Κάπου στα 330 π.Χ., ο Πυθέας, ένας όχι και τόσο γνωστός έμπορος της αρχαίας Ελλάδας, ξεκίνησε ένα μαγικό ταξίδι. Ήταν ένα ταξίδι που θα τον πήγαινε μακριά από τα όρια της Μεσογείου, σε μέρη που υπήρχαν μόνο στον μύθο και τη φαντασία. Όταν επέστρεψε, το ταξίδι και τα φανταστικά πράγματα που είδε, έγιναν αντικείμενο συζήτησης για αιώνες.
Ο Πυθέας ζούσε στην πόλη της Μασσιλλία (σημερινή Μασσαλία) και σύντομα κατάφερε να διακριθεί στο θαλάσσιο εμπόριο της Μεσογείου. Οι ικανότητες του άλλωστε, στην πλοήγηση, την αστρονομία και τη ναυσιπλοΐα, ήταν αξιοσημείωτες. Ο Πυθέας κατέγραφε τα ταξίδια του σε ημερολόγιο, το οποίο είχε τίτλο «Περί του Ωκεανού» και μεταξύ άλλων, διηγούνταν τις περιπλανήσεις του στις θάλασσες της σημερινής Βορειοανατολικής Ευρώπης και της Βρετανίας, ενώ έφτασε ως τις θάλασσες του Ατλαντικού Ωκεανού, εκεί όπου θρυλείται πως πάτησε και σε εδάφη της Νέας Γης (σ.σ. της μετέπειτα Αμερικής).
Το συγκεκριμένο βιβλίο, το οποίο θρυλείται πως γράφτηκε το 325 π.Χ., είναι το πρώτο γραπτό κείμενο που αναφέρει μορφολογικά και άλλα στοιχεία από τη γη στην οποία αργότερα χτίστηκε η βρετανική κοινοπολιτεία, ενώ περιλαμβάνει αναφορές ακόμα και από περιοχές των οποίων οι περιγραφές παραπέμπουν στη σημερινή Ισλανδία και τον Αρκτικό Ωκεανό.
Αν και ο θρύλος του Πυθέα και των ταξιδιών του έχει καταγράφει σε ιστορικές πηγές, το ίδιο το βιβλίο του διασώθηκε μόνο σε μικρά αποσπάσματα, τα οποία μεταγράφηκαν σε βιβλία μεταγενέστερων ερευνητών, που είναι πιθανό να περιλαμβάνουν και παραφράσεις/παρανοήσεις σε σημεία.
Οι υποστηρικτές και ο μεγάλοι εχθροί του Πυθέα
Ο Τιμαίος, ο Ερατοσθένης, ο Πλίνιος, ο Διόδωρος, ο Στράβωνας και ο Πολύβιος είναι οι ερευνητές που κατέγραψαν πρώτοι τα ταξίδια του Πυθέα, από τον 2ο αιώνα π.Χ. ως τα πρώτα μετά Χριστόν έτη. Οι δύο τελευταίοι ήταν και οι μεγαλύτεροι εχθροί του. Ειδικότερα ο Στράβωνας, στο έργο του με τίτλο Γεωγραφία, ισχυριζόταν πως ο Πυθέας ήταν «ο μεγαλύτερος ψεύτης όλων των εποχών» και πως τα απομνημονεύματα του - ακόμα και το πλήρες αστρονομικό, εθνογραφικό, ωκεανογραφικό περιεχόμενο τους- ήταν όλα «κατασκευασμένα» από τον ίδιο.
Ο Στράβωνας είχε επηρεαστεί από τον προγενέστερο του, Πολύβιο, ο οποίος επίσης από τα έργα του αμφισβητούσε έντονα τον Πυθέα, χωρίς όμως να μπορεί να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς του. Από την άλλη, οι υποστηρικτές του Πυθέα ύμνησαν τις ανακαλύψεις του μέσα από τις γραφές τους.
To συγκλονιστικό ταξίδι του Πυθέα
Το «Περί του Ωκεανού» αναφέρει εντυπωσιακά πράγματα. Ο Πυθέας ξεκίνησε το ταξίδι του από τη Μεσόγειο, έφτασε ως τον Ατλαντικό ωκεανό, σταμάτησε πρώτα στην πόλη των Φοινίκων, Γκάντες (σημερινή Καντίθ, της Ισπανίας), και με το βλέμμα στη θάλασσα συνέχισε το οδοιπορικό του ανά τα εδάφη της σημερινής Ευρώπης, ξεκινώντας από τον Νότο και φτάνοντας ως τον Βορρά.
Σταμάτησε στην Κορνουάλη και ανακάλυψε την Ιρλανδία, και ύστερα, έχοντας ορμητήριο του μια περιοχή κάπου στη Βόρεια Αγγλία, σάλπαρε για τα αχαρτογράφητα εδάφη της Ισλανδίας και της Νορβηγίας, ίσως και τον Αρκτικό Κύκλο. Μέσα σε αυτό το ταξίδι, εξερεύνησε και τη Βαλτική Θάλασσα. Αυτό θα το εξηγήσουμε αργότερα.
Ο Πυθέας λοιπόν, σε αυτό το μυθικό ταξίδι, χαρτογράφησε την Αγγλία με τρία σημεία, τα οποία και ονόμασε. Το ακρωτήριο της Καντιόν (σημερινή πόλη: Κεντ), βρίσκεται 18 χιλιόμετρα μακριά από «τη γη» (πιθανότατα εννοεί την ηπειρωτική Αγγλία) και σε απόσταση που μετρήθηκε με τέσσερις μέρες ταξίδι. Επίσης, υπάρχει η Μπελεριόν (λογικά, η Κορνουάλη), ενώ το τρίτο σημείο σε αυτό το «τρίγωνο» της σημερινής Μεγάλης Βρετανίας, είναι η Ορκάς, πιθανότατα, τα νησιά Όρκνι της Σκωτίας.
Μετά από θαλάσσιο ταξίδι έξι ημερών προς τον Βορρά, έφτασε σε έναν τόπο που ονομάζει «Θούλη». Για τη Θούλη, ο Πυθέας αναφέρει ότι ήταν μία γεωργική χώρα, όπου η μεγαλύτερη ημέρα διαρκεί 20 (ισημερινές) ώρες. Αυτό παραπέμπει σε γεωγραφικό πλάτος 64 μοιρών. Οι εκεί κάτοικοι τρέφονταν με φρούτα και παρασκεύαζαν ένα ποτό από σιτάρι και μέλι.
Αξίζει να τονίσουμε πως στο φινάλε του ταξιδιού του, ο Πυθέας τόλμησε κάτι που λογικά υπερέβαινε πια τις δυνάμεις του. Από τον Βορρά κατέβηκε προς Νότο, πέρασε από τη γη του Γουτώνων (φυλή από την οποία προήλθε η Γερμανία), εκεί όπου παρατήρησε ότι γινόταν εμπόριο κασσιτέρου με την γειτονική φυλή των Τευτόνων.
Έπειτα, έφτασε στο αρχιπέλαγος της Ελιγολάνδης και ύστερα στον ποταμό Βιστούλα (σημερινή Πολωνία) και κάπου εκεί φαίνεται να σταματάει το ταξίδι του, που φαίνεται πως οραματίζονταν ως ένα κυκλικό περίπλου της Ευρώπης! O μύθος αυτού του εξερευνητή, που δεν γνώριζε τον φόβο, ζει μέχρι σήμερα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
