«Σκέφτηκα πόσο δυσάρεστο είναι να έχεις κλειδωθεί απέξω. Και επίσης σκέφτηκα πόσο χειρότερο είναι, ίσως, να έχεις κλειδωθείς μέσα». Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν ένας περίεργος, σπάνιος, άνθρωπος. Ένας άνθρωπος που ανέκαθεν ακροβατούσε ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Λίγες μέρες πριν να βάλει η ίδια τέλος στη ζωή της, έγραψε ένα μικρό κείμενο 1.300 λέξεων. Το ονόμασε «Ο Θάνατος της Νυχτοπεταλούδας». Στο πόνημα αυτό, ένας μάρτυρας καταγράφει τις τελευταίες στιγμές μιας νυχτοπεταλούδας που αργοπεθαίνει.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η Βιρτζίνια Γουλφ περιέγραφε την ψυχολογική κατάσταση στην οποία είχε η ίδια περιέλθει. «Πριν από μερικά λεπτά, ήταν παράξενη η ζωή· τώρα, εξίσου παράξενος ήταν ο θάνατος. Έχοντας σταθεί στα πόδια της, η νυχτοπεταλούδα κειτόταν πλέον ήρεμη, παραιτημένη και απόλυτα αξιοπρεπής. Τί τα θες, έμοιαζε να λέει, ο θάνατος είναι πιο δυνατός από μένα» έγραφε.
«Δεν μπορείς να βρεις γαλήνη αποφεύγοντας τη ζωή»
Στις 25 Ιανουαρίου 1882 γεννήθηκε στο Λονδίνο η Άντελιν Βιρτζίνια Στίβεν. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως ήταν ένα μωρό που «γεννήθηκε» μέσα στη... λογοτεχνία και τα βιβλία. Ο πατέρας της, Λέσλι Στίβεν, ήταν κριτικός λογοτεχνίας. Η μητέρα της, Τζούλια Ντάκγουορθ, ήταν γόνος της οικογένειας που διατηρούσε τον περιβόητο ομώνυμο εκδοτικό οίκο.
Η μικρή Βιρτζίνια ήταν ένα άκρως ατίθασο παιδί που σαν μοναδικό του σκοπό είχε να κάνει τον κόσμο άνω κάτω. Ήταν τόσο χαρούμενη και ζωηρή που όλοι τη φώναζαν «κατσίκα»! Αν ήθελαν, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, να βρουν λίγο ησυχία και ίσως να πάρουν έναν υπνάκο, τότε ένας από αυτούς θα έπρεπε να «θυσιαστεί» προκειμένου να προσέχει και να απασχολεί τη μικρή Βιρτζίνια.
Ήταν τόσο... «κατσίκα» που είχε εφεύρει έναν άκρως εκνευριστικό τρόπο προκειμένου να σπάει τα νεύρα της μεγαλύτερης αδερφής της. Όποτε την έβλεπε να μπαίνει στο δωμάτιο που ήταν και εκείνη, σηκωνόταν, πήγαινε στον τοίχο και τον έξυνε με τα νύχια της!
Όταν δεν έκανε «διαβολιές» η Βιρτζίνια λάτρευε το διάβασμα και το γράψιμο. Ήδη από τα 11 της χρόνια έκανε συνέχεια πένες μέχρι να βρει εκείνη που θα της έδινε την τέλεια αίσθηση στο γράψιμο. Εκείνη την εποχή τα κορίτσια δεν επιτρεπόταν να πάνε στο πανεπιστήμιο και έτσι η μητέρα της είχε φροντίσει, ώστε, η μικρή να πάει τη μόρφωση που έπρεπε στο σπίτι. Η ίδια, μάλιστα, ήταν αυτή που της δίδασκε γαλλικά και λατινικά, ενώ ο πατέρας της είχε αναλάβει το ρόλο του δασκάλου ο οποίος της μάθαινε ακόμα και αρχαία ελληνικά.
Όλα έδειχναν ιδανικά για τη νεαρή Βιρτζίνια μέχρι που έχασε τόσο τη μητέρα της (το 1895 από γρίπη) όσο και την ετεροθαλή αδερφή της, Στέλλα (το 1897). Η διπλή αυτή απώλεια συγκλόνισε τη Βιρτζίνια η οποία άρχισε από τότε να «φλερτάρει» έντονα με την κατάθλιψη. Το τρομακτικό «παζλ» των απωλειών για τη Βιρτζίνια έκλεισε το 1904 όταν χτυπημένος από καρκίνο πέθανε και ο αγαπημένος της πατέρας. Τότε κατέρρευσε και για ένα μικρό χρονικό διάστημα χρειάστηκε να νοσηλευτεί σε κλινική.
Σήμερα, πλέον, πολλοί μελετητές του έργου και της ζωής της Βιρτζίνια Γουλφ λένε ανοιχτά αυτό που και η ίδια περιέγραφε σε κάποια από τα αυτοβιογραφικά της δοκίμια: Πως αυτή η πρώτη μεγάλη κατάρρευση δεν είχε να κάνει μόνο με εκείνη την τριπλή απώλεια αγαπημένων προσώπων μέσα σε εννέα χρόνια. Είχε να κάνει και με τη σεξουαλική κακοποίηση που είχε υποστεί από τους δυο ετεροθαλείς αδερφούς της! «Ακόμη τρέμω από ντροπή όταν θυμάμαι τον αδελφό μου να με έχει ανεβάσει σε ένα σκαμνί και να ψάχνει τα απόκρυφά μου μέρη» έγραφε για τον Τζώρτζ Ντάηγουωρθ.
Μετά και από έναν δεύτερο νευρικό κλονισμό (αρκετά ισχυρότερο από τον πρώτο), η Βιρτζίνια μαζί με την αδερφή της Βανέσα και τον αδερφό της Έιντριαν πούλησαν το πατρικό τους στο Κένσινγκτον και αγόρασαν ένα άλλο στο Μπλούμσμπερι. Αυτό το σπίτι έμελλε να γίνει η «μήτρα» μιας σπουδαίας καλλιτεχνικής παρέας. Μετά τις σπουδές της σε κολέγιο του Λονδίνου, σε εκείνο το σπίτι θα οργανώνει συναντήσεις με την παρέα της. Λύττον Στράτσυ, Κλάιβ Μπελ, Σάξον Σίντνεϋ Τέρνερ, Ντάνκαν Γκραντ και Λέοναρντ Γουλφ, ήταν αυτοί που αποτέλεσαν την παρέα που δημιούργησαν τον κύκλο διανόησης που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως «Ομάδα Μπλούμσμπερι».
Το 1912 παντρεύτηκε τον Λέοναρντ Γουλφ αλλά οι βιογράφοι της σήμερα πλέον λένε πως αυτή η σχέση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ καθώς ήδη η Βιρτζίνια Γουλφ είχε δείξει την προτίμησή της στο γυναικείο φύλο. Ύστερα, άλλωστε, από έναν ακόμα ισχυρό νευρικό κλονισμό που υπέστη η Βιρτζίνια Γουλφ το 1913 οι γιατροί σύστησαν και στους δυο τους να μην αποκτήσουν παιδιά.
«Τίποτα δεν είχε ελπίδα να γλιτώσει από τον θάνατο»
Όσο ραγισμένη και αν ήταν η ψυχική της υγεία, ωστόσο, τόσο πιο δυνατή γινόταν η πένα της. Στο ημερολόγιό της, με ημερομηνία 17 Φεβρουαρίου 1922, η Βιρτζίνια Γουλφ έγραφε ήδη σε ηλικία σαράντα ετών: «Ήθελα να μιλήσω για το θάνατο αλλά, ως συνήθως, μπήκε στη μέση η ζωή».
Η Βιρτζίνια Γουλφ, που είχε τη συνήθεια να γράφει όρθια τα βιβλία της, καθιερώθηκε ως κεντρική μορφή του μοντερνισμού και του φεμινισμού μέσα από μυθιστορήματα όπως «Η κυρία Νταλογουέι» (1925) (όπου ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου είναι εμπνευσμένος από τη Ματζ Βων, μια γυναίκα με την οποία η Βιρτζίνια Γουλφ διατηρούσε ερωτική σχέση), «Μέχρι το Φάρο» (1927) και «Ορλάντο» (1928).
Τον Απρίλιο και τον Μάη του 1932 η Βιρτζίνια Γουλφ, σε ηλικία 50 ετών, βρέθηκε στην Ελλάδα που τόσο αγαπούσε. «Ποτέ δεν είδα τόσα πολλά λουλούδια – στην Αίγινα χτες ολόκληρο το βουνό ήτανε κόκκινο από τα ηλιάνθεμα και τις παπαρούνες – έκοψα μία, αλλά τα πέταλα της είναι σχεδόν μαραμένα. Η θάλασσα μπαίνει παντού – φτάνεις στην κορφή ενός βουνού και να αποκάτω η θάλασσα. Και πέρα μακριά βουνά χιονισμένα, και μικροί κόλποι όπως όταν η Εύα – όχι η Περσεφόνη – λουζόταν στα νερά τους. Ούτε ένα καλύβι, ούτε ένα χαμόσπιτο, ούτε ένα καφενείο. Κρυστάλλινη θάλασσα και πεντακάθαρη άμμος είναι σχεδόν το ομορφότερο πράγμα στον κόσμο – εσύ ξέρεις πόσες φορές το χω πει αυτό - πρόσθεσε και γριές με τα κοφίνια τους. Αλλά δεν θα ξοδευτώ σε λέξεις. Πρέπει να ‘ρθουμε εδώ του χρόνου οπωσδήποτε» έγραφε στο βιβλίο της «Ελλάδα και Μάης»!
Σε μία από τις επιστολές που έστειλε στην Ethel Smith, αναφέρει: «Γιατί δεν μου είπες ποτέ ότι η Ελλάδα είναι όμορφη; Γιατί δεν ανέφερες ποτέ τη θάλασσα και τους λόφους, τις κοιλάδες και τα λουλούδια; Μόνο εγώ έχω μάτια και βλέπω; Έθελ, σου το αναγγέλλω επισήμως: η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα του κόσμου. Ο Μάης είναι η πιο όμορφη εποχή του χρόνου. Ελλάδα και Μάης μαζί!».
Το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ωστόσο, οι βομβαρδισμοί, οι μάχες, η πείνα, η φτώχεια, οι νεκροί, συγκλόνισαν, την ούτως ή άλλως, εύθραυστη ψυχολογία της Βιρτζίνια Γουλφ. Οι κρίσεις άρχιζαν με αυτό που η ίδια αποκαλούσε «τρόμο του σκοτεινού ντουλαπιού της αρρώστιας». Είχε πονοκεφάλους, αδυναμία συγκέντρωσης, ταχυκαρδίες, πόνους στην πλάτη, νευρική υπερένταση, εξάντληση και αϋπνίες.
Μετά από την ολοκλήρωση του τελευταίου μυθιστορήματος της («Ανάμεσα στις Πράξεις» που δημοσιεύθηκε μετά το θάνατό της), έπεσε σε βαριά κατάθλιψη ισχυρότερη με την προηγούμενη. Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 28 Μαρτίου 1941, γέμισε τις τσέπες της με πέτρες και βούτηξε στα παγωμένα νερά του ποταμού Ουζ, κοντά στο σπίτι της στο Ανατολικό Σάσεξ. Σ’ αυτό που θεωρείται από τους περισσότερους η τελευταία σημείωσή της προς τον σύζυγό της έγραψε:
«Αισθάνομαι σίγουρα πως τρελαίνομαι πάλι. Αισθάνομαι ότι δε μπορούμε να ξαναπεράσουμε άλλον ένα σαν εκείνους τους φοβερούς χρόνους. Και δεν θα συνέλθω ξανά τούτη τη φορά. Αρχίζω ν’ ακούω φωνές και δε μπορώ να συγκεντρωθώ. Έτσι κάνω κείνο που μου φαίνεται καλύτερο για όλους μας. Μου ‘χεις δώσει τη μέγιστη δυνατή ευτυχία. Ήσουν με κάθε τρόπο όλ’ αυτά που κανείς δε θα μπορούσε να ‘ναι. Δε γνωρίζω δυο ανθρώπους που θα μπορούσαν να είναι ευτυχέστεροι, μέχρι που με χτύπησε τούτη η φοβερή αρρώστια. Δεν μπορώ να την παλέψω άλλο.
» Ξέρω ότι χαλώ τη ζωή σου, που χωρίς εμένα θα μπορούσες να κάνεις. Και το ξέρεις πως το ξέρω. Βλέπεις δεν μπορώ μήτε να γράψω… ακόμη και αυτό. Δεν μπορώ να διαβάσω. Θέλω να πω πως οφείλω όλη την ευτυχία της ζωής μου σε σένα. Ήσουν ολότελα υπομονετικός μαζί μου και καλός σ’ απίστευτο βαθμό. Θέλω να σ’ το πω αυτό - ο καθένας το ξέρει. Αν κάποιος θα μπορούσε να μ’ είχε σώσει, αυτός θα ‘σουν εσύ. Όλα έχουνε χαθεί για μένα μα βεβαιώνω για την καλοσύνη σου. Δεν μπορώ να συνεχίσω να χαλώ τη ζωή σου άλλο. Δεν σκέφτομαι ότι δυο άνθρωποι θα μπορούσαν να ‘ναι ευτυχέστεροι απ’ όσο ήμασταν εμείς».
Το άψυχο σώμα της Βιρτζίνια Γουλφ βρέθηκε περίπου 20 ημέρες μετά την αυτοκτονία της, στις 18 Απριλίου. Ο Λέοναρντ Γουλφ την έθαψε κάτω από ένα μοναχικό δέντρο στον κήπο του σπιτιού τους.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
