Είναι από εκείνες της μαύρες σελίδες της ιστορίας που και μόνο που τις «ανοίγεις» πονάς. Σφίγγεται το στομάχι όταν προσπαθείς να βάλεις τον εαυτό σου μέσα σε μια τέτοια κατάσταση, μέσα σε ένα αδιανόητο πογκρόμ βίας όπου στην πραγματικότητα δεν έχεις να κρυφτείς πουθενά και δε σε βοηθάει κανείς. Σε τέτοιες καταστάσεις ο τρόμος δεν είναι κάτι ο αόριστο ή κάτι το μεταφυσικό. Είναι μπροστά σου. Βλέπεις το πρόσωπό του. Μυρίζεις την ανάσα του. Εύχεσαι να έχεις ένα γρήγορο τέλος. Έτσι ένιωθαν οι Έλληνες όταν ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη τα φοβερά επεισόδια από έναν εξαγριωμένο και ανεξέλεγκτο τουρκικό όχλο. Μια ημέρα σαν σήμερα οι Έλληνες της Πόλης βίωσαν αυτό που έμεινε στην ιστορία ως «Σεπτεμβριανά».
Η «προβοκάτσια» που πυροδότησε το αιματηρό πογκρόμ
Το μεσημέρι της 6ης Σεπτεμβρίου του 1955 ένας αυτοσχέδιος εκρηκτικός μηχανισμός, μικρής ισχύος, εξερράγη στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο στεγαζόταν στο σπίτι που μεγάλωσε ο Κεμάλ Ατατούρκ. Από την έκρηξη δεν τραυματίστηκε κανείς ενώ σημειώθηκαν και μικρές ζημιές (κυρίως στα τζάμια του κτιρίου). Για την επίθεση στο προξενείο συνελήφθη από τις ελληνικές Αρχές ένας μουσουλμάνος φοιτητής από την Κομοτηνή (που αργότερα τιμήθηκε στην πατρίδα του και μάλιστα διορίστηκε κυβερνήτης σε επαρχία, ενώ ισχυρίστηκε ότι έπεσε θύμα πλεκτάνης από τους Έλληνες). Οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός και κατόπιν, όπως αποδείχθηκε αργότερα, κυβερνητικών οδηγιών έκαναν λόγο για «τρομερή έκρηξη που σχεδόν κατεδάφισε το σπίτι του Κεμάλ». Η εφημερίδα «Ισταμπούλ Εξπρές», μάλιστα, έφτασε στο σημείο να δημοσιεύσει σειρά παραποιημένων φωτογραφιών. Τα ΜΜΕ της γειτονικής χώρας είχαν αναλάβει τον ρόλο της προετοιμασίας του εδάφους. Και η «δουλειά» που έκαναν ήταν... εξαιρετική. Η προβοκάτσια είχε πετύχει το στόχο της και, πλέον, το μόνο που είχε μείνει ήταν να μπει σε εφαρμογή και το τελευταίο κομμάτι του σχεδίου. Και αυτό ήταν και το πιο εύκολο. Απλά άφησαν ανεξέλεγκτο έναν εξαγριωμένο όχλο.
Περίπου στις 5 το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου ένα αφιονισμένο πλήθος 50.000 ατόμων άρχισε να κινείται κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Όλοι τους οπλισμένοι με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης. Για πολλές ώρες έσπαγαν και έκαιγαν τις περιουσίες των Ελλήνων φωνάζοντας συνθήματα όπως: «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του Έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης». Όλες αυτές τις ώρες, μέχρι τα ξημερώματα της 7ης Σεπτεμβρίου, που ο όχλος κατέστρεφε οτιδήποτε ελληνικό υπήρχε η αστυνομία και ο στρατός ήταν απόντες και δεν επενέβησαν σε κανένα σημείο με εντολή της κυβέρνησης. Μόνο όταν οι Τούρκοι είχαν… υπερασπιστεί την «τιμή» του Κεμάλ, ο Μεντερές έδωσε εντολή στον στρατό να επέμβει. Ο ίδιος ο Τούρκος πρωθυπουργός, μάλιστα, σε δίστασε να δηλώσει λίγες ώρες αργότερα πως υπεύθυνοι για το πογκρόμ ήταν «οι πεινασμένοι κομμουνιστές»! Δήλωση η οποία συνάντησε την χλεύη της Ευρώπης…
Ο αιματηρός απολογισμός και η κατάληξη του Μεντερές
Η κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές (με τη βοήθεια των Άγγλων που ήθελαν αντίποινα για τη δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, όπως ισχυρίζονται κάποιοι ιστορικοί) δημιούργησε την ευκαιρία που ήθελε προκειμένου να αποσπάσει την κοινή γνώμη της Τουρκίας από τα τεράστια οικονομικά προβλήματά της, στρέφοντάς την κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε, επενδύοντας στην δημιουργία εθνικιστικού κλίματος. Το αίμα που χύθηκε και οι καταστροφές που έγιναν ήταν απλά... «παράπλευρες απώλειες»!
Πολλά έχουν ακουστεί και έχουν γραφτεί για τον απολογισμό των δραματικών εκείνων στιγμών. Ίσως, ο πλέον κοντινός στην αλήθεια απολογισμός να είναι αυτός που αναφέρει ότι: 16 Έλληνες έχασαν την ζωής τους και 32 ακόμα τραυματίστηκαν. Επιπλέον, σκοτώθηκε ένας Αρμένιος, βιάσθηκαν 12 Ελληνίδες και αδιευκρίνιστος αριθμός ανδρών υπέστησαν βίαιη περιτομή (ανάμεσα σε αυτούς, μάλιστα, ήταν και πολλοί ιερείς σύμφωνα με τον γνωστό Τούρκο συγγραφέα Αζίζ Νεσίν). Η τυφλή βία συνεχίστηκε και το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου όταν Τούρκοι εθνικιστές έκαψαν το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης και στη συνέχεια, κατέστρεψαν το νεόκτιστο εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, ενώ λεηλάτησαν σπίτια Ελλήνων στρατιωτικών, που υπηρετούσαν στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με τον Φάκελο του ανακριτή Φαχρί Τσοκέρ που ο ίδιος παρέδωσε στο Ίδρυμα Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας της Τουρκίας και περιέχει πολύ σημαντικές πληροφορίες για τους εμπλεκόμενους συλλόγους, οργανώσεις και κρατικές υπηρεσίες, στόχοι επίθεσης έγιναν: Συνολικά καταστράφηκαν 4.348 εμπορικά καταστήματα, 110 ξενοδοχεία, 27 φαρμακεία, 23 σχολεία, 21 εργοστάσια, 73 εκκλησίες και περίπου 1.000 κατοικίες. Όλα ελληνικής ιδιοκτησίας.
Η Δικαιοσύνη επεφύλαξε άσχημο τέλος στον υποκινητή του αιματηρού πογκρόμ κατά των Ελλήνων, Αντνάν Μεντερές. Η αρχή του τέλους του έγινε τον Μάη του 1960, όταν μια ομάδα αξιωματικών, με επικεφαλής τον Τζελάλ Γκιουρσέλ, με πραξικόπημα ανέτρεψε τη νόμιμη μεν, τυραννική δε, κυβέρνηση του Μεντερές. Ο ίδιος αλλά και πολλά στελέχη της κυβέρνησης του συνελήφθησαν. Ακολούθησε η δίκη του που κράτησε για αρκετούς μήνες στη διάρκεια της οποίας ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας κατηγορήθηκε για διαφθορά, αντιλαϊκή πολιτική και για την άγρια επίθεση εναντίον των Ελλήνων. Θεωρήθηκε ο αυτουργός των «Σεπτεμβριανών» και στο τέλος καταδικάστηκε σε θάνατο δια απαγχονισμού. Όχι, επειδή «διατάραξε τις σχέσεις με τη σύμμαχο χώρα», αλλά επειδή «επανειλημμένα καταπάτησε το Σύνταγμα της χώρας» του. Πριν από την ετυμηγορία του δικαστηρίου προσπάθησε να αυτοκτονήσει αλλά απέτυχε. Η απόφαση εκτελέστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου του 1961. Ένας στρατιώτης κλώτσησε το σκαμνί πάνω στο οποίο πατούσε ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας ο οποίος λίγες στιγμές αργότερα πέθανε από ασφυξία.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
