Μετά από πολλά χρόνια εξερεύνησης οι επιστήμονες κατάφεραν να χαρτογραφήσουν για πρώτη φορά την βυθισμένη ήπειρο της Γης, η οποία βρίσκεται κάτω από τον Νότιο Ειρηνικό.
Αυτό το κομμάτι του ηπειρωτικού φλοιού είχε βυθιστεί πριν από εκατομμύρια χρόνια και είναι γνωστό με το όνομα Zealandia ή με το όνομα των ιθαγενών Μαορί, Te Riu-a-Māui.
Σύμφωνα με την National Geographic, οι ερευνητές ανακάλυψαν την έκταση της Zealandia συνδυάζοντας δείγματα βράχου με μαγνητικούς χάρτες. Πριν από επτά χρόνια, ο γεωλόγος Nick Mortimer και οι συνεργάτες του αποκάλυψαν την ύπαρξη αυτής της βυθισμένης ηπείρου και το 2021 χαρτογράφησαν μονάχα το νότιο τμήμα.
Ωστόσο, τώρα κατάφεραν να χαρτογραφήσουν ολόκληρη την ήπειρο που έχει έκταση 1,9 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια.
Αυτή η νέα μελέτη «δείχνει ότι η Νέα Ζηλανδία δεν είναι απλώς μερικά νησιά. Είναι στην πραγματικότητα μια τεράστια ήπειρος που έχει σχεδόν το μισό μέγεθος της Αυστραλίας, απλώς είναι κυρίως υποβρύχια», λέει ο γεωλόγος James Scott από το Πανεπιστήμιο του Οτάγκο στη Νέα Ζηλανδία, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.
Αποκαλύπτοντας τη Zealandia
Ο κόσμος χωρίζεται γεωλογικά σε ηπειρωτικό και ωκεάνιο φλοιό.Ο περισσότερος ηπειρωτικός φλοιός βρίσκεται πάνω από τους ωκεανούς, που περιλαμβάνει τους επτά ηπείρους, αλλά η υφαλοκρηπίδα εκτείνεται κάτω από τον ωκεανό
Η Ζηλανδία είναι ένα κομμάτι του ηπειρωτικού φλοιού που λείπει, λέει η γεωεπιστήμονας Maria Seton από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ. Ταιριάζει σαν ένα κομμάτι παζλ ανάμεσα στις άλλες κοντινές ηπείρους της Ανταρκτικής και της Αυστραλίας, επιτρέποντας στους γεωλόγους να μελετήσουν πώς σχηματίστηκε η Ζηλανδία και πώς χωρίστηκε από τις κοντινές μάζες της ξηράς στη γεωλογική ιστορία.
Τώρα που οι επιστήμονες έχουν χαράξει τα όρια αυτού του κρυφού κομματιού του φλοιού της Γης, μπορούν να αρχίσουν να αποκαλύπτουν πώς και γιατί σχηματίστηκε εξαρχής.
Τι υπάρχει από κάτω
Κατά τη διάρκεια μιας βιντεοκλήσης, ο Mortimer κρατά ψηλά έναν γκρίζο βράχο σε μέγεθος γροθιάς, ο οποίος πρόκειται για έναν γρανίτη που ανασύρθηκε από το ταξίδι της ομάδας το 2016 στο βόρειο τμήμα της Ζηλανδίας.
Κατά τη διάρκεια της αποστολής σε μια τοποθεσία που ονομάζεται «Fairway Ridge» χρησιμοποιώντας το αυστραλιανό πλοίο R/V Investigator, οι ερευνητές ανακάλυψαν εκατοντάδες κιλά γρανίτη και ιζηματογενή δείγματα από την υποθαλάσσια ήπειρο.
Ο Mortimer εξηγεί ότι τέτοια κομμάτια γρανίτη συνθλίβονται, κοσκινίζονται και τα υπολείμματα τοποθετούνται μέσα σε βαριά υγρά που επιτρέπουν σε μερικά από τα κομμάτια να επιπλέουν και σε άλλα να βυθίζονται.
Τα κομμάτια που βυθίζονται στη συνέχεια περνούν μέσα από έναν μαγνήτη για να διαχωριστούν τα μη μαγνητικά ορυκτά που αναζητούν οι ερευνητές. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες εξετάζουν το υπόλοιπο υλικό κάτω από ένα μικροσκόπιο και διαλέγουν με το χέρι, τους κρυστάλλους ζιργκόν.
Αυτά είναι τα ορυκτά που αναζητούν, γιατί μέσα στην κρυσταλλική τους δομή είναι κλειδωμένο ένα γεωλογικό ρολόι. Συγκρίνοντας αυτούς τους κρυστάλλους με καλά μελετημένα πετρώματα από τη Νέα Ζηλανδία, οι επιστήμονες μπορούν να μάθουν ποιες στεριές σχηματίστηκαν μαζί.
Με αρκετά δείγματα, αυτοί οι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι (ο καθένας περίπου το ένα τρίτο του χιλιοστού μήκους) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν τη γεωλογία της Ζηλανδίας.
Τα ζιρκόνια σχηματίστηκαν όταν το ηφαιστειακό μάγμα ψύχθηκε και στερεοποιήθηκε. Η χημική τους σύνθεση περιλαμβάνει ουράνιο, το οποίο είναι ένα ραδιενεργό στοιχείο, σύμφωνα με τον Rose Turnbull, γεωεπιστήμονα στο GNS Science και συν-συγγραφέας της νέας μελέτης.
Ο ίδιος λέει πως «μόλις κρυσταλλωθεί, το ουράνιο αρχίζει να αποσυντίθεται». Τα άτομα ουρανίου μετατρέπονται σε μόλυβδο με την πάροδο του χρόνου και μετρώντας την αναλογία των δύο ατόμων στα ζιρκόνια, οι επιστήμονες μπορούν να προσδιορίσουν πριν πόσο καιρό σχηματίστηκαν.
Το μάγμα στους γρανίτες της Ζηλανδίας έτεινε να χρονολογείται πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια, μια εποχή που ευθυγραμμίζεται με τη διάλυση της προηγούμενης υπερηπείρου.
Τι γίνεται στην πραγματικότητα
Φανταστείτε ότι τρυπάτε ένα πανί και να το πετάτε πάνω σε ένα άγαλμα. Οι τρύπες θα αποκαλύψουν πληροφορίες για το άγαλμα. Έτσι έγινε και με τα δείγματα που ελήφθησαν από τη Zealandia, αλλά δεν είναι αρκετά για να αποκαλύψουν τα πάντα.
Για να αποκτήσουν ολοκληρωμένη εικόνα, η ομάδα χρησιμοποίησε μαγνητική χαρτογράφηση. Με αισθητήρες σε πλοία, σε τροχιά στο διάστημα και σταθμευμένους στην ξηρά, οι ερευνητές μπορούν να ανιχνεύσουν ανωμαλίες μαγνητικού πεδίου.
Ο Mortimer και οι συνεργάτες του αναζήτησαν τα εξαιρετικά μαγνητικά πετρώματα, τα οποία έτειναν να είναι βασάλτες που είχαν στερεοποιηθεί από παλαιότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα και στη συνέχεια δημιούργησαν χάρτες αυτών των μαγνητικών παραλλαγών.
Έτσι οι μαγνητικοί χάρτες λειτούργησαν όπως το ύφασμα πάνω από το άγαλμα και έδωσαν μια αίσθηση της Ζηλανδίας. Οι επιστήμονες παρατήρησαν γρήγορα ότι αυτά τα μαγνητικά πετρώματα από πολύτιμες ηφαιστειακές περιοχές δεν ήταν τυχαία τοποθετημένα.
Αντίθετα, ήταν είτε παράλληλα είτε κάθετα, σε ζώνες ρωγμών, βαθιά στον ωκεάνιο φλοιό, θέσεις όπου οι ήπειροι απομακρύνονταν. Αυτές οι περιοχές, λέει, «φαίνεται να σχετίζονται με την έκταση του φλοιού της (υπερήπειρου) Γκοντβάνα, λίγο πριν από τη διάσπαση της Ζηλανδίας, της Ανταρκτικής και της Αυστραλίας».
Η περίπλοκη λειτουργία των ηπείρων
Οι ερευνητές έχουν μάθει κατά τη διάρκεια των δεκαετιών ότι ο ηπειρωτικός φλοιός της Γης εξελίσσεται σε τεράστιες χρονικές κλίμακες. Ακολουθεί έναν γενικό κύκλο: Η χερσαία μάζα συμπυκνώνεται ως υπερήπειρος, στη συνέχεια η υπερήπειρος διασπάται σε διάφορες μικρότερες ηπείρους, στη συνέχεια η γη συνενώνεται ξανά και ο κύκλος συνεχίζεται επί εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Σε περίπου 250 εκατομμύρια χρόνια από τώρα οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι ήπειροι θα έχουν συγχωνευτεί και πάλι.
Πριν από 250 έως 300 εκατομμύρια χρόνια, η υπερήπειρος ήταν η Πανγαία, η οποία αποτελούνταν από δύο μικρότερα μέρη, το νότιο κομμάτι, τη Γκοντβάνα, και το βόρειο κομμάτι, τη Λαουρασία.
Πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια, κάθε ένα από αυτά τα κομμάτια άρχισε να απομακρύνεται το ένα από το άλλο.
«Όταν χωρίζονται, αυτό που συμβαίνει είναι ότι σχηματίζονται νέα όρια πλακών και δύο κομμάτια της ηπείρου απομακρύνονται μεταξύ τους, και τεντώνουν τον ηπειρωτικό φλοιό κάνοντάς τον πιο λεπτό», λέει η Seton.
Ένα ρήγμα μέσα στη Γκοντβάνα, όπου η σημερινή Ζηλανδία συναντούσε την Ανταρκτική και την Αυστραλία, διαλύθηκε πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια, απελευθερώνοντας μια έξαρση ηφαιστειακής δραστηριότητας.
Αυτό θέρμανε τον φλοιό, ο οποίος ήταν τεντωμένος «σαν μια ζύμη πίτσας», λέει ο Μόρτιμερ. Αυτό συνέβαινε μέχρι και πριν από περίπου 60 εκατομμύρια χρόνια.
Στη συνέχεια, η περιοχή άρχισε να κρυώνει και η σημερινή Ζηλανδία έγινε πιο πυκνή και βυθίστηκε στον ωκεανό, σχεδόν εντελώς βυθισμένη πριν από περίπου 25 εκατομμύρια χρόνια. Σήμερα, μόνο το 5% της συνολικής ηπείρου κυλάει πάνω από το νερό (τα νησιά της Νέας Ζηλανδίας, της Νέας Καληδονίας και μερικά νησιά της Αυστραλίας).
Το βόρειο τμήμα της Ζηλανδίας εξακολουθεί να συνδέεται με την Αυστραλία, ενώ το νότιο τμήμα είναι στενά συνδεδεμένο με την Ανταρκτική.
Για να μάθουμε περισσότερα σχετικά με αυτές τις συγκυρίες και τη γεωλογική ιστορία που μπορούν να αποκαλύψουν, θα απαιτηθούν περισσότερα δείγματα και πρόσθετες αναλύσεις.
Οι ερευνητές πήραν περισσότερα από 50 δείγματα κατά τη διάρκεια μιας έρευνας του 2019 και εξακολουθούν να εξετάζουν τα δεδομένα.
«Αν κοιτάξετε τη (Ζηλανδία) τώρα, είναι κάτι σαν μια θολή φωτογραφία και με περισσότερη δειγματοληψία, αυτό γίνεται πιο ξεκάθαρο. Επιτέλους η εικόνα ξετυλίγεται, αλλά παραμένει, ξέρετε, κάτω από ένα χιλιόμετρο νερού», είπε ο Scott.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
