Υπάρχει κάτι πολύ ενδεικτικό στον τρόπο που ανέβηκε ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην εξουσία τον Μάιο του 1994. Υπήρξε ένας άνθρωπος που έγινε Πρωθυπουργός χωρίς να έχει καμία σταδιοδρομία στην πολιτική ούτε καν στη δημόσια διοίκηση. Δεν ήταν γόνος πολιτικού τζακιού, δεν χρειάστηκε να φτιάξει μηχανισμούς ούτε να σκαρφαλώσει σε ήδη υπάρχοντες. Στην πραγματικότητα δεν χρειάστηκε καν να μιλήσει πολιτικά.
Ίδρυσε ένα κόμμα, το Forza Italia, μόλις το 1993. Δεν του πήρε παρά λίγους μήνες να καταφέρει τελικά να γίνει Πρωθυπουργός. Αυτό σίγουρα δεν ήταν κάτι συνηθισμένο για την Ιταλία. Δεν ήταν όμως ούτε για τον υπόλοιπο πλανήτη. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία.
Χτυπώντας στην κατάλληλη στιγμή
Ίσως να έψαχνε απλά το κατάλληλο timing για να εμπλακεί στην πολιτική. Τελικά το βρήκε σε μία κλονιζόμενη ιταλική πολιτική τάξη. Τα παραδοσιακά κυβερνητικά κόμματα του κέντρου και της δεξιάς περνούσαν μία άνευ προηγουμένου πολιτική κρίση λόγω απανωτών σκανδάλων διαφθοράς των στελεχών τους.
Από την άλλη, ο μπαμπούλας του ανερχόμενου Δημοκρατικού Κόμματος της Αριστεράς, διαδόχου του ιστορικού Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, δημιουργούσε ένα κενό στην πολιτική αρένα. Κενό που εκμεταλλεύτηκε εκείνος ως μία πασίγνωστη επιχειρηματική και μιντιακή φιγούρα.
Το σύνθημα του ήταν απλό και εύπεπτο: «να κερδίσουμε τους κομμουνιστές». Όπως θα φαινόταν λίγο αργότερα, έπεισε τους Ιταλούς που έψαχναν ένα οικείο πρόσωπο μέσω του οποίου θα τιμωρούσαν την παλιά πολιτική τάξη. Τελικά δεν εξελέγη απλά μία φορά Πρωθυπουργός. Έγινε κεντρικό πολιτικό πρόσωπο της χώρας για δεκαετίες.
Η ικανότητα του Μπερλουσκόνι να πουλάει τον εαυτό του
Είναι δεδομένο ότι ο τρόπος με τον οποίον ανεβαίνει κάποιος στην εξουσία καθορίζει εν πολλοίς και το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτός θα κυβερνήσει. Στην περίπτωση του Μπερλουσκόνι το πλαίσιο αυτό ήταν πρωτόγνωρα διευρυμένο. Το κόμμα του ήταν απόλυτα προσωποπαγές, ο ίδιος είχε (κυριολεκτικά) ιδιοκτησιακή σχέση με τα μεγαλύτερα media της χώρας.
Ταυτόχρονα, δεν είχε καμία απολύτως δέσμευση σε κοινωνικές ομάδες και τάξεις από τη στιγμή που δεν στηρίχθηκε σε καμία από αυτές για να ανέβει στην εξουσία. Κάθε φορά που εκλεγόταν έπαιρνε μία εν λευκώ επιταγή να κάνει σχεδόν ο,τι ήθελε βασιζόμενος τα λεφτά του και φυσικά στην μεγάλη ικανότητα που είχε να πουλάει τον εαυτό του, να χτίζει το brand του. Ικανότητα που προφανώς βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος από τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια της χώρας τού ανήκαν. Σε κάποια φάση μάλιστα το 80% από αυτά.
Ο καβαλιέρε είχε φτιάξει, λοιπόν, για τον εαυτό του ένα success story. Η πρωθυπουργία ήταν απλά στάδιο αυτού του story. Ο ίδιος περηφανευόταν διαρκώς ότι είναι αυτοδημιούργητος, πως δεν έχει να κερδίσει κάτι από την πολιτική παρά μόνο να δώσει σε αυτήν.
Την ίδια στιγμή, η ιταλική πολιτική τάξη γινόταν λόγω του έντονου χαρακτήρα του ένα show στο οποίο ο ίδιος βρισκόταν στο επίκεντρο. Είχε φτάσει μάλιστα σε σημείο να δηλώσει κάποτε προφανώς προβοκάροντας ότι ήταν ο «Ιησούς Χριστός της πολιτικής». Ακόμα και οι αντίπαλοί του κυρίως ετεροκαθορίζονταν σε σχέση με αυτόν.
Όλα αυτά μοιάζουν λίγο-πολύ γνωστά και όχι ιδιαίτερα τρομακτικά για έναν αναγνώστη που διαβάζει τον «επικήδειο» του Μπερλουσκόνι το 2023. Μία εικοσαετία πριν, ωστόσο, ήταν παντελώς καινούργια. Η Ιταλία ήταν τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 κάτι ιδιαίτερο και πολύ ξεχωριστό.
Με σημερινούς όρους, θα το ονομάζαμε μεταπολιτικό και μεταδημοκρατικό. Ο Μπερλουσκόνι με το βαμμένο του μαλλί και τα ακριβά του κουστούμια λειτούργησε κατά έναν τρόπο σαν ένας προφήτης του τρόπου να πολιτεύεσαι στον ύστερο καπιταλισμό.
Ο Μπερλουσκόνι ως μεταδημοκρατικός προφήτης
Τα μεγάλα αμερικανικά media προσπαθώντας να καταλάβουν τι είναι η υποψηφιότητα του Τραμπ και τι θα σημάνει η υποψηφιότητα και η τελικά η εκλογή του, στράφηκαν στην Ιταλία και στον Μπερλουσκόνι. Τα περισσότερα εξ αυτών βρήκαν στον Μπερλουσκόνι το πρόσωπο εκείνο που ουσιαστικά λειτουργούσε ως προαναγγελία του Τραμπ.
Ίσως και να ήταν πράγματι. Δεν ήταν όμως σε καμία περίπτωση μόνο αυτό. Το να λες ότι ο Μπερλουσκόνι απλώς είναι ο προάγγελος των Τραμπ είναι σαν να μειώνεις το στίγμα που άφησε εκείνος ως περσόνα.
Ούτως ή άλλως, όπως και ο Τραμπ, ο Μπερλουσκόνι είναι γέννημα και αυτός της εποχής του, της εποχής της απόλυτης κυριαρχίας της ιδιωτικής τηλεόρασης. Η άνοδος «των τηλεοπτικών» Μπερλουσκόνι βρισκόταν σε μία διαλεκτική σχέση με την πτώση των «θεσμικών» Πρόντι. Η κούραση από την παραδοσιακή πολιτική έφερε την ανάγκη για ένα νέο πρότυπο πολιτικού άντρα. Το πρώτο του χαρακτηριστικό ήταν ότι δεν είναι σοβαρός.
Ο κυνισμός ενός showman
Το δεύτερό του χαρακτηριστικό και μάλλον το βασικότερο ήταν ότι ήταν κυνικός. Όλη του η φιγούρα έκανε τα ατελείωτα σκάνδαλα της διακυβέρνησής του αδιάφορα για το κοινό του το οποίο τον εξέλεξε ξανά και ξανά. Τον κράτησε μάλιστα ρυθμιστή των εξελίξεων ακόμα και τώρα που ο ίδιος βρισκόταν στη δύση της ζωής του.
Όταν πιστεύεις ότι όλοι είναι διεφθαρμένοι, θα προτιμήσεις αυτόν που μπορεί να είναι διεφθαρμένος αλλά τουλάχιστον θα σου κάνει και τη δουλειά. Ο Μπερλουσκόνι έδειχνε ότι ξέρει να κάνει τη δουλειά χωρίς ποτέ να μπει στη διαδικασία να αναλύσει ποια ήταν η δουλειά αυτή.
Με βάση όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα, την ημέρα του θανάτου του, ο διεθνής τύπος ασχολείται με τα σεξουαλικά του σκάνδαλα, τη διαφθορά και την πολυτάραχη ζωή του. Λίγοι μιλούν για τις ίδιες τις πολιτικές του και πού οδήγησαν αυτές.
Όταν αντιμετωπίζεις έναν πολιτικό με όρους μυθιστορηματικού ήρωα στη ζωή, δεν μπορείς ξαφνικά να τον αντιμετωπίσεις ως πολιτικό στον θάνατο.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
