Μια ινδιάνικη παροιμία λέει πως: «Μόνο όταν θα έχετε κόψει και το τελευταίο δέντρο. Μόνο όταν θα έχετε δηλητηριάσει και το τελευταίο ποτάμι. Μόνο όταν θα έχετε ψαρέψει και το τελευταίο ψάρι. Μόνο τότε θα καταλάβετε ότι τα λεφτά δεν τρώγονται». Μια ημέρα σαν σήμερα πριν από 35 χρόνια, η ανθρωπότητα συνειδητοποίησε πως αυτή η σοφή παροιμία των ινδιάνων (ελαφρώς παραλλαγμένη την έχει χρησιμοποιήσει σαν σύνθημα και η Greenpeace) θα μπορούσε να μετατραπεί σε έναν πραγματικό εφιάλτη. Μέχρι εκείνη την ημέρα ελάχιστοι ήξεραν το όνομα «Exxon Valdez». Από τότε και έπειτα, ωστόσο, έγινε συνώνυμο της οικολογικής καταστροφής.
Η ημέρα που «πέθανε» η θάλασσα
Το βράδυ της 23ης Μαρτίου του 1989, το δεξαμενόπλοιο Exxon Valdez αφού φόρτωσε τα αμπάρια του με 53 εκατομμύρια γαλόνια αργού πετρελαίου, ξεκίνησε από την Αλάσκα με προορισμό την Καλιφόρνια. Το δύσκολο κομμάτι του ταξιδιού ήταν τα στενά του Βαλντέζ. Το τεράστιο δεξαμενόπλοιο, ωστόσο, αντιμετώπιζε και έναν άλλο κίνδυνο: Τα παγόβουνα.
Κάπως έτσι ο καπετάνιος του Exxon Valdez, Τζόε Χάζελγουντ, διέταξε τον πηδαλιούχο να βγει εκτός της προκαθορισμένης γραμμής ναυσιπλοΐας προκειμένου να τα αποφύγει. Στη συνέχεια έδωσε νέα διαταγή τονίζοντας πως όταν το δεξαμενόπλοιο περάσει από το επικίνδυνο σημείο να επανέλθει στην προκαθορισμένη του πορεία. Από εκεί και πέρα, ωστόσο, όλα πήγαν στραβά.
Ο καπετάνιος πήγε να ξεκουραστεί. Το πλήρωμα ήταν εξουθενωμένο και χωρίς να έχει ξεκουραστεί καθόλου από το κοπιαστικό ταξίδι που είχε προηγηθεί. Κανείς και τίποτα δεν έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει. Στην πραγματικότητα από ένα σημείο και έπειτα το τεράστιο δεξαμενόπλοιο ήταν σαν να... πηγαίνει μόνο του και αυτό γιατί και το ραντάρ RAYCAS που θα μπορούσε να προειδοποιήσει για τον επερχόμενο κίνδυνο ήταν απενεργοποιημένο. Όχι γιατί κάποιος ξέχασε να το ανοίξει αλλά επειδή, όπως είχε αποκαλύψει ο δημοσιογράφος Γκρεγκ Πάλαστ, είχε αχρηστευτεί πριν από περίπου ένα χρόνο και η διοίκηση της αμερικανικής πολυεθνικής Exxon θεωρούσε πως η επισκευή του ήταν... ακριβή!
Κάπως έτσι, μόλις 4 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 24ης Μαρτίου 1989, το Exxon Valdez έπεσε με δύναμη στον ύφαλο Μπλάι, «σκίζοντας» τα αμπάρια του. Όταν όλοι κατάλαβαν τι είχε συμβεί ήταν πολύ αργά. Το μέρος ήταν εξαιρετικά απομακρυσμένο και άγριο. Ήταν ούτως ή άλλως εξαιρετικά δύσκολο να φτάσει βοήθεια μέχρι εκεί, πόσο μάλλον να φτάσει βοήθεια γρήγορα και μέσα στη νύχτα. Στη διάρκεια των επόμενων έξι ωρών το Exxon Valdez είχε «πετάξει» στη θάλασσα τον μεγαλύτερο όγκο από το αργό πετρέλαιο που κουβαλούσε. Σύμφωνα με την επίσημη έρευνα από το μονό κύτος του Exxon Valdez στα παρθένα νερά του Πορθμού Prince William στην Αλάσκα περίπου 40 χιλιάδες τόνους (11 εκατομμύρια γαλόνια) αργού πετρελαίου!
Στη συνέχεια η τεράστια πετρελαιοκηλίδα που δημιουργήθηκε πήρε νοτιοδυτική κατεύθυνση και τις πρώτες ώρες φάνηκε πως θα περιοριστεί σε μια θαλάσσια έκταση κοντά στο νησί Μπλιχ. Δυο ημέρες μετά τη σύγκρουση, ωστόσο, η καταστροφή ολοκληρώθηκε. Στην περιοχή ξέσπασε μια δυνατή θύελλα που «έσπρωχνε» όλο και πιο μακριά την πετρελαιοκηλίδα. Τελικά, έφτασε περίπου 470 μίλια μακριά, στο σύμπλεγμα «Νησί των Ιπποτών» καθώς εκτός από τη θύελλα και η παλίρροιες «βοήθησαν» την πετρελαιοκηλίδα να συνεχίσει το καταστροφικό της έργο σε μεγαλύτερη απόσταση.
Μέσα σε λίγα 24ωρα οι κάτοικοι της Αλάσκας είδαν περίπου 1.500 μίλια ακτογραμμής που κάποτε έσφυζε από ζωή και η ομορφιά του σε μάγευε να μετατρέπονται σε έναν ατελείωτο μαύρο και δύσοσμο «καμβά» μέσα στον οποίο δεν υπήρχε πλέον ίχνος άγριας ζωής. Είναι ενδεικτικό πως ο καθαρισμός της περιοχής που «πνίγηκε» στο αργό πετρέλαιο συνεχίστηκε εντατικά μέχρι και το καλοκαίρι του 1991. Η Exxon δαπάνησε 2 δισ. δολάρια για τον καθαρισμό της πετρελαιοκηλίδας που συνολικά κράτησε περίπου τέσσερα καλοκαίρια. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, δεν κατάφερε να περισυλλέξει περισσότερο από το 7% της συνολικής ποσότητας πετρελαίου που χύθηκε στη θάλασσα! Το υπόλοιπο είτε πήγε στις ακτές είτε κατακάθισε στον βυθό.
Ασύλληπτη θαλάσσια καταστροφή
Το Exxon Valdez δεν κινδύνευσε να βυθιστεί. Κανείς άνθρωπος δεν έπαθε το παραμικρό από την πρόσκρουση. Δεν συνέβη, όμως, και το ίδιο με την άγρια ζωή. Υπολογίζεται πως μέσα σε λίγες ώρες βρήκαν τραγικό όσο και οδυνηρό θάνατο έως και 400.000 θαλασσοπούλια, 6.000 θαλάσσιες βίδρες και φώκιες, 250 φαλακραετοί, 22 όρκες και ένας ασύλληπτος (όσο και άγνωστος) αριθμός σολομών και ρέγγας. Η καταστροφή ήταν ανυπολόγιστη και στους πληθυσμούς οστρακοειδών, ενώ το φυτοπλαγκτόν στον βυθό στην περιοχή Prince William καταστράφηκε ολοσχερώς.
Μετά από τόσα χρόνια, οι επιπτώσεις της τραγωδίας είναι ακόμα αισθητές για την τοπική κοινωνία. Το ευαίσθητο αυτό οικοσύστημα που έπληξε η πετρελαιοκηλίδα του Exxon Valdez δε θα επανέλθει ποτέ. Το πετρέλαιο σκοτώνει με διάφορους τρόπους: επικάθεται στα βράγχια και τους πνεύμονες ψαριών, θαλάσσιων πτηνών και θηλαστικών ενώ εξοντώνει και τη θαλάσσια χλωρίδα.
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μετρήσεις, περίπου 80.000 γαλόνια αργού πετρελαίου βρίσκονται ακόμη στον βυθό του Αρκτικού Ωκεανού. Ένα μέρος αυτής της ποσότητας θεωρείται επικίνδυνο καθώς είναι αναμεμειγμένο με τον άμμο του βυθού και έτσι διατηρεί την τοξικότητά του. Έρευνες επιστημόνων έχουν δείξει πως ακόμα και σήμερα, τρεις δεκαετίας μετά, ίχνη πετρελαίου εντοπίζονται σε πάπιες και ενυδρίδες της περιοχής.
Παράλληλα, υπολογίζεται πως 32.000 ψαράδες έμειναν χωρίς δουλειά και αναγκάστηκαν να αλλάξουν επάγγελμα και μια ολόκληρη πόλη αφανίστηκε αφού οι κάτοικοί της αναγκάστηκαν να αναζητήσουν την τύχη τους σε άλλα μέρη.
Ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ διέταξε το 1994 την Exxon να καταβάλει 5 δισ. δολάρια για τις ζημιές (πέρα από αυτά που είχε ήδη δώσει η πολυεθνική για τον τεράστια επιχείρηση καθαρισμού. Υπολογίζεται πως σε αυτό το κομμάτι δαπανήθηκαν περίπου 2 δισ. δολάρια). Μια έφεση όμως της εταιρείας, το 2006, «έριξε» το ποσό σε 2,5 δισ. Τελικά, το 2008, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ προχώρησε σε νέα μείωση του ποσού αναφορικά με τις ζημιές στην αλιεία, κατεβάζοντας το σε λίγο πάνω από 500 εκατομμύρια δολάρια.
Ο καπετάνιος Τζόε Χάζελγουντ αθωώθηκε σε δίκη για κακούργημα που σχετιζόταν με το ατύχημα, συμπεριλαμβανομένης της κατηγορίας ότι είχε τη διακυβέρνηση του πλοίου όντας μεθυσμένος.
Κρίθηκε ένοχος για πλημμέλημα για τη διαρροή πετρελαίου από αμέλεια με το δικαστήριο να του επιβάλει πρόστιμο 50.000 δολαρίων και 1.000 ώρες κοινωφελούς εργασίας. Το δίπλωμα του πλοιάρχου ανεστάλη για σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά δεν ανακλήθηκε ποτέ. Δεν εξάσκησε ποτέ ξανά το επάγγελμα του ναυτικού μετά το ατύχημα και, πριν πεθάνει τον Ιούλιο του 2022, ζήτησε πολλές φορές, δημόσια, συγγνώμη από τους κατοίκους της Αλάσκας.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
