Ο θάνατος του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου επανέφερε στο δημόσιο λόγο και διάλογο μνήμες από ένα ζήτημα που απασχόλησε για μισό και πλέον αιώνα την ελληνική κοινωνία· το Πολιτειακό. Ο πολιτικός του κύκλος έκλεισε οριστικά ήδη από το 1974, η σύγχρονη πολιτική και κοινωνική ιστορία του τόπου όμως καθορίστηκε μέσα σε μια μακρά διαδικασία που συμπυκνώθηκε σε τρία δημοψηφίσματα και μάλιστα σε ιδιαίτερα κρίσιμες περιόδους του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Το ερώτημα Αβασίλευτη Δημοκρατία ή Μοναρχία απασχόλησε έτσι το εκλογικό σώμα το 1924, το 1935 και το 1974. Αν και παρόμοιες διαδικασίες διεξήχθησαν και κατά τη «σκοτεινή» περίοδο της Χούντας των Συνταγματαρχών το 1968 και το 1973, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία των τριών παραπάνω δημοψηφισμάτων.
Τέλος, τρία ακόμα δημοψηφίσματα, το 1862, το 1920 και το 1946 δεν αμφισβήτησαν ευθέως το πολίτευμα της Ελλάδας, αντ’ αυτού αφορούσαν είτε την τοποθέτηση συγκεκριμένου προσώπου στο θρόνο είτε την επάνοδο του εκάστοτε βασιλιά στην ηγεσία της χώρας.
Τα τρία δημοψηφίσματα που καθόρισαν το Πολιτειακό
-
Δημοψήφισμα του 1924
Το δημοψήφισμα του 1924 διεξήχθη στις 13 Απριλίου από τη Δ’ Συντακτική Εθνοσυνέλευση που είχε συγκροτηθεί στις 2 Ιανουαρίου 1924, στον απόηχο των ταραγμένων χρόνων του Εθνικού Διχασμού, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, της Μικρασιατικής Καταστροφής και της αναγκαστικής ανταλλαγής πληθυσμών που είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική είσοδο προσφύγων στην Ελλάδα, γεγονός που άλλαξε τις ισορροπίες και μεταμόρφωσε ριζικά τον κοινωνικό σχηματισμό.
Η Μοναρχία καταργήθηκε στις 25 Μαρτίου 1924 από τη Δ' Συντακτική Συνέλευση που είχε συγκροτηθεί για να λύσει το Πολιτειακό Ζήτημα. Στις 29 του ίδιου μήνα, προκηρύχθηκε δημοψήφισμα για την επικύρωση της απόφασης που εκδόθηκε με τη μορφή ψηφίσματος. Το αποτέλεσμα ήταν συντριπτικό υπέρ της Προεδρευόμενης Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα, το «ΝΑΙ» το 69.95% των ψήφων, ενώ το «ΟΧΙ» -που σήμαινε Βασιλευόμενη Δημοκρατία- συγκέντρωσε το 30,05%. Παρόλο που μερίδα των βασιλοφρόνων αμφισβήτησε το αποτέλεσμα, η αποδοχή του από τον Ιωάννη Μεταξά προκάλεσε διάσπαση στους κόλπους τους, με συνέπεια να ατονίσει η όποια κριτική.
-
Το «νόθο» δημοψήφισμα του 1935
Το επονομαζόμενο και «νόθο» δημοψήφισμα διεξήχθη στις 3 Νοεμβρίου έπειτα από εντολή που έδωσε η δικτατορική κυβέρνηση του Γεωργίου Κονδύλη στην Ε΄ Εθνική Συνέλευση και είχε ως αποτέλεσμα την παλινόρθωση της Μοναρχίας των Γλύξμπουργκ και το τέλος της Β' Ελληνικής Δημοκρατίας. Διεξήχθη δύο περίπου χρόνια μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα των Βενιζελικών υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα το 1933, σε μια ταραχώδη περίοδο που θα έληγε με την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου.
Το αποτέλεσμα όμως αμφισβητήθηκε εξαρχής, καθώς τα ποσοστά και οι απόλυτοι αριθμοί των ψήφων αποτελούν προϊόντα ολοφάνερης νοθείας. Συγκεκριμένα το «ΝΑΙ» (Βασιλευόμενη Δημοκρατία) συγκέντρωσε ποσοστό 97,87%, ενώ το «ΟΧΙ» (Αβασίλευτη Δημοκρατία) μόλις το 2,13%. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, λίγες εβδομάδες μετά την προσφυγή στην κάλπη, η Βασιλευόμενη Δημοκρατία έλαβε 1.491.992 ψήφους και η Αβασίλευτη 32.454 ψήφους. Ο Γεώργιος Β' επανήλθε στην Ελλάδα και στον θρόνο λίγο αργότερα.
-
Το δημοψήφισμα του 1974 που έκλεισε οριστικά τη συζήτηση για το Πολιτειακό
Το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 οδήγησε στη συντριπτική ήττα της Μοναρχίας και έκλεισε ουσιαστικά οριστικά τη συζήτηση για το Πολιτειακό Ζήτημα στην Ελλάδα. Ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ κηρύχθηκε έκπτωτος, καθώς σχεδόν το 70% των Ελλήνων ψήφισαν υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας, ενώ μόλις το 30% στήριξε το στέμμα. Οι περιοχές στις οποίες επικράτησε η προτίμηση στον βασιλιά ήταν η Λακωνία, με ποσοστό 59,52%, η Ροδόπη με 50,54%, ενώ ακολούθησαν με υψηλά μεν ποσοστά χωρίς όμως να συγκεντρώσουν την πλειοψηφία οι Μεσσηνία (49,24%), Ηλεία (46,88%), Αργολίδα (46,67%), Καστοριά (44,26%) και Άρτα (43,79%). Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά υπέρ του βασιλιά καταγράφηκαν σε Ρέθυμνο (5,90%), Χανιά (7,30%), Ηράκλειο (10,57%), Λασίθι (11,58%) και Β' Αθηνών (20,41%).
Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα του υπουργείου Εσωτερικών, οι ψήφοι υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας ανήλθαν σε 3.244.748 που αντιστοιχούν σε ποσοστό 69,18%, ενώ η Βασιλευομένη Δημοκρατία συγκέντρωσε 1.445.857 ψήφους που αντιστοιχούν σε ποσοστό 30,82%.
Τα δημοψηφίσματα της Χούντας
Παράλληλα, η δικτατορία των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου διοργάνωσε δύο δημοψηφίσματα, το 1968 και το 1973, για το Πολιτειακό ζήτημα. Είναι προφανές ότι οι δύο αυτές διαδικασίες δεν μπορούν να ενταχθούν στην ίδια κατηγορία με τις παραπάνω, λόγω των πολιτικών συνθηκών και της φίμωσης που επέβαλε η στρατιωτική δικτατορία.
Το δημοψήφισμα του 1968 διεξήχθη την 29 Σεπτεμβρίου, με το εκλογικό σώμα να καλείται να επιλέξει μεταξύ του «ΝΑΙ» ή του «ΟΧΙ» στο σχέδιο συντάγματος το οποίο είχε δημοσιοποιήσει νωρίτερα η δικτατορία. Με το δημοψήφισμα διατηρούνταν το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Υπέρ ψήφισαν 4.638.466 άτομα (92,21%), ενώ κατά 391.923 (7,79%).
Παράλληλα, το 1973 η Χούντα των Συνταγματαρχών προχώρησε σε ένα ακόμα δημοψήφισμα, στις 29 Ιουλίου, με στόχο την τροποποίηση του «Συντάγματος» του 1968, την εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου της «Δημοκρατίας» και την έγκριση της πολιτειακής αλλαγής από το εκλογικό σώμα. Το «ΝΑΙ» συγκέντρωσε ποσοστό 78,43%, ενώ το «ΟΧΙ» 21,57%.
Τα αποτελέσματα και των δύο αυτών δημοψηφισμάτων αμφισβητήθηκαν έντονα κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης.
Τα τρία δημοψηφίσματα για το πρόσωπο ή την επάνοδο του βασιλιά
Παράλληλα, στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας καταγράφονται άλλα τρία δημοψηφίσματα που αφορούσαν είτε στο πρόσωπο του βασιλιά είτε στην επάνοδο συγκεκριμένου προσώπου στο θρόνο. Επιγραμματικά:
Δημοψήφισμα 24ης Νοεμβρίου 1862: Διεξαγόταν επί δέκα ολόκληρες ημέρες με θέμα την υποστήριξη της επιλογής του πρίγκιπα Αλφρέδου του Ηνωμένου Βασιλείου ως βασιλιά της Ελλάδας, μετά την αποπομπή του Όθωνα. Μετά την αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων, ο πρίγκιπας Γουλιέλμος του Σλέσβιχ-Χόλσταϊν-Σόντερμπουργκ-Γκλύξμπουργκ της Δανίας, η υποψηφιότητα του οποίου συγκέντρωσε... έξι ψήφους, ανέλαβε καθήκοντα ως νέος «Βασιλιάς των Ελλήνων», με το όνομα Γεώργιος Α'.
Δημοψήφισμα 22ας Νοεμβρίου (5ης Δεκεμβρίου) 1920: Προκηρύχτηκε από την κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη που κέρδισε τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του ίδιου έτους, κατά τις οποίες οι Φιλελεύθεροι του Βενιζέλου υπέστησαν συντριπτική ήττα από την Ηνωμένη Αντιπολίτευση. Το κυρίαρχο σύνθημα της κωνσταντινικής παράταξης ήταν το γνωστό «Ψωμί, ελιά και Κώτσο Βασιλιά» και το αποτέλεσμα ήταν 99% υπέρ της επιστροφής του Κωνσταντίνου Α', ενός εκ των δύο βασικών πρωταγωνιστών του Εθνικού Διχασμού.
Δημοψήφισμα 1ης Σεπτεμβρίου 1946: Προκηρύχτηκε από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη για την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β΄. Το αποτέλεσμα ήταν 69% υπέρ της επανόδου του βασιλιά και 11% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας, αμφισβητήθηκε όμως έντονα λόγω της ταραγμένης περιόδου του μεταπολεμικού ελληνικού κράτους και του Εμφυλίου Πολέμου.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
