Βασανιστήρια: Οι 12 χώρες που «εξοντώνουν» ακόμη και σήμερα τους κρατούμενους - Οι μέθοδοι των μυστικών υπηρεσιών

Από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι προχωρούν σε βασανιστήρια, για λόγους που μπορεί να περιλαμβάνουν τιμωρία, εκδίκηση, εκβιασμό, ανάκριση, παροχή πληροφοριών ή ακόμα και τη σαδιστική ικανοποίηση. Τα πιο φρικτά βασανιστήρια γίνονταν στη «μαύρη» εποχή της ανθρωπότητας, τον Μεσαίωνα, όπου τα θύματα βίωναν φρικτό σωματικό πόνο που είχε ως αποτέλεσμα στις περισσότερες περιπτώσεις τον θάνατο. 

Διαβάστε ακόμη: Ιταλία: Ούτε ο Αντι Γουόρχολ γλίτωσε από τους ακτιβιστές - Πέταξαν αλεύρι σε έργο του

Τα βασανιστήρια του Μεσαίωνα περιελάμβαναν όργανα που άφηναν ανθρώπους σακάτηδες: τους κρεμούσαν ανάποδα και τους έκοβαν στη μέση, τους έκοβαν τη γλώσσα και τους έβαζαν σε κούφιο ορειχάλκινο άγαλμα που έμοιαζε με ταύρο το οποίο πυράκτωνε από τη φωτιά με αποτέλεσμα τον αργό και βασανιστικό θάνατο. Επίσης, υπήρχε η Καρέκλα του Ιούδα με 1.000 καρφιά, πάνω στην οποία έδεναν το θύμα και το Ισπανικό Γαϊδούρι: Στην Ιερά Εξέταση της Ισπανίας τα γυμνά θύματα δένονταν πάνω σε τριγωνική ξύλινη σανίδα με ολοένα και μεγαλύτερα βάρη να προσθέτονται στα πόδια τους μέχρι να διαπεράσει η σφήνα το κορμί. Το μεταλλικό κρεμαστό φέρετρο, η Σκάφη, η Κούνια του Ιούδα, ο Τροχός, το Πιρούνι του Αιρετικού, η Σιδηρά Κόρη, τα Δεσμά του Σκέφινγκτον, η Σιδερένια Αράχνη, το Αχλάδι της Οδύνης, το υπερμεγέθες ψαλίδι που έκοβε γλώσσες, ανήκουν στο παρελθόν. Πλέον, τα βασανιστήρια δεν στοχεύουν στον θάνατο αλλά στο να κάμψουν, να εξαθλιώσουν την ψυχική δύναμη του θύματος.

«Πέντε Τεχνικές»: Η αρχή για τα μοντέρνα βασανιστήρια 

Οι «Πέντε Τεχνικές» αναπτύχθηκαν από τον βρετανικό στρατό στη Μαλαισία τη δεκαετία του 1960 και εφαρμόστηκαν επίσης στη Βόρεια Ιρλανδία, σύμφωνα με την έρευνα της Εμιλι Μπουκάναν, η οποία παρουσιάστηκε στην εκπομπή του BBC, Newsnight. Αναλυτικά, οι Πέντε Τεχνικές ήταν: 

1. Παραμονή του κρατούμενου όρθιου κοιτώντας ένα τοίχο για ώρες
2. Κάλυψη του προσώπου με κουκούλα
3. Υποβολή σε θόρυβο
4. Στέρηση ύπνου
5. Ελάχιστο φαγητό και νερό

Το 1976 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πως οι «Πέντε Τεχνικές» είναι ουσιαστικά βασανιστήρια και παραβιάζουν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Η υπόθεση των «Πέντε Τεχνικών» οδηγήθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που το 1978 απεφάνθη πως πρόκειται για «απάνθρωπες» τεχνικές που παραβιάζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά δεν τις χαρακτήρισε βασανιστήρια... Και η συγκεκριμένη απόφαση φαίνεται πως οδήγησε και στην... ανάπτυξη της μεθόδου των «Πέντε Τεχνικών» από τις ΗΠΑ, ενώ Βρετανοί πράκτορες τις δίδαξαν και στις δυνάμεις της βραζιλιάνικης δικτατορίας. Επίσης, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ οι «Πέντε Τεχνικές» χρησιμοποιήθηκαν από Βρετανούς στον Μπάχα Μούσα που εξέπνευσε το 2003. Μόλις το 2021 το Ανώτατο Δικαστήριο της Βρετανίας απεφάνθη πως οι «Πέντε Τεχνικές» είναι βασανιστήρια. 

Τι ορίζεται ως βασανιστήριο 

Αν και τα βασανιστήρια στις ημέρες μας επιβάλλονται από ορισμένα κράτη, απαγορεύονται βάσει του Διεθνούς Δικαίου και των εθνικών νόμων των περισσότερων χωρών. Από το άρθρο 5 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, τα βασανιστήρια καλούνται απαράδεκτα αλλά... δεν απαγορεύονται. Οι υπογράφοντες των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949 και των Πρόσθετων Πρωτοκόλλων Ι και ΙΙ της 8ης Ιουνίου 1977 συμφωνούν επίσημα να μην βασανίζουν αιχμάλωτους σε ένοπλες συγκρούσεις, διεθνείς ή εσωτερικές. Τα βασανιστήρια απαγορεύονται επίσης και στο ελληνικό Σύνταγμα.

Σύμφωνα με τη σύμβαση του ΟΗΕ, ο όρος «βασανιστήρια», «σημαίνει κάθε πράξη με την οποία, σωματικός ή ψυχικός πόνος ή έντονη οδύνη επιβάλλονται με πρόθεση σ' ένα πρόσωπο, με σκοπό ιδίως να αποκτηθούν απ' αυτό ή από τρίτο πρόσωπο πληροφορίες ή ομολογίες, να τιμωρηθεί για μια πράξη που αυτό ή τρίτο πρόσωπο έχει διαπράξει ή είναι ύποπτο ότι την έχει διαπράξει, να εκφοβηθεί ή εξαναγκασθεί αυτός ή τρίτο πρόσωπο, ή για κάθε άλλο λόγο που βασίζεται σε διάκριση οποιασδήποτε μορφής, εφ' όσον ένας τέτοιας πόνος ή οδύνη επιβάλλονται από δημόσιο λειτουργό ή κάθε πρόσωπο που ενεργεί με επίσημη ιδιότητα ή με την υποκίνηση ή τη συναίνεση ή την ανοχή του».

Βασανιστήρια από τις μυστικές υπηρεσίες 

Ωστόσο, κατά καιρούς έρχονται στο φως της δημοσιότητας καταγγελίες για βασανιστήρια κρατουμένων από μυστικές υπηρεσίες. Ενα από τα σύγχρονα κολαστήρια είναι το Γκουαντάναμο για το οποίο δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. H CIA έχει κατηγορηθεί δημοσίως για βασανιστήρια ενώ πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2022, η γυναίκα που βαφτίστηκε από τα αμερικανικά ΜΜΕ ως η «βασίλισσα των βασανιστηρίων», η Αλφρέντα Σόιερ Μπικόφσκι, έδωσε μία «γεύση» από τα «πιστεύω» ανθρώπων που βασανίζουν ακόμα και σε μυστικές φυλακές. «Ολα αυτά έγιναν για να αποκτήσουμε πληροφορίες προκειμένου να αποτρέψουμε νέες επιθέσεις σαν την 11η Σεπτεμβρίου», είπε στο Reuters και σχολίασε τις επικρίσεις που δέχτηκε για τις πρακτικές που ακολουθούσε όταν ήταν υπαρχηγός του Τμήματος Εσωτερικών και Στρατηγικών Απειλών με τη φράση: «Μάτωσα, αλλά δεν έχωσα στο κεφάλι μου στην άμμο». 

Δυστυχώς, τα βασανιστήρια δεν είναι ένα φαινόμενο που περιορίστηκε στον Μεσαίωνα αλλά συνεχίζεται μέχρι και στις ημέρες μας με σκοπό να «διαλυθεί» η ψυχολογία των κρατουμένων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Σαουδάραβα Abu Zubaydah, που για χρόνια η CIA ήθελε να ομολογήσει την εμπλοκή που θεωρούσαν ότι είχε στα ανώτερα κλιμάκια της Αλ Κάιντα. Για 4,5 χρόνια κρατούνταν σε μυστικές φυλακές και συχνά βασανιζόταν. Επίσης, είχε βρεθεί και στο Γκουαντάναμο. Πρόκειται για τον πρώτο άνθρωπο που έχει διαπιστωθεί πως τον είχαν βασανίσει με τη μέθοδο μόνο του εικονικού πνιγμού 83 φορές. Ποτέ δεν κατηγορήθηκε για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση παρά τον «Γολγοθά» που πέρασε. Τα βασανιστήρια που τον υπέβαλλαν οι μυστικές υπηρεσίες, είναι τα εξής, σύμφωνα με τους New York Times: 

Εικονικός πνιγμός: Ο κρατούμενος είναι ξαπλωμένος, δεμένος και του τοποθετείται μία βρεγμένη πετσέτα στο πρόσωπο. Στη συνέχεια χύνεται νερό πάνω στην πετσέτα και δημιουργείται το αίσθημα του πνιγμού. Ο κρατούμενος λιποθυμάει. Μια μελέτη της Γερουσίας στις ΗΠΑ για τη CIA κατέληξε ότι οι εικονικοί πνιγμοί και άλλες τεχνικές ήταν «βάναυσες και πολύ χειρότερες από ό,τι παρουσίαζε η CIA». Η χρήση του προκαλούσε σπασμούς και εμετούς και άφησε τον Zubaydah «εντελώς αναίσθητο, με φυσαλίδες να βγαίνουν από το ανοιχτό και γεμάτο στόμα του». Το συγκεκριμένο βασανιστήριο έχει τις ρίζες του στον Μεσαίωνα, όταν έπνιγαν κρατούμενους. Πλέον, με την τοποθέτηση της πετσέτας ο κρατούμενος δεν οδηγείται στον θάνατο και δυστυχώς πρόκειται για μία πρακτική που έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις σε εμπόλεμες ζώνες, ακόμα και από αστυνομικούς σε ανακρίσεις, αφού δεν αφήνει σημάδια στο σώμα. 

Πολύωρες εκτάσεις του σώματος: Περιγραφές από κρατούμενους στο Διαδίκτυο διαφέρουν μεταξύ τους για το πώς χρησιμοποιήθηκε αυτή η μέθοδος. Ο Zubaydah υποστηρίζει πως ήταν γυμνός και αλυσοδεμένος από τους καρπούς σε μια δοκό πάνω το κεφάλι του, αναγκασμένος να στηρίζεται στα δάχτυλα των ποδιών του. «Πέρασαν πολλές ώρες ενώ βρισκόμουν σε αυτήν τη θέση», είπε στους δικηγόρους του.  Κάποιοι φρουροί, είπε, «παρατήρησαν το χρώμα των χεριών μου», τον μετακίνησαν σε μια καρέκλα «και ο εφιάλτης της ανάκρισης ξεκίνησε πάλι - το κρύο, η πείνα, ο λίγος ύπνος και οι ακατάσχετοι εμετοί, που δεν ήξερα τί τους προκαλούσε ακριβώς, το κρύο, η διατροφή ή ο θόρυβος». (Η CIA επιβάλλει στους κρατούμενούς της διατροφή με πολτοποιημένες τροφές στα πλαίσια προγράμματος).

Περιορισμός του σώματος: Ο Zubaydah φορούσε κουκούλα και ήταν αλυσοδεμένος σε εμβρυακή θέση και δεμένο με αλυσίδα σε μια μπάρα κελιού για να περιοριστεί η κίνησή του. Προκειμένου να δώσει έγκριση στη CIA να κάνει χρήση μιας παρόμοιας τεχνικής, ο Jay S. Bybee, ένας πρώην βοηθός του γενικού εισαγγελέα, σημείωσε σε ένα 18-σέλιδο υπόμνημα την 1η Αυγούστου του 2002, ότι «παρατηρώντας τον Zubaydah στην αιχμαλωσία, φαίνεται να είναι αρκετά ευκίνητος παρά το τραύμα του».

Περιορισμός σε μεγάλο κουτί: Ο Zubaydah ήταν γυμνός, αλυσοδεμένος με τέτοιο τρόπο ώστε να μη μπορεί να σηκωθεί, και, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, καθόταν σε έναν κουβά που χρησιμοποιούνταν ως τουαλέτα. «Βρέθηκα στο απόλυτο σκοτάδι», είπε. «Το μόνο σημείο που μπορούσα να κάτσω ήταν πάνω στον κουβά, γιατί το μέρος ήταν πολύ στενό». Στην περιγραφή του, ο Zubaydah λέει πως ήταν περιορισμένος σε ένα μεγάλο ξύλινο κουτί που έμοιαζε με ένα «ξύλινο φέρετρο». Την πρώτη φορά που το είδε, οι φρουροί το γύριζαν κάθετα και ένας άνδρας με μαύρα ρούχα και στρατιωτικό τζάκετ του ανακοίνωσε πως «από εδώ και πέρα, αυτό θα είναι το σπίτι σου». 

Περιορισμός σε μικρό κουτί: Ο Zubaydah περιγράφει το χρόνο σε αυτό που ονόμασε «σκυλόσπιτο» ως «επίπονο». Προσθέτει: «Με το που με κλείδωσαν μέσα στο κουτί, έβαλα τα δυνατά μου για να ανακαθίσω, αλλά μάταια, γιατί το κουτί ήταν πολύ κοντό. Προσπάθησα να πάρω μια κυρτή θέση, και πάλι μάταια, γιατί ήταν πολύ στενό». Ήταν ακινητοποιημένος και αλυσοδεμένος σε εμβρυακή στάση, και όπως περιγράφει, «για αμέτρητες ώρες», με αποτέλεσμα οι μύες του να συσπώνται. «Ο πολύ δυνατός πόνος», είπε, «με έκανε να φωνάζω χωρίς να έχω τις αισθήσεις μου».

Αποστέρηση ύπνου: Ο Zubaydah είπε πως οι πράκτορες χρησιμοποίησαν μια μέθοδο, την «οριζόντια αποστέρηση ύπνου» που συμπεριελάμβανε την αλυσόδεσή του κάτω στο έδαφος, σε τόσο επίπονη θέση που ήταν αδύνατο να κοιμηθεί. Η CIA δικαιολόγησε την πρακτική λέγοντας ότι «η προσοχή του κρατούμενου επικεντρώνεται στην παρούσα κατάστασή του και όχι τόσο στην ιδεολογία του».

Σύμφωνα με το freedomfromtorture.org, σε βασανιστήρια εξακολουθούν να υποβάλλονται κρατούμενοι στις χώρες που ακολουθούν: 

• Σρι Λάνκα
• Ιράν
• Αφγανιστάν 
• Ερυθραία
• Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό 
• Σουδάν 
• Αιθιοπία
• Ιράκ 
• Τουρκία
• Συρία 
• Αίγυπτος 
• Καμερούν