Εν έτει 2024 έχουμε την πολυτέλεια να συζητάμε για τη στρατιωτική θητεία ως απασχόληση και όχι υποχρέωση. Ο βαθμός της κοινωνικής ανάπτυξης σε πολλά κράτη επιτρέπει την ύπαρξη τακτικού στρατού με ανάγκη πολύ μικρότερης στελέχωσης που μπορεί να λειτουργεί στη βάση του εθελοντισμού.
Αν κάνουμε όμως rewind κάποιες χιλιάδες χρόνια πριν, την περίοδο της πολεμοχαρούς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, θα δούμε πως ο στρατός δεν ήταν υπόθεση προτίμησης ή ακόμα και ιδεολογίας, αλλά κατά καιρούς μία υποχρέωση και δέσμευση ζωής, ειδικά για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως αναφέρει αφιέρωμα του Βρετανικού Μουσείου.
Αν και στην αρχαία Ρώμη οι άρρενες ευγενούς καταγωγής αναμενόταν να υπηρετήσουν ως στρατιώτες μερικής απασχόλησης, ήταν κυρίως οι φτωχοί και οι απόκληροι που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του στρατού, οι λεγόμενοι «λεγεωνάριοι».
Η ζωή ενός Ρωμαίου λεγεωνάριου ήταν αναμφίβολα πολύ δύσκολη και απαιτούσε τεράστιες αντοχές. Οι εθελοντές (ή οι νεοσύλλεκτοι) πολύ συχνά δεν ήταν σίγουροι αν θα επέστρεφαν στο σπίτι τους μετά από τα 16 χρόνια υποχρεωτικής υπηρεσίας.
Στρατολόγηση
Μέχρι την ύστερη περίοδο της Ρωμαϊκής πολιτείας, επικρατούσε το σύστημα της μετά κριτηρίων στράτευσης, βάσει της οποίας στρατολογούνταν όσοι πολίτες κατείχαν μία ελάχιστη περιουσία.
Οι δημογραφική κρίση εκείνων των χρόνων όμως οδήγησε νομοτελειακά στις Μαριανές μεταρρυθμίσεις του 1ου αιώνα π.Χ., οι οποίες επέτρεψαν την εθελοντική στράτευση για τον απλό λαό (προλετάριοι), έναντι τιμητικής αμοιβής κατά τη διάρκεια και με το πέρας της θητείας, η οποία ορίστηκε στα 16 χρόνια.
Ακόμα και για τους μη πολίτες, η επιβράβευση της ρωμαϊκής υπηκοότητας μετά από 25 χρόνια υπηρεσίας αποτελούσε ισχυρό θέλγητρο, καθώς πρόσφερε κοινωνική ανέλιξη, όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά και για τις οικογένειές τους.
Μόλις έδιναν τον όρκο τους (sacramentum), οι νεοσύλλεκτοι δεν μπορούσαν πλέον να υποχωρήσουν, και η απιστία ή η προδοσία επέσυρε φυλάκιση ή και θανατική ποινή.
Η ζωή του λεγεωνάριου
Υπήρχαν αυστηρές σωματικές και κοινωνικές απαιτήσεις για τη στρατολόγηση: Απαιτούνταν άνδρες ύψους τουλάχιστον 172 εκατοστών και, παρόλο που δεν υπήρχε όριο ελάχιστης ηλικίας, έπρεπε να ενταχθούν πριν από την ηλικία των 35 ετών.
Ελεύθεροι άνθρωποι από όλη την αυτοκρατορία επιστρατεύονταν, δημιουργώντας έναν ετερόκλητο στρατό. Οι λεγεωνάριοι συχνά αποστέλλονταν σε άγνωστα μέρη, μακριά από το σπίτι τους, υπηρετώντας δίπλα σε ανθρώπους από άγνωστους πολιτισμούς.
Μετά από σκληρή εκπαίδευση και καθημερινή στρατιωτική άσκηση, ένας λεγεωνάριος μπορούσε να βαδίσει πάνω από 37 χιλιόμετρα την ημέρα πάνοπλος, και με αποσκευές που ζύγιζαν ακόμη και 36 κιλά. Οι ασκήσεις τους θύμιζαν πολύ το σημερινό «πυρ και κίνηση» αφού κυρίως περιελάμβαναν το τρέξιμο και την προσπέλαση εμποδίων με πλήρη εξάρτυση.
Τα πρώην επαγγέλματά τους αξιοποιούνταν επίσης. Αν κάποιος ήταν σιδεράς, γινόταν οπλουργός, ένας τσαγκάρης θα έραβε τα σανδάλια των πελταστών, και οι ξυλουργοί κατασκεύαζαν πολεμικές μηχανές.
Οι «κοντοί» λεγεωνάριοι
Μία επικρατούσα πεποίθηση για τους λεγεωνάριους είναι πως ήταν πολύ πιο μικρόσωμοι σε σχέση με στρατιώτες άλλων λαών, και αυτός ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο οι Ρωμαίοι ανέπτυξαν σε τέτοιο βαθμό τη στρατιωτική πειθαρχία και τακτική.
Εντούτοις, υπάρχουν δύο προβληματικά σημεία σε αυτή τη θεωρία. Πρώτον, σύμφωνα με το imperiumromanum, το να αποδίδεται στον σωματότυπο ειδικά των Ρωμαίων λεγεωνάριων η εξαιρετική στρατιωτική πρόοδος της αυτοκρατορίας είναι παραπλανητικό και περιττό. Αυτή οφείλεται κατ' αρχάς στην φιλοδοξία των Αρχών της αλλά και στην παραγόμενη ανάγκη για διατήρηση της επικράτειάς της.
Σχετικά τώρα με την αχανή της έκταση, οδηγούμαστε στο γεγονός πως ο Ρωμαϊκός στρατός ήταν τρομερά ποικίλος στη δημογραφική του σύσταση. Στους κόλπους του στρατολογούνταν άντρες από τα βόρεια της Ευρώπης μέχρι και τα αφρικανικά παράλια, κάνοντας οποιαδήποτε περιγραφή περί μίας ομοιόμορφης φάλαγγας από «πυγμαίους» άτοπη.
Ακόμα, προαναφέρθηκε το ελάχιστο όριο ύψους για έναν λεγεωνάριο, το οποίο έπρεπε να ξεπερνάει τουλάχιστον το 1 μέτρο και 70 εκατοστά. Αν και αυτό είναι ένα ύψος αρκετά χαμηλότερο από τον σύγχρονο ευρωπαϊκό μέσο όρο, ήταν αρκετά συνηθισμένο για την εποχή.
Η μόνη υποσημείωση σε αυτές τις παρατηρήσεις έχει να κάνει με τις διατροφικές συνήθειες του στρατού. Στις μέρες μας η επιστήμη έχει κάνει σαφές πως ο αποτελεσματικός στρατιώτης πρέπει να ακολουθεί μία πλούσια και ισορροπημένη διατροφή. Εκείνα τα χρόνια όμως, το μεγαλύτερο μέρος της δίαιτας ενός λεγεωνάριου καταλάμβανε το λευκό ψωμί, καθώς οι άλλες τροφές θεωρούνταν μη αποδοτικές.
Με αυτό κατά νου, ενδέχεται η φτωχή διατροφή να προκαλούσε κατά τη διάρκεια της εξαντλητικής θητείας έναν μακροπρόθεσμο υποσιτισμό και υποανάπτυξη των οστών και των μυών, ειδικά στους νεότερους και πιο εύπλαστους οπλίτες, οδηγώντας στην γενική εικόνα ενός «μικροκαμωμένου» στρατού.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
