Σε πολλές περιοχές του πλανήτη βρίσκονται σε εξέλιξη πόλεμοι και ένοπλες συρράξεις μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης. Ήδη στην ευρύτερη «γειτονιά» της Ελλάδας δύο πολεμικά μέτωπα, σε Ουκρανία και Ισραήλ - Παλαιστίνη, επηρεάζουν άμεσα την περιοχή, με τις εξελίξεις να είναι απρόβλεπτες. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι ένας πόλεμος κάποια στιγμή τελειώνει.
Με ποιον τρόπο όμως; Ποιοι είναι δηλαδή εκείνοι οι παράγοντες που δημιουργούν μία τέτοια συνθήκη, ούτως ώστε τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και όσοι δεν έχουν λάβει μέρος στη σύγκρουση να πουν ότι ο πόλεμος «τελείωσε»;
Σίγουρα μία τέτοια απάντηση ούτε εύκολη είναι, ούτε μπορεί να δοθεί μονομιάς. Αποτελεί μία συνθήκη πολυπαραγοντική, με τους ιστορικούς, νομικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς όρους να αλληλοδιαπλέκονται, πολλές φορές να αντιπαρατίθενται.
Συνήθως ο οριστικός τερματισμός μιας σύγκρουσης αποτελεί εκ των υστέρων διαπίστωση, συνήθως των μελετητών και των ιστορικών. Πολλές θεωρήσεις καταλήγουν σε πέντε βασικούς τρόπους με τον οποίο τελειώνουν οι πόλεμοι.
Οι πέντε τρόποι για να τελειώσει ένας πόλεμος
Η ΜΚΟ Parley Policy Initiative καταγράφει τους πέντε αυτούς τρόπους για τον τερματισμό ενός πολέμου, υπό την έννοια της αναστολής των εχθροπραξιών των αντιμαχόμενων πλευρών. Πιο αναλυτικά:
1. Απεμπλοκή
Οι πόλεμοι μπορεί να λήξουν όταν ένα ή περισσότερα μέρη της σύγκρουσης απλώς διακόψουν τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις. Ένας εισβολέας μπορεί να αποσύρει τις δυνάμεις του.
Δύο πλευρές μπορεί να πολεμούν και η κατάσταση να φτάσει σε αδιέξοδο και απλώς να επιλέξουν να μην συνεχίσουν μια κατά τα άλλα μάταιη πολεμική προσπάθεια. Στην περίπτωση της αποχώρησης, δεν υπάρχει συμφωνία με διαπραγμάτευση που να επιφέρει τον τερματισμό του πολέμου. Πρόκειται απλώς για μονομερή απόφαση ή σιωπηρή κατανόηση και από τις δύο πλευρές ότι οι μάχες θα σταματήσουν.
Παράδειγμα: Πόλεμος στα σινο-ινδικά σύνορα, 1962
Οι Κινέζοι και οι Ινδοί διεξήγαγαν έναν βραχύβιο πόλεμο για αμφισβητούμενα εδάφη το 1962. Οι εχθροπραξίες διήρκεσαν λίγο περισσότερο από ένα μήνα με χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Τελικά, ο Κινέζος πρωθυπουργός Τσου Εν Λάι κοινοποίησε στην ινδική πλευρά μονομερή κατάπαυση του πυρός στις 19 Νοεμβρίου 1962.
2. Κατάκτηση
Οι πόλεμοι μπορεί να τελειώσουν όταν μια στρατιωτική δύναμη καταλάβει πλήρως την επικράτεια μιας άλλης χώρας. Στην περίπτωση αυτή, δεν υπάρχει κανένα επίσημο έγγραφο ή συμφωνία που να ορίζει αυτή την υποταγή - είναι απλώς ένα τετελεσμένο γεγονός.
Παράδειγμα: Το Βιετνάμ ενσωματώνει το Νότιο Βιετνάμ, 1975
Τον Μάρτιο του 1975, το Βόρειο Βιετνάμ νίκησε τις δυνάμεις του Νοτίου Βιετνάμ. Μέχρι τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η Σαϊγκόν είχε πέσει, οι δυνάμεις των ΗΠΑ και οι συνεργάτες τους έφευγαν με ελικόπτερο και το Νότιο Βιετνάμ, το οποίο είχε αναγνωριστεί από μόλις 88 άλλες χώρες δεν υπήρχε πια.
3. De facto παράδοση
Πρόκειται για μια μορφή συνθηκολόγησης με διαπραγμάτευση, κατά την οποία το ηττημένο μέρος είναι σε θέση να κωδικοποιήσει ορισμένους από τους όρους που συνδέονται με τη συνθηκολόγησή του. Οι όροι αυτοί μπορεί να αφορούν εδαφικά σύνορα, διατάξεις για τη διακυβέρνηση ή άλλα συμφέροντα.
Το είδος των συμφωνιών που χρησιμοποιούνται στις de facto παραδόσεις δεν χαρακτηρίζονται ποτέ ως «μέσα παράδοσης», αλλά συνήθως κωδικοποιούνται μέσω άλλης μορφής συμφωνίας. Ως εκ τούτου, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο χαρακτηρίζονται ως «de facto» παραδόσεις.
Παράδειγμα: Γαλλία του Βισύ, 1940
Όταν οι Ναζί διέσπασαν τη γραμμή Μαζινό και υπερκέρασαν τις γαλλικές δυνάμεις, ο Γάλλος στρατάρχης Φιλίπ Πεταίν υπέγραψε συμφωνία ανακωχής με τις δυνάμεις του άξονα που αποτελούσε de facto συμφωνία παράδοσης.
Οι διατάξεις της συμφωνίας καθιέρωσαν μια κατεχόμενη από τους Γερμανούς ζώνη και μια «ελεύθερη ζώνη», θέτοντας τις προϋποθέσεις για μια κυβέρνηση μαριονέτας των Ναζί στην πόλη Βισύ.
4. Επίσημη παράδοση
Ένας πόλεμος μπορεί να τελειώσει με επίσημη παράδοση. Εδώ το ηττημένο μέρος υποτάσσεται στους όρους των νικητών μέσω εγγράφου παράδοσης. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι νικητές είναι σε θέση να καταλάβουν το έδαφος του παραδοθέντος μέρους, να αλλάξουν την κυβέρνησή του και να διεξάγουν στρατιωτικά δικαστήρια, μεταξύ άλλων. Οι επίσημες παραδόσεις είναι σπάνιες στα ιστορικά χρονικά.
Παράδειγμα: Γερμανία και Ιαπωνία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, 1945
Μετά από πέντε και πλέον χρόνια μαχών, Γερμανία και Ιαπωνία υπέγραψαν την άνευ όρων παράδοσή τους με τις συμμαχικές δυνάμεις. Αυτό οδήγησε στη συμμαχική κατοχή και των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένης της διαίρεσης της Γερμανίας, η οποία τελικά συνέβαλε στη δημιουργία δύο ξεχωριστών γερμανικών κρατών. Η δε Ιαπωνία παρέμεινε υπό κατοχή μέχρι το 1952.
5. Διαπραγματευθείσα ειρηνευτική συμφωνία
Τέλος, υπάρχουν διάφοροι τύποι ειρηνευτικών συμφωνιών που μπορούν να τερματίσουν τις εχθροπραξίες σε καιρό πολέμου. Υπάρχει μια περιορισμένη συμφωνία, η οποία αντιμετωπίζει συγκεκριμένα ζητήματα κατά τις συγκρούσεις.
Επιπλέον, υπάρχει μια ενδιάμεση συμφωνία, η οποία έχει σκοπό να τερματίσει τις εχθροπραξίες μέχρι να γίνουν διαπραγματεύσεις μιας πιο επίσημης συνθήκης ειρήνης. Αυτή μπορεί να περιγραφεί ως συμφωνία ανακωχής, κατάπαυσης του πυρός ή εκεχειρίας.
Η Συνθήκη Ειρήνης είναι ένα επίσημο, διπλωματικό μέσο ειρήνευσης μεταξύ κρατών. Επιλύει τόσο τα ζητήματα στρατιωτικού όσο και πολιτικού επιπέδου της σύγκρουσης.
Οι ίδιες οι συνθήκες ειρήνης γίνονται όλο και πιο σπάνιες και η χρήση μιας συνθήκης ειρήνης σε πολιτικό επίπεδο χωρίς να προηγείται ένα μέσο παράδοσης ή ανακωχής είναι ακόμη πιο σπάνια.
Στο πλαίσιο του ΟΗΕ, είναι απίθανο τα αντιμαχόμενα μέρη να επιδιώξουν άμεσα μια ολοκληρωμένη συνθήκη ειρήνης χωρίς να απεμπλακούν από τη σύγκρουση ή να συνάψουν πρώτα μια συμφωνία παράδοσης ή ανακωχής.
Παράδειγμα: Εκεχειρία στον πόλεμο της Κορέας, 1953
Τον Ιούλιο του 1951, Βόρεια και Νότια Κορέα ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για ανακωχή. Μετά από δύο χρόνια χιλιάδων συναντήσεων σε επίπεδο αντιπροσώπων, υποδιοικητών, επιτελικών αξιωματικών κλπ οι στρατιωτικοί διοικητές των δύο πλευρών υπέγραψαν τη Συμφωνία Ανακωχής (όχι όμως Ειρήνης) που ισχύει μέχρι σήμερα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
