Όσοι συνηθίσαμε από παιδιά να πετάμε τον καθιερωμένο χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα, μας φαίνεται πως αυτό το έθιμο «κρατά» από πάντα. Στην πραγματικότητα όμως ο χαρταετός διένυσε μία απόσταση παράλληλη του δρόμου του μεταξιού, αφού εξαπλώθηκε στην Ασία από την Άπω Ανατολή πριν φτάσει στα ελληνικά παράλια.
Πότε όμως εφευρέθηκε ο χαρταετός και γιατί έχουμε συνηθίσει να τον πετάμε αυτή τη συγκεκριμένη ημέρα του χρόνου; Την απάντηση δίνει η εγκυκλοπαίδεια Britannica, όπου αναφέρεται πως κατά πάσα πιθανότητα ο χαρταετός εφευρέθηκε στην αρχαία Κίνα.
Συγκεκριμένα, ο αετός αποτελεί το αρχαιότερο εν γνώση μας ιπτάμενο κατασκεύασμα του ανθρώπου, υπό την έννοια ενός σώματος βαρύτερου του αέρα, που χρησιμοποιεί την αντίστασή του για να παράξει ώση και να πετάξει.
Η ιστορία του χαρταετού
Πιθανότατα ο χαρταετός εφευρέθηκε αλλά και διαδόθηκε στην αρχαία Κίνα, περίπου 3.000 χρόνια πριν. Τα υλικά κατασκευής ήταν τυπικά μεταξωτά υφάσματα ή πανιά ναυσιπλοΐας για τα «φτερά» του, και μπαμπού για τον σκελετό. Ήταν αρχικά τετράγωνοι και όχι ρομβοειδείς, ενώ δεν διέθεταν ουρά, προσαρμογές που έγιναν αργότερα χάριν σταθερότητας.
Μετά την εμφάνισή του στην Κίνα, ο χαρταετός μετανάστευσε στην Κορέα, την Ιαπωνία, τη Μιανμάρ (Βιρμανία), την Ινδία, την Αραβία και τη Βόρεια Αφρική, στη συνέχεια νοτιότερα στη χερσόνησο της Μαλαισίας, στην Ινδονησία και στα νησιά της Ωκεανίας μέχρι το Νησί του Πάσχα.
Το πέταγμα του χαρταετού ξεκίνησε πολύ αργότερα στην Ευρώπη από ότι στην Ασία. Ενώ ξεκάθαρα σχέδια χαρταετών εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή στην Ολλανδία και την Αγγλία τον 17ο αιώνα, χαρταετοί τύπου pennon που εξελίχθηκαν από στρατιωτικά πανό, χρονολογούνται από τη ρωμαϊκή εποχή και πετιούνταν κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.
Μέσα στον 18ο αιώνα οι χωρίς ουρά χαρταετοί ήταν ακόμα άγνωστοι στην Ευρώπη. Το πέταγμα επίπεδων, αχλαδόσχημων χαρταετών με ουρές είχε γίνει δημοφιλές χόμπι, κυρίως μεταξύ των παιδιών.
Η πρώτη καταγεγραμμένη επιστημονική εφαρμογή χαρταετού έγινε το 1749, όταν o Σκωτσέζος Alexander Wilson χρησιμοποίησε μία συστοιχία χαρταετών (δύο ή περισσότεροι χαρταετοί εφαρμοσμένοι σε ένα σκοινί) ως μετεωρολογική συσκευή για τη μέτρηση των διακυμάνσεων της θερμοκρασίας σε διαφορετικά υψόμετρα.
Σπίθες και αεροπλάνα
Οι μεγαλύτερες συνεισφορές του ταπεινού χαρταετού στην ανθρωπότητα ήρθαν λίγο αργότερα. Το πλέον γνωστό πείραμα που περιελάμβανε χαρταετό πραγματοποίησε ο «πατέρας» των Ηνωμένων Πολιτειών, Βενιαμίν Φραγκλίνος, μαζί με το γιο του, το 1752.
Κατά τη διάρκεια μίας καταιγίδας, θέλοντας να εξετάσει τη φύση του φαινομένου των κεραυνών, σήκωσε με τον γιο του έναν χαρταετό που κρατιόταν από σύρμα αντί για σκοινί, με μεταξένιο πανί και ένα μεταλλικό κλειδί στην άκρη του. Ο χαρταετός κατάφερε να «αιχμαλωτίσει» μία αστραπή, και έτσι ο Φραγκλίνος είχε πλέον μία ισχυρή ένδειξη πως η ύπαρξή της ήταν φαινόμενο ηλεκτρομαγνητισμού.
Το κατασκευαστικό πρότυπο του χαρταετού συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη των πρώτων αεροσκαφών. Τον 19ο αιώνα ο Βρετανός επιστήμονας Σερ Τζόρτζ Κέιλι, γνωστός ως ο πατέρας της αεροναυπηγικής, χρησιμοποίησε τροποποιημένους τοξωτούς χαρταετούς για να κατασκευάσει «ιπτάμενες μηχανές», οι οποίες το 1853 οδήγησαν στην πρώτη καταγεγραμμένη επανδρωμένη πτήση με ανεμόπτερο.
Γύρω στο 1900, οι διάσημοι αδελφοί Ράιτ εφάρμοσαν τις αρχές της αεροναυπηγικής στις πρώτες τους ιπτάμενες μακέτες ως χαρταετούς, προσθέτοντας στα φτερά και την ουρά μηχανισμούς που επέτρεπαν όχι μόνο την απογείωση, αλλά και τον έλεγχο πορείας της πτήσης.
Γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα
Ο χαρταετός είχε ήδη για χιλιετίες συμβολική και θρησκευτική σημασία για πολιτισμούς της Ινδίας, του Πακιστάν, της Ιαπωνίας και της Κίνας μεταξύ άλλων. Στην Ελλάδα έφθασε στην Ελλάδα πρώτα από τα λιμάνια Ανατολής (Σμύρνη-Χίο-Κωνσταντινούπολη), τα λιμάνια της Επτανήσου, της Σύρας, των Πατρών και ακολούθησαν τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε κανείς να αγοράσει εύκολα σπάγκο και χρωματιστό χαρτί.
Η κύρια εικασία σχετικά με την καθιέρωσή του την Καθαρά Δευτέρα έχει να κάνει με τον συμβολισμό γύρω από τον εξαγνισμό της ψυχής στην ορθοδοξία. Η ημέρα σηματοδοτεί την αρχή της Σαρακοστής, περιόδου «κάθαρσης» του σώματος και του πνεύματος μέσω της νηστείας.
Σχετικά με τον χαρταετό, η πτήση του και η άνοδός του ψηλά στον ουρανό συμβολίζει την ψυχική ανάταση, και την προσέγγιση του θεού από τους πιστούς που τηρούν τη «δοκιμασία» της νηστείας.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
