Την δεκαετία του 1960 στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ ο ηγέτης των φοιτητών Μάριο Σάβιο, απευθυνόμενος στον Πρύτανη και τους καθηγητές στον λόγο του στάθηκε στον περιορισμό του πολιτικού ακτιβισμού μέσα στην Πανεπιστημιούπολη, πριν ακολουθήσει μια καθιστική διαμαρτυρία για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Η σκηνή αυτή μπορεί να ήταν πριν εξήντα χρόνια αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και εικόνα από την τωρινή κατάσταση η οποία έχει δει όλα τα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ να συγκλονίζονται από τις διαμαρτυρίες των φοιτητών όσον αφορά την πολεμική σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς.
Οι διαμαρτυρίες κατά του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα που έχουν ξεσπάσει σε πανεπιστημιουπόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι απλώς οι τελευταίες σε μια παράδοση αριστερού ακτιβισμού των φοιτητικών κινημάτων που χρονολογείται τουλάχιστον από τα πολιτικά δικαιώματα και τις διαδηλώσεις κατά του πολέμου του Βιετνάμ της δεκαετίας του 1960.
Το Hamilton Hall στο Πανεπιστήμιο Columbia, καταλήφθηκε από φοιτητές στις διαδηλώσεις του 1968 και το ίδιο ακριβώς συνέβη την προηγούμενη εβδομάδα. Μερικές φορές οι διαμαρτυρίες μένουν εκτός πανεπιστημιούπολης, όπως οι διαδηλώσεις Occupy Wall Street του 2011 ή οι διαδηλώσεις κατά των φυλετικών διακρίσεων με το κίνημα I Can't breathe.
Όπως και οι σημερινές διαμαρτυρίες, τα περισσότερα από τα παλαιότερα κινήματα ήταν εξαιρετικά πολωτικά. Μερικοί παρατηρητές εκείνη την εποχή είχαν επαινέσει τους διαδηλωτές για το θάρρος και τον ιδεαλισμό τους, ενώ άλλοι τους επέκριναν ότι οι διαμαρτυρίες αυτές ήταν άστοχες και φλέρταραν με μια επικίνδυνη ρητορική ιδεών.
Μάλιστα, σε μια προσπάθεια να μειώσουν το κίνημα αυτό που συγκλονίζει τις ΗΠΑ, πολλοί στέκονται στην ανωριμότητα των φοιτητών λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. «Όταν μιλάτε για φοιτητές, μιλάτε για ανθρώπους που μόλις έχουν τελειώσει την παιδική τους ηλικία και είναι η πρώτη τους φορά που βγαίνουν στον έξω κόσμο οπότε είναι λογικό ορισμένες φορές να λένε τρελά πράγματα», ανέφερε ο Ρικ Πέρλσταϊν, ιστορικός και συγγραφέας, πριν από λίγες ημέρες.
Κάποιες από τις διαμαρτυρίες των φοιτητών, όπως αυτές που είχαν στόχο την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων αλλά και κατά του απαρτχάιντ, συνέβαλαν ώστε το πρόβλημα να γίνει ακόμα πιο γνωστό και με την πάροδο του χρόνου να εδραιωθούν και να αποτελέσουν κατάκτηση του φοιτητικού κινήματος. Βέβαια, πάντα υπάρχει η αντίθετη άποψη και αυτό το debate εμφανίζεται ξανά τώρα με τον πόλεμο στην Γάζα.
Τα όσα συμβαίνουν στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ έχουν διχάσει την χώρα αφού πολλοί θεωρούν πως το τωρινό κίνημα θα στείλει το ίδιο δυνατό μήνυμα όπως με τον πόλεμο στο Βιετνάμ, ενώ υπάρχουν και ορισμένοι που θεωρούν πως η όποια κριτική στο Ισραήλ μετατρέπεται σε αντισημιτισμό.
Όπως τα παλαιότερα κινήματα, έτσι και αυτό είναι πιθανό να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας σχετικά με την προέλευσή του, τους στόχους και τις συνέπειές του. Ακόμα και οι ίδιοι οι υποψήφιοι Πρόεδροι των ΗΠΑ γνωρίζουν καλά πως το κίνημα αυτό έχει την δύναμη να επηρεάσει το αποτέλεσμα των εκλογών, όπως έγινε το μακρινό 1968 όταν εκείνες οι διαδηλώσεις είχαν συμβάλει στην ήττα των Δημοκρατικών και τη νίκη του Ρίτσαρντ Νίξον.
Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις «ντροπή για τη χώρα», ενώ μετά τις συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομίας στις πανεπιστημιουπόλεις, ο πρόεδρος Μπάιντεν προσπάθησε να κρατήσει μια ισορροπία. «Υπάρχει το δικαίωμα να διαμαρτυρηθείς, αλλά όχι το δικαίωμα να προκαλέσεις χάος».
Το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων (1960)
Παρότι τα φοιτητικά κινήματα εδραιώθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα, η πρώτη μαζική αντίδραση φοιτητών ήρθε την δεκαετία του 1960. Ήταν τότε που οι Baby Boomers άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους τόσο στα σχολεία όσο και στα πανεπιστήμια σε μια χώρα που άρχιζε να αντιλαμβάνεται το βάθος του συστημικού ρατσισμού. Στη συνέχεια ο πολεμος του Βιετνάμ όπου το 61% από τους 58.000 Αμερικανούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν ήταν κάτω των 21 ετών.
Μία από τις πρώτες διαμαρτυρίες ήταν από τέσσερις φοιτητές από το Black North Carolina A&T State University, οι οποίοι κάθισαν στους πάγκους εστιατορίων που προορίζονταν αποκλειστικά για λευκούς στο Γκρίνσμπορο της Νέας Υόρκης και αρνήθηκαν ευγενικά να αφήσουν τις θέσεις τους όταν τους ζητήθηκε.
Πολλοί που συμμετείχαν στα Freedom Rides του 1961 ήταν φοιτητές και βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον όχλο του αμερικανικού Νότου, ενώ μια ομάδα φοιτητών που ονομάζεται Student Nonviolent Coordinating Committee, ή S.N.C.C., συμμετείχε στα Freedom Rides και προσπάθησε να βοηθήσει στην εγγραφή μαύρων ψηφοφόρων στο Μισισιπή.
Όλα αυτά τα περιστατικά είχαν ως αποτέλεσμα ο Αμερικανός φοιτητής να θεωρείται ως καταλύτης για βαθιές δομικές αλλαγές. Ακόμα όμως είχε αρκετή δουλειά για να αναγνωριστούν τα κινήματα αυτά. Σε μια δημοσκόπηση της Gallup το 1961, το 57% των ερωτηθέντων είχαν απαντήσει πως οι καθιστικές διαδηλώσεις και οι βόλτες με το Freedom Rides θα έβλαπταν, παρά θα βοηθούσαν.
«Τα φοιτητικά κινήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι ποτέ δημοφιλή εκτός πανεπιστημιούπολης», τονίζει ο Ρόμπερτ Κόεν, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Και αυτό είναι μια αντανάκλαση ενός είδους υποκείμενου πολιτισμικού συντηρητισμού της χώρας. Είναι σαν να σου λέει «Σκάσε και μελέτησε».
Το κίνημα του Ελεύθερου Λόγου στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ (1964)
Το 1964, φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ διαμαρτυρήθηκαν για τους περιορισμούς της ελευθερίας του λόγου που είχαν θεσπιστεί λόγω του φόβου στις ΗΠΑ για την ριζοσπαστική αριστερά.
Μετά από μια καθιστική διαμαρτυρία στο κτίριο της διοίκησης του πανεπιστημίου, οι διαδηλωτές, οι οποίοι έγιναν γνωστοί ως Κίνημα Ελεύθερου Λόγου του Μπέρκλεϋ, είδαν τους περιορισμούς να καταργούνται. Σύντομα τα αμερικανικά κολέγια είχαν εισέλθει σε μια νέα εποχή στην οποία ένα πατερναλιστικό μοντέλο διοίκησης, το οποίο συχνά διέπνε όχι μόνο την ομιλία των φοιτητών, αλλά και το ντύσιμο και τα ραντεβού, άρχισε να καταρρέει.
Αυτή η νέα ελευθερία βοήθησε ώστε την δεκαετία του 70' να δημιουργηθεί το κινημα της μαίας που βοήθησαν να τροφοδοτηθεί και να διατηρηθεί ένα κίνημα στις εναλλακτικές πρακτικές τοκετού, όπως η γέννα στο σπίτι.
Βιετνάμ (1968-1973)
Το 1965 οι ΗΠΑ αρχίζουν και αυξάνουν την στρατιωτική τους παρουσία στο Βιετνάμ και συγκεκριμένα στο νότιο τμήμα το οποίο μάχεται κατά του Δημοκρατικού Στρατού του Βιετνάμ (Βόρειο Βιετνάμ) το οποίο υποστηρίζεται από την ΕΣΣΔ. Είναι τέτοια η εμπλοκή των Αμερικανών που από το 1964 έως και το 1973 2,2 εκατ. Αμερικανοί υπηρετούσαν την στρατιωτική τους θητεία. Και αυτό οδήγησε σε μια νέα αντίδραση στις πανεπιστημιουπόλεις.
Το αποκορύφωμα των διαδηλώσεων στις πανεπιστημιουπόλεις των ΗΠΑ θα ερχόταν το 1970, με την είδηση για την επέκταση της πολεμικής προσπάθειας από τον Πρόεδρο Νίξον στην Καμπότζη. Την ίδια ώρα οι θανατηφόροι πυροβολισμοί εναντίον φοιτητών από τις αρχές σε δύο Πανεπιστήμια των ΗΠΑ, στο Jackson State University στο Μισισιπή, και στο Kent State University στο Οχάιο προκάλεσαν την οργή της κοινής γνώμης.
Μαθητές σε πάνω από 900 σχολεία στην χώρα απείχαν από τα μαθήματα τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ενώ οι τηλεοπτικές σκηνές χάους από τα σχολεία και η αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση ορισμένων στοιχείων του αντιπολεμικού κινήματος, προκάλεσαν σημαντική αντίδραση.
Μια δημοσκόπηση της Gallup τον Μάιο του 1970 έδειξε ότι το 58% των ερωτηθέντων κατηγόρησε τους φοιτητές για τους πυροβολισμούς στην Πολιτεία του Κεντ, κατά τους οποίους η Εθνική Φρουρά του Οχάιο σκότωσε τέσσερις φοιτητές και τραυμάτισε εννέα, ενώ ένα χρόνο πριν μια αντίστοιχη δημοσκόπηση παρουσίαζε το 82% των Αμερικανών να είναι υπέρ της αποβολής αντιδραστικών μαθητών από το σχολείο.
Ωστόσο, οι ιστορικοί είναι ξεκάθαροι πως οι μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις εντός και εκτός πανεπιστημιούπολης πίεσαν την κυβέρνηση Νίξον να επισπεύσει την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Βιετνάμ, με τα τελευταία αμερικανικά στρατεύματα μάχης να εγκαταλείπουν τη χώρα τον Ιανουάριο του 1973.
Το κίνημα κατά του Απαρτχάιντ (1970-1990)
Τα φοιτητικά κινήματα παρέμειναν ζωντανά στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ μετά το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι φοιτητές αντιδρούσαν στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, όπως με τις παρεμβάσεις σε χώρες της Κεντρικής Αμερικής αλλά και σε εσωτερικά ζητήματα της χώρας.
Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, κινήματα υπό την ηγεσία των φοιτητών ξεπήδησαν σε πολυάριθμες πανεπιστημιουπόλεις που καλούσαν τα σχολεία να αποχωρήσουν από εταιρείες με τις οποίες συνεργάζονταν και δραστηριοποιούνταν στη Νότια Αφρική. Ήταν η εποχή του απαρτχάιντ.
Οι μαθητές σε πολλές πανεπιστημιουπόλεις έστησαν παράγκες σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους φτωχούς μαύρους Νοτιοαφρικανούς και ορισμένα σχολεία εκποιήθηκαν, τουλάχιστον εν μέρει, από εταιρείες με επενδύσεις στη Νότια Αφρική.
Αν και ήταν μόνο ένας παράγοντας που οδήγησε στην πτώση του απαρτχάιντ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το κίνημα εκποίησης της Νότιας Αφρικής ενέπνευσε αντίστοιχα αιτήματα όπως την αποχώρηση των σχολείων από επιχειρήσεις που συνδέονται με το Ισραήλ.
Αυτά τα αιτήματα αποτελούν μέρος της ευρύτερης προσπάθειας που έγινε γνωστό ως κίνημα Boycott, Divestment and Sanctions, το οποίο καλεί τα έθνη, τις επιχειρήσεις και τα σχολεία να διακόψουν τους δεσμούς με το Ισραήλ, εκτός εάν ικανοποιήσει ορισμένα αιτήματα, συμπεριλαμβανομένου του τερματισμού της κατοχής όλων των εδαφών που έχουν καταλάβει από το 1967επιτρέποντας παράλληλα στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες και στους απογόνους τους να επιστρέψουν στα σπίτια τους από τα οποία εκτοπίστηκαν κατά την περίοδο που ιδρύθηκε το Ισραήλ.
Black Lives Matter (2012-2020)
Μέχρι τις φετινές φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις, η πιο διαμορφωτική πολιτική εμπειρία στη ζωή των σημερινών ακτιβιστών φοιτητών ήταν αναμφισβήτητα η σειρά αντιρατσιστικών διαδηλώσεων που συγκλόνισαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινώντας με τη δολοφονία του Trayvon Martin, ενός άοπλου Αφροαμερικανού το 2012, και έφτασε στο αποκορύφωμά του μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό στη Μινεάπολη το 2020.
Πολλοί ακτιβιστές, όπως η Vonne Crandell, φοιτήτρια και ακτιβίστρια του Tulane, είδαν τον αγώνα των Παλαιστινίων και την προσπάθεια τερματισμού του ρατσισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες ως μέρος του ίδιου ευρύτερου αγώνα ενάντια στις αποικιακές δυνάμεις που εκμεταλλεύονται αυτόχθονες και ανθρώπους άλλων χρωμάτων.
Οι μαύροι ακτιβιστές στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μακρά και περίπλοκη ιστορία όσον αφορά την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση. Λίγο μετά τον πόλεμο του 1967 μεταξύ του Ισραήλ και των γειτονικών αραβικών κρατών, οι ηγέτες του S.N.C.C., που είχαν ριζοσπαστικοποιηθεί ολοένα και περισσότερο, δήλωσαν ότι οι Εβραίοι «μιμούνταν τους Ναζί καταπιεστές τους» χρησιμοποιώντας τρομοκρατικές τακτικές στους Άραβες.
Τέτοιες δηλώσεις οδήγησαν σε καταγγελίες από πιο μετριοπαθείς δυνάμεις των Πολιτικών Δικαιωμάτων, όπως ακριβώς οι συγκρίσεις των Ισραηλινών με γενοκτονικά καθεστώτα προκαλούν ανησυχία στους πιο μετριοπαθείς φιλελεύθερους σήμερα.
Για τον κ. Κράντελ —έναν μαύρο που απολύθηκε από το Τουλάν αυτή την εβδομάδα για τη συμμετοχή του στις διαδηλώσεις— τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. «Είμαστε μάρτυρες μιας γενοκτονίας σε πραγματικό χρόνο. Οι Αφροαμερικανοί και οι Παλαιστίνιοι έχουν κοινούς αγώνες και είναι μαζί».
Το σίγουρο είναι πως τα φοιτητικά κινήματα, είτε είναι στις ΗΠΑ είτε σε άλλες χώρες όπως στην Ελλάδα με το Πολυτεχνείο, αποτελούν κινήματα αγνά από ανθρώπους που το μόνο που ζητάνε είναι ένα καλύτερο αύριο. Και όπως λέει και η Πάτι Σμιθ: People Have the Power.
Πληροφορίες: nytimes.com
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
