Από την ιστορική φωτογραφία του Οκτωβρίου του 1930 στην Άγκυρα, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Κεμάλ Ατατούρκ να κρατούν ο ένας τη σύζυγο του άλλου αγκαζέ μετά την υπογραφή του ελληνοτουρκικού Συμφώνου Φιλίας, ως τον επικό καβγά του Νίκου Δένδια με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου πάλι στην πρωτεύουσα της Τουρκίας, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Η διπλωματία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας μπορεί να περιλαμβάνει ιστορικές στιγμές - από το «Βυθίσατε το ΧΟΡΑ» του Ανδρέα Παπανδρέου ως τα Ίμια το 1996 - έχει «χαρίσει» όμως και πολλά παραπολιτικά σχόλια, αφού στις σχέσεις με τους γείτονες υπεισέρχεται μοιραία και ο ανθρώπινος παράγοντας. Ίσως γιατί εκ των πραγμάτων, το παρελθόν είναι άχθος το οποίο κάθε πλευρά κουβαλάει.
Το βαρύ... ελληνοτουρκικό ζεϊμπέκικο
«Ο γείτονας χρειάζεται ακόμα και τη στάχτη του γείτονά του» (komşu komşunun külüne muhtaçtır) λέει μια τουρκική παροιμία που βρήκε την καλύτερη έκφρασή της στη φιλία που συνέδεσε το Γιώργο Παπανδρέου, με τον Ισμαήλ Τζεμ, ο οποίος εφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2007. Η αποκαλούμενη «διπλωματία των σεισμών» το 1999 έφερε κοντά τους δύο υπουργούς Εξωτερικών. Ο Ισμαήλ Τζέμ, ένας «κοσμοπολίτης» πολιτικός, με σπουδές στην Ελβετία και στη Γαλλία ήταν υπέρμαχος της ελληνοτουρκικής φιλίας. Δούλεψε ως δημοσιογράφος και άρχισε την πολιτική του καριέρα το 1987 όταν και εξελέγη βουλευτής. Δέκα χρόνια αργότερα, διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον Μεσούτ Γιλμάζ. Παρέμεινε στη θέση αυτή και στην κυβέρνηση του Μπουλέντ Ετσεβίτ που διαδέχτηκε, ως το 2002 οπότε και παραιτήθηκε. Με το Γιώργο Παπανδρέου, συνεργάστηκε σε θέματα «χαμηλής πολιτικής» αφήνοντας πάντως απέξω τα... ζέοντα όπως το Αιγαίο και η Κύπρος. Το 2001, οι δύο υπουργοί, σε μια συμβολική κίνηση, πραγματοποίησαν επίσκεψη αρχικά στη Σάμο και κατόπιν στο - σε απόσταση αναπνοής - Κουσάντασι της Τουρκίας για να στείλουν μήνυμα καλής γειτνίασης.
Μάλιστα είχαν φυτέψει και μια ελιά στο Ηραίον της Σάμου. Τελικά, έμεινε στην Ιστορία το βαρύ ζειμπέκικο που χόρεψε ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, ενώ ο Ισμαήλ Τζεμ χτυπούσε παλαμάκια.
Το ζεϊμπέκικο του Γιώργου Παπανδρέου εξελίχθηκε σε μείζον πολιτικό θέμα, ταξιδεύοντας την επόμενη μέρα ακόμα και μέχρι τη Κύπρο, όπου ο τότε υπουργός Αμυνας, της κυβέρνησης του Γλαύκου Κληρίδη, Σωκράτης Χάσικος, «κάρφωσε» τον Παπανδρέου λέγοντας ότι χόρευε την ώρα που εκείνος συμμετείχε σε εκδήλωση μνήμης για τους νεκρούς από την εισβολή του 1974. Για την ιστορία, ο Γιώργος Παπανδρέου χόρεψε στη Σάμο και όχι στην Τουρκία όπως λανθασμένα έχει πλειστάκις γραφτεί, υπό τους ήχους της «Συννεφιασμένης Κυριακής» του Βασίλη Τσιτσάνη. Μερικά χρόνια αργότερα, το 2007, ο Τζεμ έχασε τη μάχη με τον καρκίνο και στην κηδεία του βρέθηκε ο παλιός του φίλος Γιώργος Παπανδρέου.
Από την ελιά στην... κουμπαριά
Οι κουμπαριές ενώνουν – κατά κανόνα τουλάχιστον - και από αυτόν τον κανόνα δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν ούτε οι πολιτικοί ηγέτες. Και δεν μιλάμε για τα άπειρα βαφτιστήρια που ήταν συνήθης πηγή... εκλογικής πελατείας στο παρελθόν, αλλά για σύζευξη κορυφής. Μια τέτοια στιγμή ήταν το 2004, όταν ο τοτε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, μαζί με τη σύζυγό του Νατάσα Παζαΐτη έγιναν μάρτυρες στο γάμο της κόρης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Εσρά, μαζί μάλιστα με τον τότε πρωθυπουργό της Ρουμανίας Αντριάν Ναστάζ και το βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντουλάχ.
Η Εσρά έχει παντρευτεί τον Μπεράτ Αλμπαϊράκ, o οποίος πολλά χρόνια αργότερα έγινε και «τσάρος» της τουρκικής οικονομίας. Ο Αλμπαϊράκ το Νοεμβριο του 2020 φαίνεται πως «πλήρωσε» την κατρακύλα της λίρας, και εμφανίστηκε ως «παραιτούμενος» απο το αξίωμά του, αν και το παρασκήνιο βοά πως απομακρύνθηκε ως αποδιοπομπαίος τράγος. Στα «ζουμερά» πάντως παραπολιτικά αυτού του γάμου ήταν η εμφάνιση της κυρίας Καραμανλή, η οποία αν και κομψότατη, ήταν για μερικούς περί τη μόδα επαϊόντες αταίριαστη με την αμφίεση που θα άρμοζε σε ισλαμικό γάμο. Με δεδομένο ότι οι εμφανίσεις και οι παρεμβάσεις του Κώστα Καραμανλή είναι πλέον σχεδόν... συλλεκτικές, παραμένει άγνωστο αν σε ανθρώπινο επίπεδο οι πλευρές διατηρούν ακόμη επαφές.
«Φίλε Νίκο, φίλε Μεβλούτ»
Η λέξη καβγάς είναι τουρκική (kavga) και γέμισε τα... πρωτοσέλιδα τουρκικών και ελληνικών εφημερίδων μετά τη... σύρραξη που είχαν στις 15 Απριλίου του 2021 και μάλιστα δημοσίως ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας και ο Τούρκος ομόλογός του Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Οι δύο πολιτικοί άνδρες που αποκαλούν ο ένας τον άλλο «φίλο» και έτσι προσφωνούν αλλήλους αντήλλαξαν φράσεις αρκετά βαριές για τα διπλωματικά δεδομένα.
Ωστόσο, ακολούθησε... καταλλαγή η οποία έγινε φανερή, τουλάχιστον στη δημόσια σφαίρα, ένα μήνα μετά, τον περασμένο Μάιο. Σε αυτή τη συνάντηση, στην Αθήνα αυτή τη φορά, περίσσεψαν οι αβρότητες και ο νέος όρος που έκανε το γύρο των δημοσιογραφικών γραφείων ήταν «διπλωματία της αγκαλιάς».
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
