Στην Ελλάδα του εθνικού διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής τίποτα δε λειτουργούσε σωστά. Η χώρα ήταν ένα ακυβέρνητο σκάφος που κινούταν με μεγάλη ταχύτητα προς τα βράχια. Υπό αυτές τις συνθήκες το να υπάρξει ένας στρατιωτικός που ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας μόνο για λίγες ώρες και παραιτήθηκε επειδή ο φρούραρχος της Βουλής του μίλησε απαξιωτικά και του άσκησε σκληρή κριτική πριν καν αναλάβει, ακούγεται μάλλον φυσιολογικό και σίγουρα... άκρως ελληνικό.
Πολιτική στη σκιά του εθνικού διχασμού
Με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα επιχείρησε να μείνει ουδέτερη. Οι Σύμμαχοι της Αντάντ, ωστόσο, ήθελαν τη χώρα στο πλευρό τους και πίεζαν προς αυτή την κατεύθυνση. Όταν κατέλαβαν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης προκειμένου να έχουν μια βάση για τον στόλο και τον στρατό τους στο Αιγαίο ο εθνικός διχασμός φούντωσε. Ο Βενιζέλος ήθελε την Ελλάδα στο πλευρό της Αντάντ, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήθελε την Ελλάδα ουδέτερη.
Την άνοιξη του 1916 οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία και ο εξοργισμένος Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε το κίνημα «Εθνικής Αμύνης», πήγε στη Θεσσαλονίκη και σχημάτισε φιλική κυβέρνηση προς την «Αντάντ»! Έτσι η Ελλάδα χωρίστηκε σε δυο κράτη. Το «κράτος της Θεσσαλονίκης» υπό τον Βενιζέλο και το «κράτος των Αθηνών» υπό τον βασιλιά Κωνσταντίνο.
Οι Γάλλοι βομβάρδισαν την περιοχή γύρω από τα ανάκτορα στην Αθήνα και ο βασιλιάς εξαναγκάστηκε σε φυγή. Ο Βενιζέλος ένωσε (στα… χαρτιά, τουλάχιστον) και πάλι την Ελλάδα η οποία στις 27 Ιουνίου 1917 μπήκε και επίσημα στον πόλεμο στο πλευρό της «Αντάντ». Αυτό, ωστόσο, αποτέλεσε και τη θρυαλλίδα εξελίξεων στο εσωτερικό της χώρας. Οι αντιβενιζελικοί εξοργίστηκαν με τη συγκεκριμένη εξέλιξη και κατηγόρησαν την αντίπαλη παράταξη για προδοσία.
«Ο φονεύων βενιζελικόν, δεν φονεύει άνθρωπον» τονίζουν με κάθε ένταση και εξαπολύουν ένα πρωτοφανές κύμα βίας και τρομοκρατίας κατά των βενιζελικών στην Αθήνα στη διάρκεια του οποίου καταγράφονται 35 δολοφονίες, σχεδόν 1.000 φυλακίσεις πολιτικών αντιπάλων του βασιλιά, πάνω από 500 περιπτώσεις λεηλασιών σπιτιών και επιχειρήσεων βενιζελικών και «λουκέτα» σε εφημερίδες που έγραφαν υπέρ του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Στις 12 Δεκεμβρίου 1916 πραγματοποιήθηκε μεγάλη διαδήλωση στην Αθήνα η οποία κατέληξε στον Πεδίον του Άρεως και το ανάθεμα στον Βενιζέλο. Πρώτος ξεκίνησε ο μητροπολίτης Αθηνών Θεόκλητος. «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδα ανάθεμα έστω» λέει, παίρνει τέσσερις πέτρες τις ρίχνει μέσα σε ένα λάκκο που είχε ανοιχθεί και φωνάζει: «ανάθεμα και τρις ανάθεμα»!
Ταυτόχρονα η πορεία προς τη μεγάλη καταστροφή έχει ήδη ξεκινήσει. Ήδη από το 1914 εξαιτίας των διώξεων του ελληνικού στοιχείου της Μικράς Ασίας από το νεοτουρκικό καθεστώς, είχε προκύψει το ζήτημα μιας στρατιωτικής κινητοποίησης στην άλλη πλευρά του Αιγαίου η όχι. Αυτοί που έβλεπαν πως μια επέκταση του ελληνικού κράτους στη Μικρά Ασία ήταν εφικτή στηριζόμενοι στην ισχύ της Βρετανίας και στην αδυναμία του τουρκικού στρατού, συγκρούονταν με εκείνους που θεωρούσαν πως πρέπει το όλο ζήτημα να λυθεί με πολιτικά μέσα. Κανείς εκείνη την ώρα δεν μπορούσε να αντιληφθεί τις κοσμογονικές αλλαγές που λάμβαναν χώρα στο διεθνές περιβάλλον.
Από την «Ανακωχή του Μούδρου» τον Οκτώβρη του 1918 μέχρι την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη τον Μάη του 1919 και τη σχεδόν ταυτόχρονη απόβαση των Κεμαλικών στρατευμάτων στη Σαμψούντα του Πόντου, η Ελλάδα χωρίς να το καταλαβαίνει βαθαίνει σε μια δίχως επιστροφή πολιτική και κοινωνική κρίση.
Η Συνθήκη των Σεβρών τον Αύγουστο του 1920 αποκρυσταλλώνει και κάνει πραγματικότητα την Ελλάδα των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών αλλά ταυτόχρονα αποδεικνύει πως δε μιλάμε για τη «Μεγάλη Ιδέα» αλλά για την... μεγάλη ιδέα που έχει η Ελλάδα για τον εαυτό της. Η ήττα του Ελευθέριου Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 αποτυπώνει το αίτημα των Ελλήνων για ειρήνη και επιστροφή στην κανονικότητα μετά από μια μακρά περίοδο πολέμων και έντασης.
Αυτό, όμως, μόνο εύκολο δεν είναι. Η Ελλάδα έκανε πίσω τη στιγμή που έπρεπε να πάει προς τα εμπρός. Ο Ατατούρκ διαπιστώνει την αδυναμία (ηθική και σωματική) του ελληνικού στρατού, αντιστρέφει το παιχνίδι υπέρ του και φτάνει τον Σεπτέμβριο του 1922 να παραδίδει τη Σμύρνη στις φλόγες και να ξεριζώνει το ελληνικό στοιχείο από τη Μικρά Ασία.
Ο πρωθυπουργός του ενός 24ωρου
Όπως μπορεί εύκολα να αναλογιστεί κανείς μέσα σε τέτοιες συνθήκες πλήρους κατάρρευσης τίποτα δε λειτουργεί όπως πρέπει. Ούτε βέβαια η κυβέρνηση του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη που παραιτήθηκε και στις 28 Αυγούστου τη διαδέχτηκε κυβέρνηση του Νικολάου Τριανταφυλλάκου. Η αλλαγή αυτή, ωστόσο, δεν ικανοποιεί τον στρατό στις τάξεις του οποίου επικρατεί οργή.
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, ξέσπασε «Κίνημα» του Στρατού και του Ναυτικού στη Χίο και τη Λέσβο και σχηματίστηκε Επαναστατική Επιτροπή από τους πρωτεργάτες της, τους Συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα, ως εκπρόσωπο του στρατού της Χίου, Στυλιανού Γονατά, ως εκπρόσωπο του στρατού της Λέσβου, και τον Αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά, ως εκπρόσωπο του Ναυτικού.
Ενδεικτικό του χάους που επικρατούσε είναι το γεγονός πως η «Επαναστατική Επιτροπή» πρόσφερε την πρωθυπουργική θέση στον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Επειδή, όμως, εκείνος έλειπε στο εξωτερικό, και μέχρι να επιστρέψει, διόρισε προσωρινό πρωθυπουργό τον Σωτήριο Κροκιδά. Υπήρχε, όμως, ένα ακόμα μικρό προβληματάκι. Και ο Κροκιδάς έλειπε από την Αθήνα και βρισκόταν στην Κόρινθο. Έτσι, περιμένοντας τον Κροκιδά να έρθει στην Αθήνα, η Επαναστατική Επιτροπή όρκισε πρωθυπουργό τον αρχαιότερο υπουργό, τον υπουργό Στρατιωτικών, αντιστράτηγο Αναστάσιο Χαραλάμπη!
Ο Αναστάσιος Χαραλάμπης γεννήθηκε στα Καλάβρυτα το 1862 και ήταν γόνος της γνωστής καλαβρυτινής οικογένειας των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821. Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων, από την οποία εξήλθε το 1884 ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού. Στους Βαλκανικούς Πολέμους υπηρέτησε ως επιτελάρχης της 1ης Μεραρχίας στο Μακεδονικό Μέτωπο. Από το 1914 έως τον Ιούλιο του 1918, οπότε αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του αντιστρατήγου, υπηρέτησε διαδοχικά ως επιτελάρχης του Β' Σώματος Στρατού, διευθυντής Πυροβολικού του Υπουργείου Στρατιωτικών, διοικητής της 1ης Μεραρχίας, αρχηγός ΓΕΣ και διοικητής του Β' Σώματος Στρατού. Από τις 26 Απριλίου έως 14 Ιουνίου του 1917 ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη.
Ο Χαραλάμπης ανέβαλε την πρωθυπουργία της χώρας στις 16 Σεπτεμβρίου 1922. Όταν έφτασε στη Βουλή για να ορκιστεί ενώπιον του βασιλιά, έγινε ένα απίστευτο και... άκρως ελληνικό σκηνικό. Όταν ανέβαινε τα σκαλοπάτια της βουλής άκουσε τον φρούραρχο να λέει: «Αυτόν θα ορκίσει ο βασιλεύς; Πώς περπατάει έτσι;». Ο Χαραλάμπης τότε παρατήρησε: «Γιατί, κύριε φρούραρχε; Με ξέρετε; Είστε ψυχολόγος;»!
Ο Χαραλάμπης έγινε αποδέκτης σκληρής κριτικής χωρίς καν να έχει αναλάβει τα ηνία της χώρας και αυτό, πιθανότατα, αποτελεί κάποιου είδους παγκόσμιο ρεκόρ! Αν και τα ρεκόρ δεν σταματάνε εκεί. Χολωμένος από το όλο σκηνικό και αφού έχει βεβαιωθεί πως ο Κροκιδάς είναι καθ΄όδον και η ελευσή του είναι ζήτημα ωρών, ο Χαραλάμπης... παραίτηθηκε. «Κύριοι, επειδή όταν ερχόμουν στη Βουλή και συγκεκριμένως καθ' όν χρόνον ανηρχόμην την κλίμακα αυτής, ήκουσα από τον κ. Φρούραρχον δυσμενή σχόλια δια το άτομόν μου, ήτοι ότι δεν βαδίζω κανονικά ως καλός στρατιώτης κλπ [...] Δια τους λόγους αυτούς παραιτείται η κυβέρνησίς μου κι εγώ προσωπικώς. Υποβάλλω κι εγγράφως την παραίτησίν μου», είπε και έγραψε ιστορία ως ο Έλληνας πρωθυπουργός με τη μικρότερη θητεία.
Μια θητεία που κράτησε μόνο λίγες ώρες αφού στη συνέχεια ανέβαλε την πρωθυπουργία ο Κροκίδας (ο Ζαΐμης δεν επέστρεψε στη χώρα). Ο Χαραλάμπης παρέμεινε στην κυβέρνηση ως υπουργός Στρατιωτικών και, μάλιστα, είχε στην ευθύνη του τη συγκρότηση του στρατοδικείου που διεξήγαγε τη «Δίκη των Έξι».
Ο Αναστάσιος Χαραλάμπης πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 11 Μαρτίου 1949, σε ηλικία 87 ετών. Λέγεται πως όταν κάποια στιγμή η Βουλή αποφάσισε να αρχειοθετήσει τους πρωθυπουργούς της Ελλάδος, αναζήτησε, δίχως επιτυχία, μια φωτογραφία του. Κανείς δεν μπορούσε να βρει μία. Τη λύση έδωσε ένας Καλαβρυτινός, ο Αλέκος Δαφαλιάς, ο οποίος σκέφτηκε να αναζητήσει τον τάφο του Χαραλάμπη στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας. Πήγε εκεί και άφησε ένα σημείωμα το οποίο έγραφε: «Όποιος έρχεται στον τάφο αυτό, παρακαλώ να με πάρει τηλέφωνο»! Άφησε τον αριθμό του και έφυγε. Λίγο καιρό αργότερα τον πήρε τηλέφωνο ο εγγονός του Χαραλάμπη και έτσι βρέθηκαν δυο φωτογραφίες του πρωθυπουργού με τη μικρότερη θητεία στη νεότερη ελληνική ιστορία.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
