Τον Μάρτιο του 1944, και ενώ η Ελλάδα βρισκόταν ακόμη υπό γερμανικής κατοχής, η Κατίνα Παξινού κέρδιζε το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της στην αμερικανική ταινία Για ποιον χτυπάει η καμπάνα. Η Ελληνίδα ηθοποιός είχε μόλις γράψει ιστορία, καθώς αποτελούσε την πρώτη μη Αμερικανίδα που λάμβανε ποτέ το συγκεκριμένο βραβείο.
«Θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το βραβείο στους συναδέλφους μου στο Εθνικό Θέατρο, ζωντανούς και νεκρούς» ανέφερε στον συνοπτικό της λόγο, ενώ κρατούσε στα χέρια το Χρυσό Αγαλματίδιο. Ένα ακριβώς ίδιο βρίσκεται σήμερα ακριβώς δίπλα από αυτό, στο ανανεωμένο Μουσείο Παξινού - Μινωτή που άνοιξε τις πύλες του προς το κοινό τον περασμένο Νοέμβριο.
Ο χώρος περιλαμβάνει δύο αίθουσες γεμάτες με αντικείμενα που βρίσκονταν στο διαμέρισμα του ζευγαριού στο Κολωνάκι και τα οποίο πέρασε ως κληροδότημα από τον ίδιο τον ηθοποιό στο ΜΙΕΤ μετά τον θάνατό του.
Η πρώτη, η οποία έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο από τη μουσειολόγο, Σοφία Πελοποννήσιου, ώστε να μοιάζει με πραγματικό σπίτι είναι γεμάτο με πορτραίτα της Κατίνας Παξινού, από τα πρώτα χρόνια της καριέρας της στην Αγγλία ως την τελευταία της ερμηνεία λίγο πριν πεθάνει από καρκίνο στο έργο Μάνα Κουράγιο.
Η σχολή με τις καλόγριες, ο γάμος στα 17 και η φυγή στην Αγγλία εξαιτίας του πολέμου
Η ιστορία της ζωής της μοιάζει να είναι βγαλμένη από σενάριο ταινίας. Γεννήθηκε στον Πειραιά στις 17 Δεκεμβρίου του 1900 και από πολύ μικρή ηλικία έδειξε την καλλιτεχνική της φύση. Οι δικοί της, παρατηρώντας το πόσο ατίθαση ήταν, την έστειλαν στη σχολή καλογριών της Τήνου. Δεν έμεινε πολύ.
Έφυγε για την Ελβετία, σπούδασε μουσική στο Ωδείο της Γενεύης και του Βερολίνου. Σε ηλικία 17 ετών παντρεύτηκε τον βιομήχανο, Γιάννη Παξινό, με τον οποίο απέκτησε δύο κόρες. Έξι χρόνια αργότερα, ωστόσο, χώρισε. Το 1928 γνωρίστηκε με τον Αλέξη Μινωτή. Ερωτεύτηκαν και πορεύτηκαν μαζί καλλιτεχνικά, ερμηνεύοντας σημαντικούς ρόλος στο Εθνικό Θέατρο.
Όλα άλλαξαν όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Η Κατίνα Παξινού έφυγε για την Αγγλία και ο σύζυγός της έμεινε πίσω. Στο Λονδίνο ξεκινά τη διεθνή της καριέρα. Οι κάτοικοι της πόλης μένουν άναυδοι από τις ερμηνείες της και γράφουν διθυράμβους για εκείνοι στις εφημερίδες της εποχής. Πολλά από τα αποκόμματα των άρθρων διασώθηκαν και σήμερα εκτίθενται στο μουσείο.
Τον Φεβρουάριο του 1941, όμως, και ενώ η Ευρώπη βρισκόταν εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, παραλίγο να τελειώσουν όλα. Το πλοίο στο οποίο επέβαινε η ηθοποιός με προορισμό την Αμερική, βομβαρδίζεται από τους Γερμανούς. Η Κατίνα Παξινού παρέμεινε δέκα ώρες πάνω σε μια λέμβο και τελικά διασώζεται. Τελικά έφτασε στη Νέα Υόρκη μέσω Ισπανίας.
Όσκαρ για μια ταινία που αρχικά δεν ήθελε να παίξει
Μια νέα καριέρα ήταν απλωμένη μπροστά της, μόνο που δεν είναι θεατρική. Η ιστορία έχει ως εξής: ο Ernest Hemingway επισκέπτεται την ηθοποιό στα καμαρίνια και της ζητά να υποδυθεί τον ρόλο της Ισπανίδας αντάρτισσας Πιλάρ στην ταινία της Paramount Για ποιον χτυπάει η καμπάνα.
Εκείνη αρχικά αρνείται κατηγορηματικά. Με τα πολλά, όμως, πείθεται. Μόνο που θα το έκανε με τους δικούς της όρους. «Την κάλεσαν για οντισιόν αλλά δεν ήθελε να περάσει. Επίσης, αρνήθηκε να παίξει σκηνή - σκηνή. “Εγώ είμαι ηθοποιός του θεάτρου, δεν μπορώ να σταματάω κάθε τρεις και λίγο”. Χρησιμοποιήθηκαν τέσσερες κάμερες για να καταφέρουν» εξηγεί η Σοφία Πελοποννησίου, η οποία μελέτησε διεξοδικά όλο το αρχείο της για περισσότερους από τέσσερις μήνες.
Η ερμηνεία της άφησε άναυδους θεατές και κριτικούς. Η ίδια ήταν σίγουρη ότι θα τα πήγαινε εξαιρετικά: «Είμαι ίδια. Κατάγομαι από γενιές ανταρτών. Η γιαγιά μου έμαθε το αλφάβητο από έναν οπλαρχηγό των ανταρτών σε μια σπηλιά. Την ξέρω την Πιλάρ. Την ξέρω καλά» φέρεται ότι είχε δηλώσει η ίδια στους παραγωγούς της ταινίας.
Η Κατίνα Παξινού, μετά την απονομή και του Όσκαρ, είχε γίνει μια παγκόσμια σταρ του σινεμά. Δέκα χρόνια αργότερα, όμως, και ενώ όλη της η καριέρα ήταν στρωμένη στην Αμερική αποφάσισε να επιστρέψει στην Αθήνα με τον Αλέξη Μινωτή. Έπαιξε σπουδαίους ρόλους στο θέατρο και σε ηλικία 72 ετών πέθανε από καρκίνο.
Το αρχείο του Αλέξη Μινωτή, το κληροδότημα στο ΜΙΕΤ και το νέο μουσείο
Ο σύντροφός της έμεινε πάντοτε πιστός σε εκείνη και έβαλε στόχο ζωής να φυλάξει κάθε καλλιτεχνικό και προσωπικό της κειμήλιο. Τα γράμματα, τις φωτογραφίες, τα κοσμήματα, τις αφίσες, τα κοστούμια. Μετά τον θάνατό του, στις 11 Νοεμβρίου 1990, όλα πέρασαν στη διαχείριση του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τράπεζας.
Ανάμεσα σε αυτό και ένα χρυσό αγαλματίδιο, όμοιο με εκείνο που απονεμήθηκε στην Κατίνα Παξινού το 1943. Το αντικείμενο εκτίθεται στη δεύτερη αίθουσα του μουσείο, ακριβώς δίπλα στις φωτογραφίες της ηθοποιού από την παρουσία της στο Χόλιγουντ. Το σχήμα του, η μορφή αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έχει κατασκευαστεί είναι πραγματικά εντυπωσιακός.
«Υπάρχει μια γκρίζα ζώνη σχετικά με αυτό το βραβείο. Κανείς δεν γνωρίζει εάν είναι το πρωτότυπο ή ένα ακριβές αντίγραφο που είχε στα χέρια της η οικογένεια. Ο εγγονός της ισχυρίζεται ότι πήρε το πρωτότυπο. Από την έρευνα που έκανα το βάρος, το μέγεθός του, η μορφή του, όλα είναι ακριβώς ίδια. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε σίγουροι» εξηγεί η κα. Πελοποννησίου.
Για την ίδια, βέβαια, δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Κι αυτό γιατί σε κάθε περίπτωση είναι ένα ακόμη στοιχείο που καταδεικνύει το πόσο σπουδαία ήταν η Ελληνίδα ηθοποιός. Το μουσείο το οποίο εγκαινιάστηκε υπό τη νέα του μορφή είναι πλέον προσβάσιμο σε όποιον επιθυμεί να το επισκεφτεί.
Όπως εξηγεί η υπεύθυνή του, ήδη έχουν γίνει ορισμένες ξεναγήσεις σε μαθητές τόσο μέσω της φυσικής τους παρουσία στον χώρο όσο και μέσω Zoom. «Προσπαθούμε χωρίς υπερβολές να θυμίσουμε την πραγματική αξία τόσο της Κατίνας Παξινού όσο και του Αλέξη Μινωτή, ο οποίος μη ξεχνάμε ότι έπαιξε και εκείνος σε σπουδαίες ταινίες, όπως το Notorious του Χίτσκοκ. Αυτοί οι άνθρωποι δούλεψαν σκληρά για να καταφέρουν. Δεν τους χαρίστηκε τίποτα. Αν δείτε όλο το αρχειακό υλικό, θα καταλάβετε πώς μάθαιναν τους ρόλους τους. Τα έγραφαν όλα» προσθέτει.
«Θα έπρεπε να έρθουν όλοι ηθοποιοί, όλοι οι σκηνοθέτες, κι όσοι ασχολούνται γενικότερα με το θέατρο, για να εμπνευστούν. Ξεχνάμε πολύ εύκολα. Δεν είναι έτσι» καταλήγει. Η ξενάγηση κλείνει με ένα απόσπασμα από μια θεατρική ερμηνεία του ζευγαριού. Το βινύλιο μπαίνει στο πικάπ και οι φωνές τους κατακλύζουν τον χώρο. Ένας χώρος που έχει φτιαχτεί με τέτοιο μεράκι προκειμένου να μην ξεχαστούν ποτέ.
Φωτογραφίες από το Μουσείο Παξινού - Μινωτή
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
