, τους έκοψαν τον δρόμο.
Μετά από έξι χρόνια, δύο άτομα οδηγήθηκαν σε δίκη ως φυσικοί αυτουργοί με το βούλευμα να αναφέρει πως ως ηθικοί αυτουργοί υπάρχουν δύο ακόμα άτομα αγνώστων στοιχείων. Αθωώθηκαν διότι δεν υπήρχαν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τη συμμετοχή τους στον εμπρησμό της Marfin.
Το 2013 στελέχη της τράπεζας καταδικάστηκαν για φόνο εξ αμελείας των τριών υπαλλήλων, τις σωματικές βλάβες άλλων 21 υπαλλήλων και για πολλαπλές παραλείψεις στα μέτρα πυρασφάλειας και στην εκπαίδευση του προσωπικού. Το δικαστήριο έκρινε ενόχους τον διευθύνοντα σύμβουλο της Marfin, Κωνσταντίνο Βασιλακόπουλο, τον υπεύθυνο ασφαλείας του κτιρίου, Εμμανουήλ Βελονάκη και τη διευθύντρια του καταστήματος Άννα Βακαλοπούλου, ενώ αθώωσε την υποδιευθύντρια του καταστήματος, Αναστασία Κούκου.
Όπως προέκυψε στο δικαστήριο, παρά το γεγονός πως οι υπεύθυνοι της τράπεζας είχαν ειδοποιηθεί από την αστυνομία για τον κίνδυνο που υπήρχε, όχι απλά αγνόησαν την προειδοποίησει αλλά είχαν αναγκάσει τους εργαζόμενους να πάνε κανονικά στη δουλειά τους εκείνη την ημέρα. Οι ίδιοι οι υπάλληλοι κατέθεσαν πως αναγκάστηκαν να πάνε στη δουλειά τους σε ημέρα γενικής απεργίας επειδή φοβόντουσαν να μην απολυθούν.
Για την Ελληνική Αστυνομία, θεωρητικά η υπόθεση δεν έχει κλείσει. Από τον Απρίλιο του 2021 άνοιξε ξανά ο φάκελος καθώς υποτίθεται πως είχαν προκύψει νέα στοιχεια και βρέθηκε νέο οπτικοακουστικό υλικό από την 5η Μάη του 2010. Τρία χρόνια αργότερα, πάντως, όλα δείχνουν το ίδιο στάσιμα με πριν.
Ο ιστορικός του μέλλοντος, πάντως, είναι δεδομένο πως θα σταθεί και σε ένα άλλο σημείο. Η τραγωδία της Marfin σημειώθηκε σε ένα εξαιρετικά κομβικό σημείο. Περίπου ενάμιση χρόνο πριν είχε σημειωθεί η εξέγερση του Δεκέμβρη μετά τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου. Η κοινωνία, που δεχόταν ολομέτωπη επίθεση και έβλεπε τη μνημονιακή λαίλαπα να έρχεται κατά πάνω της με ορμή, ήταν έτοιμη να βγει ξανά στους δρόμους. Ήταν ήδη στους δρόμους. Πάνω από 250.000 ήταν οι διαδηλωτές την 5η Μάη και ίσως αυτός ο αριθμός να είναι μικρός.
Μετά την τραγωδία της Marfin όλη αυτή η οργή μετατράπηκε σε ένα εσωτερικευμένο πένθος που είχε άμεσο αντίκτυπο και στις διεκδικήσεις. Ο φόβος απλώθηκε πάνω από ένα ολόκληρο κίνημα το οποίο ουδέποτε έλαβε τις διαστάσεις που θα μπορούσε να λάβει. Η Ιστορία, χωρίς την τραγωδία της Marfin, ίσως είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
