Στις 15 Οκτωβρίου 1894 ο αξιωματικός του πυροβολικού Άλφρεντ Ντρέιφους κατηγορήθηκε ως κατάσκοπος της Γερμανίας και συνελήφθη για προδοσία, μία κατηγορία που βασίστηκε σε απλές υποψίες και κυρίως στην εβραϊκή καταγωγή του. Αυτή ήταν η πρώτη οργανωμένη πράξη αντισημιτισμού, αφού ο Άλφρεντ Ντρέιφους ήταν εβραϊκής καταγωγής.
Το ιστορικό πλαίσιο
Το τέλος των Ναπολεόντιων πολέμων είχε φέρει στην Ευρώπη μια εποχή ευημερίας και κυρίως ηρεμίας. Ήταν η εποχή της Belle Époque η οποία σύμφωνα με τους ιστορικούς o ευρωπαϊκός πολιτισμός απέκτησε μεγαλύτερη δύναμη από την παγκόσμια πολιτική ασκώντας επίσης την μέγιστη επιρροή σε λαούς εκτός Ευρώπης.
Την εποχή εκείνη στην Γαλλία είχε εδραιωθεί η Γ΄ Δημοκρατία. Όλα έδειχναν να βαίνουν καλώς, ειρήνη επικρατούσε σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, η οικονομία ευημερούσε, ενώ στον διεθνή χώρο η Γαλλία είχε αποκαταστήσει την παρουσία της σε αποικιακές επεκτάσεις μετά την ήττα της από την Πρωσία το 1870. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ο κίνδυνος δεν υπήρχε. Και αυτό γιατί είχε να αντιμετωπίσει και τη νέα συμμαχία που είχε αναδειχθεί στον ευρωπαϊκό χώρο, αυτή της Γερμανίας με την Αυστροουγγαρία και την Ιταλία.
Την ίδια ώρα κάποια μέτωπα κόντρα στο νεοσύστατο γερμανικό κράτος παρέμεναν ανοιχτά, όπως οι διεκδικήσεις των περιοχών της Λωραίνης και της Αλσατίας. Συνέπεια όλων αυτών, ήταν ο γαλλικός λαός να δημιουργήσει μια ιδιαίτερη σχέση με τον στρατό ενώ το γενικό επιτελείο να το θεωρεί ιερό θεματοφύλακα της χώρας.
Βαθιά μέσα τους υπήρχε πάντα η πεποίθηση πως κάποια στιγμή ο πόλεμος θα ξεσπάσει κυρίως και της πολιτικής της Γερμανίας που ήθελε να κυριαρχήσει στην Ευρώπη αλλά και να επεκταθεί σε νέες περιοχές πλούσιες σε πρώτες φυσικές ύλες. Για τον λόγο αυτό κάθε τι που αφορούσε τον γαλλικό στρατό ήταν για την γαλλική κοινωνία το πιο σημαντικό πράγμα που θα μπορούσε να το απασχολεί.
Η κατασκοπεία δεν ήταν κάτι το καινούργιο, αλλά εκείνη την εποχή άρχισε να γίνεται σε πιο οργανωμένη μορφή, ειδικά μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Στο Παρίσι το γαλλικό κράτος έχει δημιουργήσει την υπηρεσία αντικατασκοπείας με το «Υπηρεσία Στατιστικής», βρίσκεται σε πλήρη ενεργητικότητα υπό τη διοίκηση του Γάλλου συνταγματάρχη Σαντέρ.
Την ίδια περίοδο η Γερμανία μέσω της πρεσβείας της προσπαθούσε να δημιουργήσει το δικό της δίκτυο αντικατασκοπείας μέσω του πρέσβη Κόμη φον Μόνστερ, αλλά και του στρατιωτικού ακόλουθου του συνταγματάρχη Μαξιμιλιανός Σβάρτσκοππεν. Ο Σβάρτσκοππεν αρχίζει και χτίζει ένα απόλυτα πετυχημένο δίκτυο αντικατασκοπείας κατά της Γαλλίας, ένα δίκτυο που περιλαμβάνει μέσα ακόμα και υπαλλήλους από το Γαλλικό Υπουργείο Στρατιωτικών.
Η μαντάμ Μπαστιάν και το εύκολο θύμα
Γρήγορα η Υπηρεσία Στατιστικής κατάλαβε πως οι Γερμανοί προσπαθούν να μάθουν πληροφορίες και για τον λόγο αυτό ξεκίνησαν να παρακολουθούν τον Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο. Ανάμεσα στους ανθρώπους που τον παρακολουθούσε ήταν και η καθαρίστρια της γερμανικής πρεσβείας, μαντάμ Μπαστιάν. Η μαντάμ Μπαστιάν είχε αναλάβει να μαζεύει τα χαρτιά που πετούσαν στα σκουπίδια οι υπάλληλοι της πρεσβείας και τα έστελνε στην Υπηρεσία Στατιστικής.
Η τελευταία αποστολή είχε μεταξύ των άλλων και μια ανυπόγραφη επιστολή με αποδέκτη τον Γερμανό συνταγματάρχη, Μαξιμιλιανό Σβάρτσκοππεν. Η επιστολή αυτή ποία αρχικά χαρακτηρίστηκε ως Lettre missive και στη συνέχεια bordereau (μπορντερώ) που σε ελεύθερη μετάφραση στα ελληνική σημαίνει σημείωμα. Η Υπηρεσία Στατιστικής ενημέρωσε τον Υπουργό Στρατιωτικών, με τον συνταγματάρχη Σαντέρ να ξεκινάει ανακρίσεις για να βρεθεί ο συντάκτης της επιστολής.
Θορυβημένο το Γενικό Επιτελείο από το περιεχόμενο του μπορντερώ βγάζει το συμπέρασμα πως μόνος κάποιος υπάλληλος του Γενικού Επιτελείου θα μπορούσε να την είχε γράψει αφού στην επιστολή υπήρχαν αποκλειστικά εσωτερικές πληροφορίες όπως το νέο εγχειρίδιο πυροβολικού, ή χρησιμοποίηση εκπαιδευμένων μονάδων. Από όλους τους υπαλλήλους λήφθηκαν δείγματα γραφικού χαρακτήρα με αυτό του λοχαγού του πυροβολικού Άλφρεντ Ντρέιφους να ταιριάζει περισσότερο από όλα.
Ο λοχαγός Ντρέιφους είχε αριστεύσει στην Σχολή Πολέμου ενώ και με την συμπεριφορά του δεν είχε δώσει δείγματα ότι θα μπορούσε να είναι κατάσκοπος, ο γραφικός χαρακτήρας στάθηκε αρκετός για να παραπεμφθεί σε δίκη για κατασκοπεία υπέρ των Γερμανών. Την ίδια ώρα η εντολή του στρατηγού Μερσιέ, ήταν η ταχεία αποκάλυψη και σύλληψη του ενόχου, ώστε να φανεί πως οι υπηρεσίες έκαναν σωστά την δουλειά τους ώστε να μην υπάρξει πολιτικό σκάνδαλο και να καθησυχάσουν την γαλλική κοινωνία.
Ο Άλφρεντ Ντρέιφους συλλαμβάνεται και ακολουθεί η δίκη στην οποία ο στρατηγός Μερσιέ σε μια κατάφωρη προσπάθεια κατάχρησης εξουσίας παραδίδει στο στρατοδικείο ένα μυστικό φάκελο που περιελάμβανε κάποια προσεκτικά επιλεγμένα έγγραφα ντοκουμέντα που έδειχναν την σχέση του Ντρέιφους με τον Γερμανό ακόλουθο. Ο Ντρέιφους καταδικάζεται σε καθαίρεση του βαθμού του και σε ισόβια κάθειρξη απομόνωσης σε στρατιωτικό φρούριο. Έτσι, στέλνεται εξόριστος στο Νησί του Διαβόλου στην Γαλλική Γουιάνα.
Ο Ντρέιφους ήταν από την αρχή καταδικασμένος αφού σχεδόν όλοι έψαχναν για το εύκολο θύμα που θα ικανοποιούσε όλες τις πλευρές, τόσο το Υπουργείο Στρατιωτικών, όσο και την κυβέρνηση αλλά κυρίως θα καθησύχαζε το γαλλικό κοινό. Ικανοποιημένοι πρώτιστα οι εθνικιστές χειροκροτούσαν, ικανοποιημένοι οι μετριοπαθείς ότι απενεμήθη η πρέπουσα δικαιοσύνη, ευχαριστημένοι και οι θρησκόληπτοι αντισημίτες, αλλά λιγότερο λυπημένοι οι σοσιαλιστές επειδή ο Ντρέιφους δεν τουφεκίστηκε, υποστηρίζοντας πως αν ήταν στρατιώτης θα τουφεκιζόταν.
Τέλος, οι Εβραίοι που διατηρούσαν ελάχιστες αμφιβολίες για την ενοχή του Ντρέιφους φοβούνταν πλέον περισσότερο από τις τυχόν συνέπειες που θα είχε η κοινότητά τους γενικότερα. Οι μόνοι πραγματικά που εξ αρχής δεν παραδέχθηκαν την ενοχή του Ντρέιφους ήταν η σύζυγός του, ο αδελφός του και κάποιοι στενοί συγγενείς και φίλοι του, που άρχισαν σχεδόν αμέσως έναν τιτάνιο αγώνα, με τις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί, για την αποκατάστασή του. Αυτό όμως που είχε σημασία είναι πως το όνομα του Ντρέιφους χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο προδοσίας των Γάλλων Εβραίων.
Τα νέα στοιχεία και το «Κατηγορώ» του Ζολά
Λίγα χρόνια μετά όμως νέα στοιχεία βγήκαν στην επιφάνεια που έδειχναν πως ένας άλλος Γάλλος ταγματάρχης, ουγγρικής καταγωγής, ο Φέρντιναντ Εστερχάζι ήταν αυτός που συνομιλούσε με την γερμανική πρεσβεία και παρά τις προσπάθειες της γαλλικής κυβέρνησης να συγκαλύψει το θέμα, το σκάνδαλο ξέσπασε. Παράλληλα, ο συγγραφέας Εμίλ Ζολά δημοσιεύει στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «L’ Aurore» το περίφημο «Κατηγορώ» που προκάλεσε την οργή του κόσμου.
Το κείμενο αυτό ήταν μια ανοιχτή επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Φελίξ Φορ, όπου κατηγορούσε τον στρατό για συγκάλυψη της υπόθεσης Ντρέιφους. Εκείνο το τεύχος πούλησε 300.000 αντίτυπα αντί των 30.000 που πουλούσε συνήθως. Η γαλλική κοινωνία διχάστηκε, αφού υπήρξε μεγάλο μέρος προοδευτικών και διανοούμενων που πήραν το μέρος του Ντρέιφους.
Κάτω από το βάρος αυτό η γαλλική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ζητήσει αναθεώρηση της δίκης, ενώ οι διαδηλώσεις και οι ταραχές που ξέσπασαν στην χώρα οδήγησαν στο τέλος της κυβέρνησης. Τον Ιούνιο του 1899 ο Ντρέιφους επιστρέφει από την εξορία του για τη νέα δίκη. Καταδικάστηκε και πάλι, όμως με ελαφρυντικά.
Δέκα μέρες μετά τη δίκη, ο Γάλλος πρόεδρος Εμίλ Λουμπέ, επιθυμώντας να δώσει τέλος στην υπόθεση, του απένειμε χάρη. Ο Ντρέιφους δέχθηκε την πράξη επιείκειας, αλλά διατήρησε το δικαίωμα να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να αποδείξει την αθωότητά του.
Το καλοκαίρι του 1906 ο Ντρέιφους απαλλάσσεται από όλες τις καταδίκες και η Βουλή ψηφίζει νόμο με τον οποίο αποκαθιστά πλήρως τον Γάλλο λοχαγό, και μάλιστα λίγο αργότερα του απονεμήθηκε το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής. Κατόπιν μικρής θητείας στον στρατό, όπου πήρε το αξίωμα του ταγματάρχη, αποστρατεύθηκε. Έλαβε μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως αντισυνταγματάρχης διοίκησε μια φάλαγγα πυρομαχικών. Πέθανε στο Παρίσι στις 12 Ιουλίου 1935 σε ηλικία 76 ετών.
Η υπόθεση Ντρέιφους η οποία συγκλόνισε για χρόνια την Γαλλία και αποτελεί ακόμα και σήμερα σημείο αναφοράς, έγινε και ταινία το 2019 από τον Ρόμαν Πολάνσκι, με τίτλο «An Officer and a Spy» κερδίζοντας μάλιστα το Βραβείο Σεζάρ για την καλύτερη σκηνοθεσία.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
