«Μισοπλαγιασμένη κοντά εις την εστίαν, με σφαλιστά τα όμματα, την κεφαλήν ακουμβώσα εις το κράσπεδον της εστίας, το λεγόμενον «φουγοπόδαρο», η θεια-Χαδούλα, η κοινώς Γιαννού η Φράγκισσα, δεν εκοιμάτο, αλλ' εθυσίαζε τον ύπνο πλησίον εις το λίκνον της ασθενούσης μικράς εγγονής της. Όσον διά την λεχώ, την μητέρα του πάσχοντος βρέφους, αύτη προ ολίγου είχεν αποκοιμηθή επί της χθαμαλής, πενιχράς κλίνης της.
Ο μικρός λύχνος, κρεμαστός, ετρεμόσβηνε κάτω του φατνώματος της εστίας. Έρριπτε σκιάν αντί φωτός εις τα ολίγα πενιχρά έπιπλα, τα οποία εφαίνοντο καθαριώτερα και κοσμιώτερα την νύκτα. Οι τρεις μισοκαυμένοι δαυλοί, και το μέγα ορθόν κούτσουρον της εστίας, έρριπτον πολλήν στάκτην, ολίγην ανθρακιάν και σπανίως βρέμουσαν φλόγα, κάμνουσαν την γραίαν να ενθυμήται μέσα εις την νύσταν της την απούσαν μικροτέραν κόρην της, την Κρινιώ, ήτις αν ευρίσκετο τώρα εντός του δωματίου, θα υπεψιθύριζε με τόνον λογαοιδικόν: «Αν είναι φίλος, να χαρή, αν είν' εχθρός, να σκάση...»
Η Χαδούλα, η λεγομένη Φράγκισσα, ή άλλως Φραγκογιαννού, ήτο γυνή σχεδόν εξηκοντούτις, καλοκαμωμένη, με αδρούς χαρακτήρας, με ήθος ανδρικόν, και με δύο μικράς άκρας μύστακος άνω των χειλέων της. Εις τους λογισμούς της, συγκεφαλαιούσα όλην την ζωήν της, έβλεπεν ότι ποτέ δεν είχε κάμει άλλο τίποτε ειμή να υπηρετή τους άλλους. Όταν ήτο παιδίσκη, υπηρέτει τους γονείς της. Όταν υπανδρεύθη, έγινε σκλάβα του συζύγου της – και όμως, ως εκ του χαρακτήρος της και της αδυναμίας εκείνου, ήτο συγχρόνως και κηδεμών αυτού· όταν απέκτησε τέκνα, έγινε δούλα των τέκνων της· όταν τα τέκνα της απέκτησαν τέκνα, έγινε πάλιν δουλεύτρια των εγγόνων της».
Μια κοινωνική νουβέλα που προκαλεί ακόμα συζητήσεις
Αυτή είναι η αρχή της νουβέλας «Η φόνισσα», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ένα κείμενο αξεπέραστο. Ένα διαμάντι της ελληνικής λογοτεχνίας. Ο Σκιαθίτης συγγραφέας με το έργο του αυτό μίλησε όπως κανείς πριν για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Εκείνη την κοινωνία που η αξία της γυναίκας ήταν ανάλογη της προίκας της. Ίση με την περιουσία του πατρός της.
Ο Παπαδιαμάντης χαρακτηρίστηκε ως ο πρώτος φεμινιστής και, δυστυχώς, παραμένει ακόμα επίκαιρος. Η θέση της γυναίκας δε μετριέται, πλέον, με βάση την προίκα της. Ακόμα χειρότερα, ωστόσο, πολλοί άνδρες εξακολουθούν να τη θεωρούν αντικείμενο και να τη μεταχειρίζονται ως τέτοιο. Οι γυναικοκτονίες, που συμβαίνουν η μία μετά την άλλη, αυτό δείχνουν.
Και να φανταστεί κανείς πως ο Παπαδιαμάντης έγραψε τη συγκεκριμένη νουβέλα το 1903. Δημοσιεύτηκε, στο ελληνικό καλλιτεχνικό περιοδικό «Παναθήναια», σε συνέχειες από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς. Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα, έχει 17 κεφάλαια και φέρει τον υπότιτλο «κοινωνικό μυθιστόρημα». Ο Παπαδιαμάντης φαίνεται πως αμειβόταν με 20- 30 δραχμές στη σελίδα. Σε βιβλίο εκδόθηκε πρώτη φορά το 1912.
Στο κείμενο του Παπαδιαμάντη (ενδεικτικό του πόσο σημαντικό είναι) έχει γίνει ακόμα και εγκληματολογική αλλά και ποινική προσέγγιση και ανάλυση.
Η ιστορία της Φραγκογιαννούς εκτυλίσσεται στη Σκιάθο. Μέρος ιδανικό για να αναπτυχθούν και να φανερωθούν τόσο η θέση της γυναίκας όσο και οι ταξικές αντιθέσεις. Η ίδια η ηλικιωμένη «Φόνισσα» εμφανίζεται ως ένα πλάσμα αδικημένο, πληγωμένο που η θολωμένη κρίση του το οδηγεί σε μια παράλογη δικαιοσύνη μέσω της οποίας αναζητά τη λύτρωση. Ακόμα και αν αυτή η λύτρωση έχει τη «γεύση» του θανάτου. Σκοτώνει αλλά δε μετανιώνει. Μέσα στο μυαλό της αυτό το λάθος είναι το πιο σωστό. Η Φραγκογιαννού παλεύει με την Πατριαρχία και μέσα από τα νεογέννητα κορίτσια «βλέπει» τη δική της δυστυχία. Τον δικό της πόνο. Και θέλει να τα λυτρώσει. Όσο πιο σκληρή και όσο πιο κυνική την εμφανίζει η πένα του Παπαδιαμάντη, τόσο πιο πληγωμένη φαίνεται. Τόσο πιο ευάλωτη δείχνει. Τι είναι καλό, λοιπόν, και τι είναι κακό; Τι είναι ηθικό και τι ανήθικο;
Αλλά πέρα και πάνω απ' αυτά ο Παπαδιαμάντης φροντίζει να μετατρέψει το εγκληματικό έργο της «Φόνισσας» σε ένα συλλογικό έγκλημα. Ανομολόγητο μεν αλλά συλλογικό. Αυτό που οι Φραγκογιαννού κάνει πράξη, το σκέφτονται όλοι. Και οι άνδρες που βλέπουν τα θηλυκά ως «βάρος» και «υποχρέωση» αλλά και οι υπόλοιπες γυναίκες που πρώτες αυτές προσπάθησαν να αποτρέψουν τη γέννηση του παιδιού. «Φόνισσα» ή ελευθερώτρια; Ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης δεν πήρε θέση. Το άφησε στον αναγνώστη.
Ο Μάριο Βίττι, Ιταλός ερευνητής της νέας ελληνικής φιλολογίας και ομότιμος καθηγητής της ελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Tuscia στο Βιτέρμπο της Ιταλίας, είχε πει πως «ο Παπαδιαμάντης ωθεί τα πρόσωπά του σε μια συμπεριφορά όλο και πιο καταραμένη ακολουθώντας το κύμα του νατουραλιστικού πεσσιμισμού. Απόληξη της πορείας αυτής είναι η Φόνισσα! [...] H γριά φόνισσα είναι ένα πρόσωπο με εξαιρετικά έντονα ψυχοσωματικά χαρακτηριστικά, κατασκεύασμα του πιο ακραίου νατουραλισμού».
Σήμερα η πρεμιέρα της ταινίας με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη
Σήμερα, 30 Νοεμβρίου, θα κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους η «Φόνισσα». Ένα θρίλερ, ανατριχιαστικό και ατμοσφαιρικό, βασισμένο στη νουβέλα του Παπαδιαμάντη, με πρωταγωνίστρια την (όπως πάντα) καθηλωτική Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Τα γυρίσματα έγιναν στην Αθήνα, τη Λακωνική Μάνη, την Κρήτη αλλά και τη Σκιάθο, την ιδιαίτερη πατρίδα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Η ταινία αυτή δεν θα επιχειρήσει μια ποινική ή εγκληματολογική προσέγγιση. Θα εισχωρήσει στον τρόπο που ο Παπαδιαμάντης διείσδυσε στην ψυχή της ηρωίδας του - τρόπος, ως εκείνη τη στιγμή, πρωτοφανής λογοτεχνικά. Αυτός είναι πρώτος βασικός άξονας της ταινίας. Ο δεύτερος είναι το ιστορικό αποτύπωμα της εποχής γύρω στο 1900, σαν κοινωνική σφυγμομέτρηση. Η ιστορία, δηλαδή αυτό που πραγματικά συνέβαινε εκείνη την εποχή, είναι αυτό που δημιούργησε μια ηρωίδα σαν τη Φόνισσα.
Η σκηνοθεσία είναι της Εύας Νάθενα και το σενάριο της Κατερίνας Μπέη. Εμφανίζονται ακόμα οι ηθοποιοί: Μαρία Πρωτόπαππα, Έλενα Τοπαλίδου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Γεωργιάννα Νταλάρα, Χρήστος Στέργιογλου, Στάθης Σταμουλακάτος, Δημήτρης Ήμελλος, Χριστίνα Μαξούρη, Όλγα Δαμάνη, Αγορίτσα Οικονόμου, Μιχάλης Οικονόμου, Βερόνικα Δαβάκη, Νίκη Παπανδρέου, Μάνια Παπαδημητρίου, Μαρία Σκουλά, Γιάννης Τσορτέκης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
