Πολύ κοντά σε μια άνευ προηγουμένου πολεμική σύγκρουση, με τη συμμετοχή αρκετών χωρών στις εχθροπραξίες, είναι η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής το τελευταίο διάστημα, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, αλλά και όπως προκύπτει από τις επίσημες τοποθετήσεις των εμπλεκόμενων κρατών και οργανώσεων.
Η διαμάχη ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν φαντάζει τη δεδομένη χρονική στιγμή ως το «κλειδί» είτε για να αποφευχθεί η κόλαση επί Γης στην περιοχή, είτε να αποκλιμακωθεί η ένταση και να δοθούν λύσεις μέσω της διπλωματικής οδού.
Πέρα από τις διαχρονικές διαφορές ανάμεσα στο Ισραήλ και τον «συνασπισμό» των λεγόμενων μουσουλμανικών χωρών, κομβικό ρόλο στο πολεμικό κλίμα που απειλεί την παγκόσμια ασφάλεια και ειρήνη διαδραματίζει ένα πολύτιμο ορυκτό, το οποίο έχει κοστίσει τις ζωές σε εκατοντάδες χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, ανθρώπους.
Το πετρέλαιο στη Μέση Ανατολή είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο εκατομμύρια στρατιώτες είναι με το δάχτυλο στη σκανδάλη.
Σύμφωνα με το statista.com σχεδόν το ένα τρίτο του πετρελαίου παγκοσμίως, παράγεται στη Μέση Ανατολή.
Η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, το Ιράκ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ και το Κατάρ ανήκουν στους κορυφαίους προμηθευτές ορυκτών καυσίμων στον κόσμο.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς βρίσκονται τόσο πολλά και πλούσια κοιτάσματα στην περιοχή; Επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι πρόκειται για το αποτέλεσμα της γεωδυναμικής ανάπτυξης της γης
Η σημερινή Μέση Ανατολή είναι γνωστή για την έρημο και τις πεδιάδες της. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβαινε πάντα.
Η σημερινή Αραβική Χερσόνησος ήταν πριν από πάνω από εκατό εκατομμύρια χρόνια η θέση του ωκεανού της Τηθύος που τροφοδοτούσε πολλούς ποταμούς και ήταν πλούσιος σε θρεπτικά συστατικά και μικροοργανισμούς.
Με την πάροδο του χρόνου, η τεκτονική κίνηση της γης στέγνωσε τη θάλασσα και σχηματίστηκαν στρώματα στην κορυφή του πρώην ωκεανού, τα οποία στη συνέχεια συμπίεσαν τα οργανικά του υπολείμματα και τώρα συλλέγονται ως ορυκτό καύσιμο.
Κατά το investopedia.com, η Μέση Ανατολή περιλαμβάνει πέντε από τις δέκα κορυφαίες χώρες παραγωγής πετρελαίου και είναι υπεύθυνη για την παραγωγή περίπου 27% της παγκόσμιας παραγωγής.
Ποιες είναι αυτές οι χώρες;
Πετρέλαιο στη Σαουδική Αραβία
Η Σαουδική Αραβία παράγει σχεδόν 12 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα και σχεδόν το 12% της παγκόσμιας παραγωγής.
Η χώρα αναδείχθηκε ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στη δεκαετία από το 2003 έως το 2012, ενώ στην πορεία έπεσε στη δεύτερη θέση λόγω της αύξησης της παραγωγής πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Σαουδική Αραβία παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο.
Με αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου περίπου 337 δισεκατομμυρίων βαρελιών και σχετικά χαμηλό κόστος παραγωγής, η Σαουδική Αραβία αναμένεται να βρεθεί ξανά στο άμεσο μέλλον στην πρώτη θέση των κορυφαίων παραγωγών πετρελαίου.
Η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου της Σαουδικής Αραβίας ελέγχεται από τη Saudi Aramco, η οποία διευθύνεται από το Υπουργείο Πετρελαίου και Ορυκτών Πόρων της Σαουδικής Αραβίας και το Ανώτατο Συμβούλιο Πετρελαίου και Ορυκτών.
Η Saudi Aramco είναι κυρίως κρατική.
Παρότι οι διεθνείς εταιρείες πετρελαίου δεν συμμετέχουν στην παραγωγή πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία, συνεργάτες της Saudi Aramco σε κοινοπραξίες διυλιστηρίων και πετροχημικών εργοστασίων στη χώρα είναι οι Exxon Mobil, Royal Dutch Shell PLC, Sumitomo Chemical Co. και Total.
Αποθέματα στο Ιράκ
Το Ιράκ παράγει περίπου 4,8 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα και είναι ο έκτος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο.
Η χώρα έχει επιτύχει σημαντικά κέρδη από το 2005, δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου. Ωστόσο, η χώρα αντιμετωπίζει προκλήσεις που θα μπορούσαν να περιορίσουν την παραγωγή προς αυτούς τους στόχους, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής αστάθειας, της συνεχιζόμενης βίας και των ανεπαρκών υποδομών .
Η παραγωγή πετρελαίου στο μεγαλύτερο μέρος του Ιράκ εμπίπτει στον έλεγχο του Υπουργείου Πετρελαίου στη Βαγδάτη.
Το Υπουργείο λειτουργεί μέσω πολλών κρατικών εταιρειών, όπως η North Oil Company, η Midland Oil Company, η South Oil Company και η Missan Oil Company. Στην αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν του Ιράκ, η παραγωγή πετρελαίου ελέγχεται από το τοπικό Υπουργείο Φυσικών Πόρων.
Περισσότερες από δώδεκα μεγάλες διεθνείς εταιρείες πετρελαίου συμμετέχουν στην παραγωγή πετρελαίου στο Ιράκ. Οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου των ΗΠΑ και της Ευρώπης περιλαμβάνουν τις Exxon Mobil, Occidental Petroleum, BP , Royal Dutch Shell και Total SA
Άλλοι διεθνείς πετρελαϊκοί γίγαντες στο Ιράκ περιλαμβάνουν την China National Petroleum Corporation, γνωστή ως CNPC. China National Offshore Oil Corporation, γνωστή ως CNOOC. Το Petroliam Nasional Berhad της Μαλαισίας, γνωστό ως Petronas. και Gazprom Neft OAO.
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) είναι μια ομοσπονδία επτά εμιράτων, συμπεριλαμβανομένου του Ντουμπάι και της πρωτεύουσας της ομοσπονδίας, το Άμπου Ντάμπι.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα παράγουν λίγο περισσότερο από 4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και βρίσκονται στην 6η θέση παγκοσμίως.
Καθένα από τα επτά εμιράτα ελέγχει την παραγωγή πετρελαίου εντός των συνόρων του. Ωστόσο, στο Άμπου Ντάμπι βρίσκονται τα περισσότερα από τα αποθέματα πετρελαίου στην επικράτεια των ΗΑΕ και, ως εκ τούτου, έχει ηγετικό και κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση της πετρελαϊκής πολιτικής της ομοσπονδίας.
Η κρατική Εταιρία Πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADNOC) ελέγχει τις εργασίες παραγωγής πετρελαίου στο Άμπου Ντάμπι υπό τη διεύθυνση του Ανώτατου Συμβουλίου Πετρελαίου του Εμιράτου.
Η περισσότερη παραγωγή πετρελαίου στο Άμπου Ντάμπι οργανώνεται βάσει συμφωνιών κατανομής της παραγωγής μεταξύ της ADNOC και διεθνών εταιρειών πετρελαίου.
Κάποιες από τις μεγαλύτερες διεθνείς εταιρείες που συμμετέχουν στην παραγωγή πετρελαίου των ΗΑΕ περιλαμβάνουν την BP, τη Royal Dutch Shell, την Total SA και την ExxonMobil.
Πετρέλαιο στο Ιράν
Το Ιράν βρίσκεται στην 9η θέση των χωρών που παράγουν πετρέλαιο, με σχεδόν 3,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Να σημειωθεί πάντως ότι σύμφωνα με αναλυτές οι επιπτώσεις των οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στο Ιράν έχουν διατηρήσει τα επίπεδα παραγωγής κάτω από την πραγματική δυναμική.
Σύμφωνα με τη Διοίκηση Ενεργειακών Πληροφοριών των ΗΠΑ, οι κυρώσεις είχαν ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις στις επενδύσεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, συμπεριλαμβανομένων πολλών έργων που ακυρώθηκαν.
Τον Ιούλιο του 2015, το Ιράν κατέληξε σε συμφωνία με τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη Γερμανία σχετικά με το Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA), στο οποίο το Ιράν συμφώνησε σε αυστηρούς περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα την κατάργηση των διεθνών οικονομικών κυρώσεις .
Ωστόσο, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη συμφωνία το 2018, καθώς ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εκπλήρωσε μια προεκλογική υπόσχεση για έξοδο από το JCPOA, την οποία χαρακτήρισε «καταστροφή» και τη «χειρότερη συμφωνία όλων των εποχών».
Στη συνέχεια, το 2019, οι ΗΠΑ επέβαλαν πρόσθετες οικονομικές κυρώσεις ως απάντηση σε επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε εγκαταστάσεις πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία, για την οποία οι Αμερικανοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν το Ιράν.
Η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Ιράν ελέγχεται από την κρατική Εθνική Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου (NIOC) υπό τη διεύθυνση του Ανώτατου Συμβουλίου Ενέργειας.
Το ιρανικό σύνταγμα απαγορεύει την ιδιωτική ή ξένη ιδιοκτησία των φυσικών πόρων της χώρας, ωστόσο διεθνείς εταιρείες συμμετείχαν στην αναζήτηση και εξόρυξη πετρελαίου στη χώρα μέσω συμβάσεων επαναγοράς.
Πρόκειται για ένα μοντέλο συμβάσεων που δεν μεταβιβάζει δικαιώματα μετοχικού κεφαλαίου στη διεθνή εταιρεία.
Η Κίνα σε συντριπτικό ποσοστό είναι η χώρα στην οποία εξάγεται το πετρέλαιο του Ιράν.
Πετρέλαιο στο Κουβέιτ
Το Κουβέιτ παράγει σχεδόν 3 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα και συγκαταλέγεται στους 10 κορυφαίους παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο.
Έχει διατηρήσει σταθερή παραγωγή μεταξύ 2,5 και 3 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, δυσκολεύεται να αυξήσει την παραγωγή λόγω ανεπαρκών ξένων επενδύσεων και σχετικές καθυστερήσεις σε νέα έργα.
Το Υπουργείο Πετρελαίου ελέγχει το πολύτιμο ορυκτό στο Κουβέιτ μέσω της κρατικής εταιρείας Kuwait Petroleum Corporation και των θυγατρικών της .
Οι διεθνείς εταιρείες πετρελαίου έχουν από καιρό αρνηθεί την πρόσβαση στο Κουβέιτ επειδή το σύνταγμα της χώρας δεν επιτρέπει σε ξένες εταιρείες να κατέχουν μερίδια στους φυσικούς πόρους του κράτους ή τα έσοδα.
Αυτό σημαίνει ότι οι τυπικές κοινοπραξίες και οι συμφωνίες κατανομής της παραγωγής που χρησιμοποιούνται σε άλλες χώρες είναι παράνομες στο Κουβέιτ.
Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ
Σύμφωνα με άρθρο του Κεν Ρόμπερτς στο forbes.com το 2023, «οι εισαγωγές πετρελαίου των ΗΠΑ από τις δύο κορυφαίες πηγές της Μέσης Ανατολής - τη Σαουδική Αραβία και το Ιράκ - βρίσκονται αντιπροσωπεύουν μόλις το 10% του συνόλου για φέτος».
«Αυτό είναι το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Γραφείου Απογραφής των ΗΠΑ, που διαρκεί μέχρι τον Οκτώβριο», είχε επισημάνει.
Ο πόλεμος για το πετρέλαιο
Ιδιαίτερη σημασία έχει η η δήλωση της Shereen Talaat, ιδρύτριας και διευθύντριας του MENAFem Movement for Economic, Development and Ecological Justice, στο atmos.earth.
Για τον πόλεμο στη Γάζα είχε πει χαρακτηριστικά: «Αυτή η γενοκτονία δεν αφορά τους ισχυρισμούς του Ισραήλ να προστατεύει τον εαυτό του. Αυτή η γενοκτονία έχει να κάνει με το πετρέλαιο».
Στην ίδια ιστοσελίδα επισημαίνεται ότι τόσο κοντά στις ακτές, όσο και κάτω από τα κατεχόμενα εδάφη της Παλαιστίνης, εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 3 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ για το 2019.
«Στη Μέση Ανατολή δεν μπορείς ποτέ να μιλήσεις για πολεμική σύγκρουση χωρίς να τη συσχετίσεις με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο», τόνισε επίσης ο Atif Kubursi, συνταξιούχος καθηγητής στο πανεπιστήμιο McMaster.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
