Ο Καρλ Κρατσάιζεν ήταν ένας νεαρός αξιωματικός του βαυαρικού στρατού όταν έφτασε στη χώρα μας, προκειμένου να συνδράμει στον αγώνα του ελληνικού Έθνους για την ελευθερία.
Το δικό του χέρι ήταν αυτό που ζωγράφισε όλες τις προσωπογραφίες των Εθνικών μας ηρώων, οι οποίες έχουν περιληφθεί στα σχολικά βιβλία. Αυτές θα κοσμούν τους τοίχους της Εθνικής μας Πινακοθήκης, που μετά από οκτώ χρόνια απουσίας επιστρέφει και πάλι. Μόλις η πανδημία θα το επιτρέψει τότε θα μπορεί να δέχεται και επισκέπτες και όποιος θέλει θα μπορέσει να μεταβεί και να τις θαυμάσει.
Σημειώνεται ότι λίγο μετά 18:20 το απόγευμα της Τετάρτης, 24 Μαρτίου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Μαρέβα Γκραμπόφσκι - Μητσοτάκη θα υποδεχθεί στο νέο συγκρότημα της Εθνικής Πινακοθήκης, την πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τους προσκεκλημένους από το εξωτερικό.
Οι παριστάμενοι θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν μια παρουσίαση για το νέο κτίριο και τα εκθέματα της Πινακοθήκης από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη (το υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε το έργο της ανακαίνισης και της επέκτασης του κτιρίου) και τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα.
Θα ακολουθήσει ξενάγηση με έμφαση σε πίνακες ζωγραφικής που έχουν ως θέμα την Επανάσταση του 1821 στο πλαίσιο ειδικού εκθεσιακού αφιερώματος. Μέσα στα παραπάνω έργα θα περιλαμβάνονται και οι προσωπογραφίες του Καρλ Κρατσάιζεν.
Ο μεγάλος Γερμανός φιλέλληνας γεννήθηκε στη Βαυαρία στις 28 Οκτωβρίου του 1794 στο Άνω Παλατινάτο. Άμεσα ακολούθησε τη στρατιωτική καριέρα και βρέθηκε στα πεδία των μαχών κατά τους Ναπολεόντιους πολέμους, αποκτώντας μεγάλη πολεμική εμπειρία.
Μετά το πέρας των συγκρούσεων κατατάχτηκε σε σώμα Γερμανών εθελοντών και έφτασε στη χώρα μας προκειμένου να πολεμήσει στο πλευρό των επαναστατών κατά της Υψηλής Πύλης.
Το ταξίδι του για να φτάσει στην Ελλάδα ήταν μια μικρή περιπέτεια, αφού χωρίς να πάρει την ειδική άδεια από τη στρατιωτική μονάδα πεζικού που υπηρετούσε, ξεκίνησε και έφτασε στο Ναύπλιο μέσω Ιταλίας.
Στρατιωτικές επιχειρήσεις
Στη χώρα μας έμεινε μόλις ένα χρόνο, αλλά έλαβε μέρος σε σημαντικές μάχες του Αγώνα, όπως η πολιορκία της Αθήνας το 1826.
Αμέσως μετά συμμετείχε στην πολιορκία της Ακρόπολης και στην καταστροφική μάχη που έγινε στο Φάληρο κατά την οποία ο μεγάλος Έλληνας στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης βρήκε τραγικό θάνατο.
Οι μάχες για την υπεράσπιση της Αθήνας
Μετά την πτώση του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826, η κατάσταση είχε αρχίσει να «βαραίνει» για την επανάσταση αφού οι Τούρκοι με τον Κιουταχή είχαν βγει στην αντεπίθεση στη Στερεά Ελλάδα.
Εκμεταλλευόμενοι το σάρωμα του Μοριά από τον Ιμπραήμ πασά και τον εμφύλιο σπαραγμό, το τουρκικό «ασκέρι» μετά από μια επέλαση που πραγματοποίησε στη Βοιωτία κατευθύνθηκε στην Αττική προκειμένου να καταλάβει την Αθήνα.
Εκεί όμως έσπευσε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης για να τον συναντήσει.
Ο μεγάλος Έλληνας στρατηγός μαζεύοντας όσους αγωνιστές μπορούσε να βρει, στρατοπεδεύει στην Ελευσίνα προκειμένου να σχεδιάσει τις επόμενες κινήσεις του.
Εκεί τον συναντά και ο Καρλ Κρατσάιζεν, ο οποίος έφτασε και αυτός στο στρατόπεδο μαζί με τον Κάρολο Φαβιέρο και με άλλους φιλέλληνες. Το ελληνικό στρατιωτικό σώμα κίνησε 5 Αυγούστου προς την Αθήνα προκειμένου να αντιμετωπίσει τον Κιουταχή πασά.
Την επόμενη μέρα στις 6 Αυγούστου, πραγματοποιήθηκε η μάχη του Χαϊδαρίου, όπου οι Έλληνες κατανίκησαν το τουρκικό στράτευμα στην πρώτη φάση.
Παρ' όλα αυτά όμως εξαιτίας της υποχώρησης του Κάρολου Φαβιέρου πάνω στη μάχη, την επόμενη μέρα επήλθε η ήττα. Οι Τούρκοι εκμεταλλευόμενοι ένα άνοιγμα του μετώπου κατάφεραν να κερδίσουν ένα ύψωμα σημαντικής στρατηγικής σημασίας, κατασφάζοντας όμως αρκετούς Έλληνες πολεμιστές.
Παρ' όλα αυτά οι επιχειρήσεις στην Αττική δεν έφτασαν στο τέλος τους, καθώς μετά την υποχώρηση των Ελλήνων πίσω στο στρατόπεδο της Ελευσίνας ακολούθησε η πολιορκία της Ακρόπολης και η τραγική μάχη του Φαλήρου.
Σε αυτές τις στιγμές ο Κρατσάιζεν βρέθηκε στην πρώτη γραμμή και πολέμησε ώμο με ώμο με τους Έλληνες αγωνιστές. Εισέπνευσε το μπαρούτι από τα καριοφίλια και είδε από πρώτο χέρι τη φρίκη του πολέμου για την ελευθερία του ελληνικού Γένους.
Η ήττα στο Φάληρο και ο θάνατος του Καραϊσκάκη
Μετά από συνεχόμενες μάχες γύρω από την Ακρόπολη και τον μερικό ανεφοδιασμό του οχυρού επήλθε κάποια ηρεμία αφού ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων έστρεψε την προσοχή του στη Βοιωτία.
Ήταν μια προσπάθεια του Καραϊσκάκη να οδηγήσει τον Κιουταχή σε οπισθοχώρηση, αλλά όμως δεν είχε αποτέλεσμα. Όλα αυτά μας οδήγησαν στη μάχη του Ανάλατου, την οποία ο Κρατσάϊζεν τη σχεδίασε σε σκίτσο.
Ήταν άλλη μια σκοτεινή στιγμή καθώς επικράτησε το σχέδιο των διορισμένων από την κυβέρνηση Ευρωπαίων αξιωματικών, παρά τις αντιρρήσεις του Καραϊσκάκη και οδήγησε σε μια απόλυτη καταστροφή.
Η κυβέρνηση τότε είχε αναθέσει την αρχηγία του στρατού στον Τσωρτς και του στόλου στον Κόχραν. Αυτοί ήθελαν να επιτεθούν αμέσως κατά μέτωπο στον Κιουταχή πράγμα το οποίο ήταν τρελό, διότι ο Ελληνικός τρόπος πολέμου διέφερε με τον ευρωπαϊκό και οι Τούρκοι που διέθεταν ισχυρό ιππικό μπορούσαν εύκολα να κατατροπώσουν τους Έλληνες ατάκτους.
Τα κρίσιμα γεγονότα
Κατά τη διάρκεια του μεσημεριού στις 22 Απριλίου οι Έλληνες είχαν μια αψιμαχία με τους Τούρκους στην περιοχή του Φαλήρου που οδήγησε στον θανάσιμο τραυματισμό του Καραϊσκάκη από βόλι.
Μετά τον θάνατό του οι δύο Ευρωπαίοι αξιωματικοί οδήγησαν το υπόλοιπο στράτευμα στη μάχη του Ανάλατου που έμελλε να γίνει η καταστροφή των δυνάμεων της Αττικής.
Όπως προαναφέραμε τη συγκεκριμένη μάχη ο Καρλ Κρατσάιζεν την αποτύπωσε στο χαρτί και ξέρουμε ορισμένες λεπτομέρειες. Οι Σουλιώτες και οι Κρητικοί αντί να ταμπουρωθούν στον λόφο του Μολυβά, τάχθηκαν στις όχθες του Ιλισού απέναντι από τον λόφο του Φιλοπάππου. Την ίδια στιγμή οι «τακτικοί» που είχαν μαζί τους δύο κανόνια κατέλαβαν ένα μικρό ύψωμα στην περιοχή του Ανάλατου.
Οι κινήσεις των Ελλήνων έγιναν αντιληπτές από τους Τούρκους οι οποίοι κινητοποιήθηκαν άμεσα από τα Πατήσια που είχαν στρατοπεδεύσει.
Το μεσημέρι, της ίδιας μέρας μετά από μπαράζ του πυροβολικού του Κιουταχή έγινε επίθεση κατά των ελληνικών θέσεων με το πεζικό και το ιππικό. Το ύψωμα που κατείχαν οι Έλληνες ήταν πρόχειρο, χαμηλό και σε μειονεκτική θέση, καθώς μπροστά του είχε λόφο και βρίσκονταν κι άλλες τουρκικές δυνάμεις από πίσω. Κατά την έναρξη της μάχης, οι Έλληνες απώθησαν το πεζικό αλλά μετά από λίγο σαρώθηκαν από το ιππικό του Κιουταχή.
Πλούσιο και το καλλιτεχνικό του έργο
Αν και στρατιωτικός ο Κρατσάιζεν έδειξε πως ήταν μια μοναδική καλλιτεχνική φύση, αφού από το Νοέμβριο του 1826 ως τα τέλη Αυγούστου του αποτύπωσε στο χαρτί τις φυσιογνωμίες των κυριότερων πρωταγωνιστών της κρίσιμης εκείνης στιγμής του Αγώνα. Σχεδιασμένες με μολύβι οι προσωπογραφίες αυτές μας αποκαλύπτουν τις αυθεντικές μορφές των ηρώων.
Τα χαρακτηριστικά των προσώπων μπορούν να γίνουν αντιληπτά, όπως και η ψυχολογία και η υπερηφάνεια τους. Αυτά τα πρόσωπα μας κοιτάζουν με μια ηρεμία δείχνοντάς μας την Ιστορία του Γένους μας.
Τα έργα του είναι καταπληκτικά δημιουργήματα και μας βοηθούν να αντιληφθούμε μέσω της εικόνας τα γεγονότα εκείνης της «σκοτεινής» περιόδου. Το έργο του ξεκίνησε στις 11 Αυγούστου 1826 στο Ναύπλιο, όταν συνάντησε τον Γεώργιο Κουντουριώτη και σκιτσάρισε το πορτραίτο του, το οποίο ήταν το πρώτο που δημιούργησε.
Σταδιακά και όσο ο αγώνας για ελευθερία συνεχιζόταν, γνώρισε προσωπικά τους περισσοτέρους από τους αγωνιστές και τους παράγοντες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
- Οι σημαντικότερες προσωπογραφίες του είναι: του Καραϊσκάκη, του Μιαούλη, του Νικηταρά, του Κολοκοτρώνη και του Κανάρη.
- Σε ό,τι έχει να κάνει με τα τοπία τα αντιπροσωπευτικότερα έργα είναι: το Μπούρτζι, ο αρχαίος ναός της Κορίνθου και το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη στον Πειραιά.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι όποιο πορτρέτο αγωνιστή ζωγράφιζε στη συνέχεια του ζητούσε να το υπογράψει ως ένα σημάδι αυθεντικότητας.
Σαν καλλιτέχνης θεωρείται αυτοδίδακτος και δε γνωρίζουμε λεπτομέρειες για την προπαιδεία του, αλλά αυτό που ξέρουμε είναι ότι σίγουρα θα είχε λάβει κάποια μαθήματα ζωγραφικής. Σημαντικό πράγμα που τον χαρακτηρίζει στην έκφρασή του είναι το βλέμμα το οποίο είναι διεισδυτικό, οξύ και υποστηρίζεται από ένα χέρι που σχεδιάζει με μεγάλη ακρίβεια και ευαισθησία. Ακόμα μπορούμε να διακρίνουμε μια προσπάθεια να εξιδανικεύσει ορισμένα πράγματα κάτω πάντα από ένα ηρωικό πρίσμα το οποίο πηγάζει από τα φιλελληνικά του συναισθήματα. Στο σχέδιο του Κρατσάιζεν, βασίστηκε η μορφή του Κολοκοτρώνη που εμφανιζόταν στο πεντοχίλιαρο του 1984.
Επιστρέφοντας πίσω στην πατρίδα του ο Κρατσάιζεν αποτάχτηκε από τον Βαυαρικό στρατό, εξαιτίας της φυγής του χωρίς άδεια, πράγμα το οποίο θεωρήθηκε ιδιαίτερα σοβαρό αφού για τους ανωτέρους του ήταν σαν να είχε λιποταχτήσει.
Όμως η μοίρα δεν επιφύλαξε κάτι τέτοιο για έναν σπουδαίο πολεμιστή αφού επανήλθε στις τάξεις του στρατεύματος, με παράλληλη απόδοση των στρατιωτικών του βαθμών, χάριν της υπηρεσίας του στην Ελλάδα υπό τις διαταγές του Karl Wilhelm von Heideck.
Στη συνέχεια λιθογράφησε τα σχέδιά του και τα κυκλοφόρησε, από το 1827 έως το 1831, σε επτά λευκώματα με το γενικό τίτλο «Προσωπογραφίες των διασημότερων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του φυσικού». Οι κληρονόμοι του διαφύλαξαν αυτά τα μοναδικά σχέδια και το 1926 ο τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης είχε την έμπνευση να αποκτήσει αυτόν τον θησαυρό αντί 200.00 δραχμών, μαζί με προσωπικά του αντικείμενα, μια φωτογραφία του και ένα σελάχι του Πλαπούτα.
Ο Κάρλ Κρατσάιζεν δεν άφησε απομνημονεύματα παρά μόνο το καλλιτεχνικό έργο του και πέθανε το 1878 στο Μόναχο.
Πηγές:
Εγκυκλοπαίδεια - Η Επανάσταση του 21, Φωτιάδης Δημήτρης, Εκδόσεις Βότση 1977, τόμοι Γ', Δ'
Εγκυκλοπαίδεια Υδρία
Λεύκωμα «Η Αγιογραφία του Αγώνα – Καρλ Κρατσάϊζεν – Εικόνες των Αγωνιστών του Εικοσιένα», Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
