Μεταξύ πολλών άλλων, οι εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023 μπορούν να λογιστούν και ως ένας εκλογικός θρίαμβος της ακροδεξιάς. Η συνωμοσιολογική Ελληνική Λύση, η φονταμενταλιστική Νίκη και φυσικά οι φασιστικών καταβολών Σπαρτιάτες κατάφεραν να περάσουν το όριο του 3% και να εκλέξουν όλοι μαζί 34 βουλευτές.
Πέραν όμως των τριών παραδοσιακών ακροδεξιών κομμάτων υπάρχει και ένα τέταρτο το οποίο πολλοί το συγκαταλέγουν στην ακροδεξιά λόγω των δικτύων που έχει στήσει, μέρους της ρητορικής του αλλά ακόμα και του ίδιου του τρόπου με τον οποίο οργανώνεται. Πρόκειται για την Πλεύση Ελευθερίας, το προσωποπαγές κόμμα της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Μπορούμε όμως να το βάλουμε στο άθροισμα των ακροδεξιών κοινοβουλευτικών κομμάτων;
Προκειμένου να μας βοηθήσει στην απάντηση αυτού του πολύ σύνθετου ερωτήματος απευθυνθήκαμε στον Κωστή Παπαϊωάννου που είναι Διευθυντής του Σημείου για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς. Επιπλέον, τού ζητήσαμε και έναν πρώτο απολογισμό ως προς την κατά τα φαινόμενα ενίσχυση της ακροδεξιάς στη Βουλή.
Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας αυτή η άνοδος της ακροδεξιάς;
Υπάρχει ένας σταθεροποιημένος χώρος δεξιά της Νέας Δημοκρατίας ο οποίος έχει συγκροτήσει μόνιμες σχέσεις αντιπροσώπευσης με τον κόσμο. Στην περσινή έρευνα που είχαμε κάνει ως Σημείο εντοπίσαμε ότι υπήρχε ένα 7-8% του οποίου οι επιλογές σε ταυτοτικά θέματα (καταστολή, θανατική ποινή, έμφυλα, ρόλος αστυνομίας, επαναπροωθήσεις, ζητήματα Δημοκρατίας κτλ) ήταν εξαιρετικά σκληρές και ακραίες. Ήταν ένα ποσοστό που εμείς το ταυτίζαμε με εκείνο της Χρυσής Αυγής.
Αυτό που ήταν ακόμα πιο ανησυχητικό στην έρευνά μας ήταν ότι υπήρχε και ένας ομόκεντρος κύκλος γύρω από αυτό το ποσοστό, της τάξης του 13-14%, με σχεδόν ίδιες απόψεις που εκφράζονταν όμως με λίγο λιγότερο σκληρό και απόλυτο τρόπο. Δηλαδή μιλάμε για έναν χώρο που είτε είναι ακροδεξιός είτε βρίσκεται σε διαρκή ώσμωση με τέτοιες ιδέες και αφορά περίπου ένα άθροισμα μεγαλύτερο του 20% του πληθυσμού. Το αποτέλεσμα των εκλογών δείχνει να επιβεβαιώνει αυτή η εκτίμηση.
Tαυτόχρονα όμως υπάρχει και μία πολυδιάσπαση της ακροδεξιάς; Τα τρία κόμματα απευθύνονται στην ίδια εκλογική πελατεία;
Σε καμία περίπτωση αυτή η πολυδιάσπαση δεν πρέπει να μας καθησυχάζει. Υπάρχουν πράγματι τρία ρεύματα: η συνωμοσιολογική και πιο λαϊκιστική της Ελληνικής Λύσης, το θρησκευτικό-φονταμενταλιστικό κομμάτι της Νίκης και φυσικά οι Σπαρτιάτες που είναι σαφής μετεξέλιξη της Χρυσής Αυγής. Εδώ θα έλεγα ότι το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ο βαθμός δυνατότητας κινητοποίησης των παλιών δικτύων και η συντεταγμένη κατεύθυνση που δίνεται από την έγκλειστη καταδικασμένη ηγεσία.
Τα τρία αυτά κόμματα έχουν διαφορές μεταξύ τους ως τάσεις αλλά δεν έχουμε τα ερευνητικά δεδομένα για να απαντήσουμε με βεβαιότητα στο ερώτημά σας. Η ενστικτώδης μου απάντηση είναι ότι απευθύνονται σε έναν κοινό χώρο ίσως όχι στο ίδιο κοινό. Δεν είμαι καθόλου βέβαιος, για παράδειγμα, ότι όλοι οι ψηφοφόροι του Βελόπουλου θα ψήφιζαν Σπαρτιάτες.
Πολλοί εντάσσουν την Πλεύση Ελευθερίας ανάμεσα στα ακροδεξιά κόμματα. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Εμείς ως Σημείο για τη Μελέτη της Ακροδεξίας πριν από τις εκλογές μιλήσαμε για τη διαρκή επικοινωνία της Ζωής Κωνσταντοπούλου με την ακροδεξιά. Ανατρέξαμε στο παρελθόν και την κοινοβουλευτική παρουσία της κ.Κωνσταντοπούλου. Υπάρχουν, λοιπόν, εμβληματικά περιστατικά που δείχνουν αυτή τη διαρκή επικοινωνία ή εν πάση περιπτώσει ένα κλείσιμο του ματιού προς την ακροδεξιά.
Είναι για παράδειγμα τότε που είχε προτείνει από όσες ψηφοφορίες έλειπαν οι υπόδικοι τότε Βουλευτές της Χρυσής Αυγής να μη ληφθεί υπόψη το αποτέλεσμα. Ήταν δηλαδή σαν να λέει ότι η Δημοκρατία, που είχε συντεταγμένα προφυλακίσει αυτούς τους ανθρώπους ως απειλή εναντίον της, σχεδόν έπρεπε να τους ζητήσει συγγνώμη.
Επιπλέον, είχε διαφοροποιηθεί και στο θέμα της αναστολής της κρατικής χρηματοδότησης της Χρυσής Αυγής. Αυτό ίσως να βρίσκει μία συνέχεια και στη στάση της ως προς τη Συμφωνία των Πρεσπών που είναι από τις πιο σκληρές και ταυτίζεται με τον εθνικιστικό χώρο.
Υπάρχουν όμως και χαρακτηριστικά πιο συμβολικά: η λειτουργία ενός κόμματος με τόσο αρχηγικό αυταρχισμό αλλά και η διαχρονικά αγαπημένη της ακροδεξιάς ρητορική περί «ούτε αριστεράς ούτε δεξιάς». Αν, λοιπόν, δεν την αθροίζει κανείς ακριβώς μαζί με τα άλλα, πάντως είμαι σίγουρος ότι ένα σεβαστό ποσοστό των ψηφοφόρων της λειτουργεί με τέτοιους κώδικες.
Για να είμαστε ακριβείς βέβαια δεν βρίσκουμε στην Πλεύση Ελευθερίας την παραδοσιακή ακροδεξιά ρητορική στο μεταναστευτικό και στο ζήτημα των επαναπροωθήσεων. Δεν έχουμε δει μέχρι τώρα κάτι τέτοιο αλλά νομίζω ότι αυτά θα φανούν με την κοινοβουλευτική παρουσία, καθώς σε επίπεδο προγραμματικών θέσεων δεν ήταν διαφωτιστικές οι ως τώρα παρεμβάσεις της.
Η άμεση ανταπάντηση που ακούω είναι ότι βρέθηκε στο Pride. Υπάρχει ακροδεξιά που μιλάει για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας;
Φυσικά, και υπάρχει. Υπάρχουν μεγάλα κομμάτια της μετεξελιγμένης ευρωπαϊκής ακροδεξιάς που είναι υπέρ της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, παίρνουν μέρος στα Pride κτλ. Αυτό γίνεται στους περισσότερους από τους ακροδεξιούς χώρους, στο όνομα της «προστασίας» της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας της Ευρώπης έναντι του ισλαμικού κινδύνου.
Τηρουμένων των αναλογιών, με τον ίδιο τρόπο που ο παραδοσιακός ακροδεξιός αντισημιτισμός έχει υποχωρήσει απέναντι στην ισλαμοφοβία, μπορεί να βρει κανείς μία αναλογία στον τρόπο που η παραδοσιακή ακροδεξιά ομοφοβία έχει υποχωρήσει έναντι της προστασίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Τι σας ανησυχεί περισσότερο σε σχέση με τα χθεσινά αποτελέσματα;
Ο κίνδυνος είναι για μένα όλη η μετατόπιση του άξονα. Με τόσο αδύναμη αντιπολίτευση από τα αριστερά, το ενδεχόμενο να έχεις μία κραταιή συντηρητική διακυβέρνηση και η αντιπολίτευση να ασκείται κυρίως από τα δεξιά της είναι το πλέον πιθανό. Έχουμε ούτως ή άλλως μία αδύναμη πολιτική αρχιτεκτονική διότι δεν λειτουργεί η βασική συνθήκη της δημοκρατίας που είναι η λογοδοσία και η πίεση που ασκείται από την αξιωματική αντιπολίτευση. Αυτό συνδέεται επίσης με ένα ούτως ή άλλως αδύναμο κράτος δικαίου και την προβληματική λειτουργία του τύπου.
Ας τα σκεφτεί κανείς όταν η αντιπολίτευση θα ασκείται από τα ακροδεξιά, δηλαδή επί το αυταρχικότερον και επί το αντιδραστικότερον. Για παράδειγμα, στην παιδεία, είχαμε ήδη μία πολύ συντηρητική κατεύθυνση στην κυβέρνηση. Φανταστείτε την επόμενη μέρα με την πίεση από τα δεξιά και τι θα σημαίνει η στοχοποίηση ενός δασκάλου, για παράδειγμα, επειδή έβαλε ένα εξωσχολικό ανάγνωσμα ή προέβαλε μία ταινία στην πράξη. Όλο αυτό το περιβάλλον το θεωρώ ιδιαίτερα ανησυχητικό.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
