Εισαγωγή: Πάρτι στον 13ο όροφο
Ήταν 11 Αυγούστου του 1973, όταν ο νεαρός DJ Κλάιβ Κάμπελ, γνωστός ως Kool Herc, που ζούσε εκείνη την εποχή στο Μπρονξ, κλήθηκε να παίξει μουσική στο σχολείο της μικρής του αδελφής, που βρισκόταν στον χώρο εκδηλώσεων ενός συγκροτήματος λαϊκών κατοικιών, στην περιοχή της λεωφόρου Σέντγουηκ.
Ο Καμπελ, που είχε περάσει τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην Τζαμάικα, αποφάσισε να αυτοσχεδιάσει. Ξεκίνησε να σκρατσάρει και να πειραματίζεται με τις διάρκειες των beats καθώς άλλαζε τα βινύλια του. Πάνω στη μουσική αυτοσχεδίαζε λεκτικά, εμπνευσμένος από μια μορφή λεκτικής κόντρας που είχε δει σε πάρτι στη Τζαμάικα. Τα πρώτα breaks και τα πρώτα ραπαρίσματα της μουσικής ιστορίας είχαν γεννηθεί.
Στο πέρασμα του χρόνου, αυτή η παράξενη φάση, με αυτό το τρελό τελετουργικό, μαθεύτηκε από στόμα σε στόμα, σε παρέες που συνήθως έδιναν ραντεβού στον δρόμο, σε εισόδους σταθμών του μετρό. Ανάμεσα σε αυτές τις παρέες ήταν και οι Sugarhil Gang, που αποφάσισαν να δοκιμάσουν να φτιάξουν ρίμες και να αυτοσχεδιάσουν πάνω σε beats. Το 1979 έκαναν την πρώτη τους ακρόαση ως ράπερ. Τους άκουσε η Σίλβια Ρόμπινσον, τραγουδίστρια και μετέπειτα συνιδρύτρια της Sugar Hill Records. Είχαν κάτι πολύ ενδιαφέρον να παρουσιάσουν.
Διαβάστε ακόμη: Η Rap ανασκόπηση του 2023: «Ήταν η χρονιά της συναυλίας» - Γεμάτα στάδια, ρεκόρ και αναπάντεχα feat
To «Rapper's Delight», η πρώτη τους επίσημη hip hop κυκλοφορία ήταν γεγονός. Η Αμερική δεν ήταν έτοιμη (#36 στα singles charts). Στην Ευρώπη κατάφεραν να βρεθούν ακόμα και στο #1 στα charts ορισμένων χωρών.
«Το ήξερα, δεν είχα αμφιβολία πως η hip hop θα κάνει τεράστιο χαμό, και θα παίζει σε όλο τον κόσμο, διότι ήταν ένα νέο είδος μουσικής. Είχες, την τζαζ, την μπιμπόπ, το ροκ, την ποπ, και ένα νέο είδος, που δεν υπήρχε καν ένα χρόνο πριν» λέει σήμερα στο Associated Press ο Μάικλ "Wonder Mike" Ράιτ, μέλος του συγκροτήματος, που συνεχίζει να περιοδεύει ανά τις ΗΠΑ.
Ναι, αλλά οι γυναίκες;
Μοιάζει ανδροκρατούμενο το hip hop. Είναι όμως; Η Λολίτα Σάντε Γκούντεν, γνωστή καλλιτεχνικά ως MC Ροξάν Σαντέ ήταν μόλις 14 ετών το 1984, όταν προκαλούσε σε λεκτικές κόντρες κορίτσια και αγόρια, στις «αρένες» των δρόμων του Κουίνς. Ήταν μια από τις πρώτες MC όλων των εποχών και οι μάχες της έμειναν στην ιστορία ως "Roxanne Wars". Η ίδια λέει σήμερα: «Όταν βλέπω τα κορίτσια που ραπάρουν σήμερα, βλέπω ελπίδα και έμπνευση. Όταν παρατηρείς μερικές από τις νέες κοπέλες και τις υπερβάσεις που έχουν κάνει στην τέχνη τους, αυτό με κολακεύει και με τιμά που ήμουν μέλος αυτής της προσπάθειας από την αρχή».
«Όπου υπήρχε αρνητικότητα, ή οποιουδήποτε είδος μισογυνισμός, αυτό μας ωθούσε να δουλέψουμε ακόμα περισσότερο. Ο πρώτος μας στόχος ήταν απλά να χορέψουμε και να ραπάρουμε. Αλλά το γεγονός ότι καταλήξαμε να εμπνεύσουμε κορίτσια ανά τον κόσμο, μας πίεσε να γίνουμε ακόμα καλύτερες στη μουσική μας» λέει η Dj Spinderella στο Associated Press σήμερα. Ήταν τα τέλη της δεκαετίας του `90, όταν τα κορίτσια που ανέβαιναν στη σκηνή για να ραπάρουν, δεν είχαν πια την ανάγκη να αποδείξουν κάτι.
Ήταν η εποχή που κυκλοφόρησαν σπουδαίοι δίσκοι, όπως το "Miseducation of Lauryn Hill", το θρυλικό - μοναδικό μέχρι σήμερα- άλμπουμ που κυκλοφόρησε η ράπερ Lauryn Hill, που έγινε γνωστή από τους Fugees. Tην ίδια εποχή κυκλοφόρησε και το "Supa Dupa Fly" της Missy Elliot, ένα φουτουριστικό σύνολο τραγουδιών, που ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά από νέους καλλιτέχνες εντός και εκτός του hip hop.
Η Queen Latifah, η Nicki Minaj, η Doja the Cat και η Megan Thee Stalion είναι μερικά από αυτά τα κορίτσια που στο πέρασμα των ετών κυκλοφόρησαν κύκλους τραγουδιών με ένα σύμπαν από μουσικές επιρροές (αλλά με το hip hop ως ξεκάθαρο πυρήνα της δημιουργικής τους έκφρασης) και μια πληθώρα θεμάτων που εμπνέουν τα νέα κορίτσια και όχι μόνο To hip hop δεν ήταν ποτέ θέμα φύλου.
Διαβάστε ακόμη: Hip hop εναντίον low bap: Η ιστορία μιας κόντρας που δεν κατάλαβε κανείς
Hip Hop θα πει «εκφράσου ελεύθερα»
Θέλεις να μιλήσεις για ένα... γαμάτο πάρτι στο οποίο εμφανίστηκες ξαφνικά και πέρασες τέλεια; Θέλεις να μιλήσεις για ένα όμορφο αγόρι ή κορίτσι που γνώρισες ή μήπως θέλεις να τα «χώσεις» σ' εκείνον που σε συνέλαβε επειδή φορούσες αλυσίδα στον λαιμό και στραβοκοιταχτήκατε; Μπορείς να το πεις σε μια ρίμα και να τη συνδυάσει με γκρούβες στο στυλ της Δυτικής Όχθης, του Σικάγο, να παίξεις με ροκ κιθάρες ή με φόρμες ελεύθερης τζαζ.
Όλα είναι πιθανά στον πλανήτη του hip hop. Οι Run DMC, ο LL Cool J, οι Beastie Boys, οι Eric B & Rakim, οι Jazzy Jeff & The Fresh Prince, οι KRS One & The Boogie Down Productions, οι GangStarr, ο Slick Rick, οι Ultramagnetic MCs είναι μόνο λίγα από τα συγκροτήματα που πειραματίστηκαν με κάθε πιθανή και απίθανη μουσική έκφραση και έφτιαξαν τον καμβά ώστε η hip hop να «περπατήσει» χωρίς φόβο και να δείξει τα πρώτα δείγματα μιας ανώτερης μορφής μουσικής έκφρασης.
Φυσικά αυτή η ελευθερία της έκφρασης συχνά κοντραρίστηκε με το νόμο. Οι 2 Live Crew με το album τους «As Nasty As They Want To Be» έφτασαν ως τα δικαστήρια, κατηγορούμενοι για προσβολή της δημοσίας αιδούς. "Me so horny", "Dick Almighty", "Dirty Nursey Rhymes", ήταν μερικά από τα κομμάτια του συγκεκριμένου δίσκου που «έφτυναν» χύμα, σεξουαλικά υπονοούμενα και ερωτικές εξομολογήσεις σε ένα ακροατήριο που ίσως και να μην ήταν έτοιμο για τόση γυμνή (κυριολεκτικά) αλήθεια. Το album, «Banned in the USA» που κυκλοφόρησαν αργότερα, ήταν το πρώτο της αμερικάνικης βιομηχανίας που έλαβε στίκερ προτροπής για γονική συναίνεση στην ακρόαση του, το γνωστό και ως "parental advisory". Ακολούθησαν χιλιάδες ακόμα. Ήτυν κι αυτό μιας μορφής επανάσταση, κάτι σαν «πρόγονος» της σημερινής trap.
Την ίδια στιγμή, οι Grandmaster Flash and the Furious Five με το θρυλικό «The Message», οι Public Enemy με το «Fight The Power», οι BodyCount με το «Cop Killer», οι N.W.A με το «Fuck the Police» έβγαζαν φωτιά με τις ρίμες τους για τις γειτονιές των αφροαμερικάνων που παρήκμαζαν, μέσα από την παραβατικότητα, την αστυνομική βία, την φτώχεια και τα ναρκωτικά. O Common, o Kendrick Lamar, οι Cypress Hill, ο Mos Def βάδισαν στα βήματα τους. Οι δρόμοι του Μπρονξ, του Χάρλεμ, της Βαλτιμόρης, βούλιαζαν στη φτώχεια και την καταπίεση. Οι ρίμες από ατσάλι, ήταν η μόνη διέξοδος.
Αίμα στους δρόμους
Οι κόντρες ποτέ δεν έλειψαν από το hip hop. Μια ρίμα μπορούσε να σε κάνει πρότυπο, θεό ή μελλοθάνατο. Ο Danny "D Boy" Rodriguez σκοτώθηκε το 1990, ο Stretch το 1995, ο Tupac Shakur πέθανε το 1996, ο Notorious B.I.G ένα χρόνο μετά, γιατί οι σφαίρες ψάχνουν φίλε μες τον πλούτο να ζουν, όπως έλεγαν κάποτε οι Θεσσαλονικείς Xaxakes. Και η φήμη μέσα στον κόσμο του hip hop ταξιδεύει δίπλα- δίπλα με τον φθόνο.
Οι θάνατοι των σταρ της hip hop απέκτησαν χαρακτήρα αστικού θρύλου, ο κόσμος μέχρι σήμερα θέλει να πιστεύει ότι ο Tupac Shakur στην πραγματικότητα πήγε ταξίδι στο εξοχικό του Ian Curtis των Joy Division. Οι θρύλοι δεν σβήνουν ποτέ.
Διαβάστε ακόμη: Γιατί οι «Μύθοι του Βάλτου» των Active Member είναι ο καλύτερος hip hop ελληνικός δίσκος όλων των εποχών
Η hip hop είναι μια μορφή αντίστασης
Η Μπόμπι Σάντσες, transgender ράπερ από το Περού και ποιήτρια, κυκλοφόρησε πρόσφατα το «Quechua 101 Land Back Please» μια διαμαρτυρία για τις δολοφονίες ιθαγενών Περουβιανών, ζητώντας να δοθούν ξανά οι γαίες στο λαό. Η ίδια λέει σήμερα «είναι ξεχωριστό όταν οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τη μουσική τους για να μιλήσουν για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία. Δείχνουν πόσο σπουδαίο μουσικό είδος είναι η hip hop. Για μένα, το hip hop είναι μια πολιτική πράξη. Για οτιδήποτε κι αν μιλάς, η hip hop είναι μια μορφή αντίστασης».
Η Ρίσμα Τζαλιβάλ, ιδρύτρια του βρετανικού περιοδικού I Am Hip Hop, έχει μια εξίσου ενδιαφέρουσα άποψη: «Με ένα μικρόφωνο μπορείς να μπεις στον κόσμο ενός άλλου ανθρώπου. Να μιλήσεις για τις δυσκολίες που περνά. Είναι σαν να λες «λοιπόν οι δρόμοι λένε πως αυτό συμβαίνει εδώ πέρα πο μπορεί να μην το ξέρεις. Αυτό συμβαίνει, αυτό νιώθουμε, αυτοί είμαστε».
Είναι το ίδιο με το «Fight The Power» των Public Enemy. Είναι το ίδιο με το Tibetan Freedom Concert του Αdam Yach, τη συναυλία δεκάδων αστέρων της ροκ/hip hop με την οποία στήριξε τον αγώνα του Θιβέτ για ανεξαρτησία από την Κίνα. Είναι η ίδια λέξη, σε ένα σωρό παραλλαγές. Αντίσταση.
Από τη φτώχεια στα δισεκατομμύρια
O αδελφός της Ματζόρα Κάρτερ σκοτώθηκε σε συμπλοκή συμμοριών. Η ίδια είδε τη γειτονιά της να «αρρωσταίνει» βαθμιαία, έχοντας αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα με τα ναρκωτικά, την πορνεία και το βίαιο έγκλημα. Η ίδια, σήμερα βρίσκει τουλάχιστον ειρωνικό το γεγονός ότι το πιο εύρωστό οικονομικά κομμάτι της σύγχρονης ποπ κουλτούρας της Αμερικής, προήλθε από τα πιο φτωχικά κομμάτια της.
Η Κάρτερ σήμερα εργάζεται ως στρατηγικός σύμβουλος σε ομάδες που επιχειρούν δράσεις πολιτισμού σε γειτονιές όπως η δική της. Όλοι τη γνωρίζουν για το Boogie Down Grind, ένα καφέ στο Νότιο Μπρονξ στο οποίο έγιναν θρυλικά πάρτι τις δεκαετίες 70-80, πάρτι που λειτούργησαν σαν «κολυμπήθρα» για να βαφτιστεί και να μεγαλώσει κι άλλο, το ίδιο το hip hop. Η ίδια λέει σήμερα πως δεν την ενδιαφέρει αυτή η κληρονομιά, μόνο να υπάρχει λιγότερη φτώχεια στις γειτονιες. Started from the bottom now we here, το έλεγε και ο Drake.
Ένα γκραφίτι του Grim Reaper, από τον street artist Εντούαρντ Τζέιμσον, γνωστού και ως «Staff 161», ήταν η εικόνα της καθημερινότητας στο Νότιο Μπρονξ, εκεί που οικογένειες στιβάζονταν, 20 άτομα σε σπίτι για τέσσερις, συχνά με κατσαρίδες και ποντίκια να περπατούν γύρω τους. Η Νέα Υόρκη βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεωκοπίας και το Μπρονξ απλά μαράζωνε, στον απόηχο των καυγάδων ανάμεσα σε πλούσιους, προνομιούχους λευκούς και αφροαμερικάνους που απλά προσπαθούσαν να επιβιώσουν, περπατώντας στις φλόγες από τα κτίρια που οι ιδιοκτήτες τους έβαζαν φωτιά, μήπως και εισπράξουν την ασφάλεια.
Οι βετεράνοι του Βιετνάμ γυρνούσαν σε πεδίο μάχης. Ο θάνατος του Black Benjie, ενός συμμορίτη από τους Ghetto Brothers που προσπαθούσε να ζει φιλειρηνικά, ήταν η πρώτη αφορμή για μια ανακωχή ανάμεσα στις συμμορίες. Η πρώτη ευκαιρία για να πάρει μορφή η hip hop και να εκφράσει τις ανισότητες και τις δίκοπες ζωές.
Η παρακμή
Στα 90s, το indie rock και η grunge μεσουρανούσαν, ενώ το trip hop με εκφραστές κυρίως τους Massive Attack, Dj Shadow, Portishead και James Lavelle, έδωσε μια πιο ατμοσφαιρική, ενίοτε και μαγική διάσταση του αστικού ήχου και της ρίμας. Στο εμπορικό hip hop από την άλλη, μεσουρανούσε ο Puff Daddy, ο οποίος με το “Mo Money, Mo Problems” παρουσίαζε ένα νέο πρότυπο, αυτό που ξεκίνησε ως ποιητής των δρόμων κι έγινε κροίσος.
Ο Jay Z κάπου κρατούσε σημειώσεις, ενώ οι Beastie Boys με το “Hello Nasty” και τα άπειρα μουσικά crossover τους, δεν έδιναν σημασία για όλα αυτά τα «φασέϊκα». Στα τέλη της δεκαετίας, η εμφάνιση γκρουπ που αναμείγνυαν το hip hop με την heavy metal, όπως οι Korn, οι Limp Bizkit και οι Linkin Park, χαρακτηρίστηκε τουλάχιστον αμφιλεγόμενη, αν και με φωτεινές «εξαιρέσεις» (υποκλινόμαστε στο "Meteora" των Linkin Park).
Ίσως να έφταιγαν σε αυτό λίγο και οι Rage Against The Machine, οι οποίοι με το θρυλικό πια, «Killing in the Name Of» είχαν ρίξει τις ραπ ρίμες στα φλεγόμενα κιθαριστικά drones του Τομ Μορέλο; Ίσως και να μην αξίζουν τέτοιες μομφές. Το σίγουρο ήταν πως η ραπ πουλούσε, περίπου όπως τα happy meal γνωστής φίρμας ταχυφαγίας. Αν είχες αντίρρηση, μπορούσες απλά να βάλεις να ακούσεις τους Crazy Town με το «Butterfly», ή να το κάνεις όπως το κάνουν στο «Discovery Channel».
To 1999, oι Limp Bizkit ανέβαιναν στη σκηνή του Woodstock και με το κομμάτι τους «Break Stuff» ωθούσαν το κοινό σε βιαιοπραγίες και λαφυραγωγίες. Αυτές οι σκηνές, μαζί με την τηλεοπτική διασκευή του «Walk This Way» από τους NSync, Britney Spears, Nelly και Aerosmith, για τις ανάγκες του ημίχρονου του Super Bowl 2001, είναι ο ορισμός της εποχής της παρακμής της hip hop, όταν μια ολόκληρη στάση ζωής έγινε τροφή fast food.
Μπορούσες να ντυθείς hip hop, να μιμηθείς τους ράπερ, να ζήσεις το «γιόλο» σου σαν μια αστεία καρικατούρα. Η παρακμή του hip hop αποτυπώθηκε σε νούμερα με πτώση πωλήσεων που άγγιξε το 21% στην Αμερική, τη διετία 2005-2007. Το nu-metal βρέθηκε σε ανυποληψία και την ίδια στιγμή, νέες μορφές λυρικής έκφρασης «προθερμαίνονταν», ώστε να θυμίσουν πως η μαγεία δεν έχει χαθεί.
Το hip hop σήμερα: Η απόλυτη καθιέρωση και το στοίχημα του μέλλοντος
Στο «Bombs Over Baghdad» των Outkast θαυμάζεις την ταχύτητα της ράπ απαγγελίας και στο «Hey Ya» τους βγάζεις το καπέλο για τη δεξιοτεχνία τους, στη δημιουργία ενός διαχρονικό pop/hip hop ύμνου. Στη σειρά δίσκων "Jazzmatazz" ο Guru συναντά θρυλικούς μουσικούς της τζαζ και δημιουργεί αρχετυπικές jazz-hop συναντήσεις. Στο «808’s & Heartbreak» δεν γίνεται να μην υποκλιθείς στον Kanye West για την εντυπωσιακή χρήση του autotune σε κομμάτια hip hop που όλα τους σχεδόν, έγιναν hits.
Στο “Arular”, η MIA κάνει πάταγο με τη δική της hip hop/electroclash έκφραση και την θεματολογία για την αστυνομική βία και τις μειονότητες. Στο «To Pimp A Butterfly» του Kendrik Lamar, γίνεσαι μάρτυρας μιας μουσικής εργασίας που υπερνικά όλα τα στεγανά των genres της μουσικής και δίνει μια σοβαρή απάντηση στο ερώτημα «είναι το hip hop μια λογοτεχνική έκφραση;».
Το hip hop είναι η pop μουσική του Σήμερα, μια τέχνη που μπορεί να ενώσει ακόμα και μια prog rock μπάντα από την Ελλάδα των 70s με τη Rihanna και τον JayZ. Ένας πλανήτης από μουσικές εκφράσεις και τεχνοτροπίες.Tο hip hop δεν σταματά, μέσα στο αίμα μας κυλά. Κάτι ήξεραν τα Ημισκούμπρια τελικά...
(με ιστορικά στοιχεία, εικόνες και αναφορές από το αφιέρωμα "50 Υears of Hip Hop" του Associated Press)
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
