Σε μερικούς μήνες από σήμερα, η Κλίμακα Καρντάσεφ θα συμπληρώσει εξήντα χρόνια ζωής. Γυρνώντας το ημερολόγιο μας στο 1964, ο Ρώσος αστροφυσικός Νικολάι Καρντάσεφ (1932-2019), πρότεινε μια κλίμακα η οποία κατατάσσει τις τεχνολογικές δυνατότητες ενός πολιτισμού, με βάση με την ενέργεια που είναι σε θέση να χειραγωγεί και να εκμεταλλεύεται. Συγχρόνως, η κλίμακα αντιστοιχεί στον βαθμό εξάπλωσης του πολιτισμού στο Σύμπαν.
Για να κατανοήσουμε πλήρως τον τρόπο που λειτουργεί η κλίμακα, αρκεί να γνωρίζουμε πως η βαθμονόμηση γίνεται βασιζόμενη σε τρεις ενεργειακές θέσεις. Κάθε μια αντιστοιχεί σε μια διαφορετική ικανότητα (που οδηγεί σε εξάπλωση) του πολιτισμού.
- Τύπος I: Πλήρης διαχείρηση των ενεργειακών πόρων ενός πλανήτη που κατοικείται
- Τύπος ΙΙ: Πλήρης διαχείριση του άστρου του αντίστοιχου ηλιακού συστήματος
- Τύπος ΙΙΙ: Πλήρης διαχείριση ολόκληρου του Γαλαξία
Θέση στην κλίμακα θα μπορούσε να έχουν οι υποθετικοί, εξωγήινοι πολιτισμοί, όπως φυσικά κι ο ανθρώπινος. Αλήθεια, εμείς που ακριβώς βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή στην «κατάταξη»;
Πριν προσδιορίσουμε -ακριβώς- την ανθρώπινη θέση στην κλίμακα, spoiler alert: Ο Αμερικανός αστροφυσικός Καρλ Σέιγκαν, προκειμένου να ταξινομήσει τον πολιτισμό μας στην Κλίμακα Καρντάσεφ, χρειάστηκε να την προεκτείνει. Όχι φυσικά «προς τα πάνω», αλλά πριν από τον Τύπο Ι.
Έτσι προέκυψε -σε δεύτερο χρόνο- ο Τύπος 0 για να ακολουθήσει στη συνέχεια ο Τύπος IV από τον Ούγγρο αστρονόμο, Ζόλταν Γκαλαντάι. Άρα, το αρχικό 1-3 στην κλίμακα, έγινε 0-4.
Τύπος 0
Εδώ ξεκινούν τα άσχημα νέα για τον ανθρώπινο πολιτισμό. Από τη στιγμή που αντλούμε κατά κύριο λόγο ενέργεια που έχει αποθηκευτεί από νεκρές μορφές ζωής (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κάρβουνο) και δεν έχουμε καταφέρει να πάρουμε στα χέρια μας την πλήρη διαχείριση των ενεργειακών πόρων της Γης, βρισκόμαστε κάτω από τη μονάδα στην Κλίμακα Καρντάσεφ.
Πρακτικά δεν έχουμε καταφέρει ως πολιτισμός να «εισέλθουμε» σε αυτήν, με την «βαθμολογία» μας να φτάνει στο 0,73.
Εντάξει, υπάρχουν και καλά νέα: Το 1900 ήμασταν στο 0,58. Επομένως, υπήρξε σημαντική πρόοδος κατά τον τελευταίο αιώνα, αφού η μονάδα είναι πλέον πιο ορατή ως στόχος. Ο Βρετανός φυσικός, Φρίμαν Ντάισον, εκτίμα πως δεν είναι απίθανο να φτάσουμε στον Τύπο Ι σε ένα διάστημα μεταξύ 100 και 200 ετών.
Αυτή τη στιγμή έχουμε 2023. Προγραμματίστε πως γύρω στο 11.200 πιθανώς να βρεθούμε και στον Τύπο ΙΙ, ενώ ο Τύπος ΙΙΙ φαίνεται να είναι ζήτημα 100.000 έως 1 εκατ. ετών για τον άνθρωπο.
Αλλά ας μην προτρέχουμε. Ας εξετάσουμε τους πιο κοντινούς στόχους. Τι μας ωθεί πιο κοντά στη μονάδα, άρα και τον Τύπο Ι; Υπάρχουν αρκετά μικρά παραδείγματα που συνθέτουν μια μεγαλύτερη εικόνα: Ο άνθρωπος πλέον επιτυγχάνει ενίοτε να προβλέπει σεισμούς, να κάνει μεγάλες κατασκευές που τον προστατεύουν από την εισβολή υδάτων της θάλασσας, να τιθασσεύει την πυρηνική ενέργεια, να κάνει (σχεδόν) τα πάντα μέσω του ίντερνετ. Με απλά λόγια, προοδεύει τεχνολογικά.
Μη ξεχνάμε πως η Κλίμακα Καρντάσεφ ουσιαστικά απεικονίζει τις τεχνολογικές δυνατότητες ενός πολιτισμού, οι οποίες τον οδηγούν στα ανάλογα επιτεύγματα.
Καλά όλα αυτά, αλλά για να γίνει η μετάβαση χρειάζεται ενέργεια, κι ο γήινος πολιτισμός πρέπει να καταναλώσει ενέργεια (περίπου ίση) με ≈1,7×1017 W, η οποία είναι 10 χιλιάδες φορές μεγαλύτερη απ' όση καταναλώνεται ανά έτος με τα τωρινά δεδομένα. Εδώ μπορείτε να δείτε πόση ενέργεια έχει χρησιμοποιηθεί στη Γη σήμερα, την τελευταία εβδομάδα, τον τελευτάιο μήνα αλλά και καθ' όλη την διάρκεια του 2023.
Τύπος Ι
Απλά τα πράγματα σε ο,τι αφορά τον Τύπο Ι: ουσιαστικά ένας τέτοιος πολιτισμός μπορεί να κάνει (κάπως) περισσότερα πράγματα από εμάς σε πλανητικό επίπεδο. Να ελέγχει, δηλαδή, τη θερμοκρασία, το κλίμα και τα καιρικά φαινόμενα του πλανήτη, μεταβάλλοντας τα κατά βούληση. Οι σεισμοί κι οι φυσικές καταστροφές επίσης δεν θα αποτελούσαν πρόβλημα, αφού κι αυτά θα ελέγχονταν πλήρως.
Ακόμη, ένας τέτοιος πολιτισμός θα μπορούσε να δημιουργήσει (πλωτές) πόλεις στα βάθη των ωκεανών. Οκ, αυτό δεν είναι τόσο εντυπωσιακό, αφού νωρίτερα θα έχει καταφέρει να δαμάσει ολόκληρη την ενέργεια του πλανήτη, κάτι που είναι πραγματικά πολύ σπουδαίο.
Τύπος ΙΙ
Όταν ο πολιτισμός νιώσει πως ο πλανήτης δεν τον... χωρά πια (εξάντληση των αποθεμάτων ενέργειας), καλείται να εκμεταλλευτεί την ενέργεια του μεγαλύτερου «ψαριού» του ηλιακού συστήματος, του άστρου του. Αυτό χαρακτηρίζει τους πολιτισμούς Τύπου ΙΙ, οι οποίοι εκ των πραγμάτων μεταβαίνουν σε ένα... στάδιο αθανασίας.
Τίποτα δεν μπορεί να τους αφανίσει. Ούτε καν η έκρηξη σουπερνόβα. Γιατί; Γιατί ο πολιτισμός ελέγχει πλήρως το άστρο και θα απέτρεπε μια τέτοια (θανατηφόρα) εξέλιξη! Ακόμη κι αν γινόταν η έκρηξη, ο πολιτισμός θα μπορούσε να διαφύγει ή να... μετακομίσει σε άλλο ηλιακό σύστημα. Θα είχε, άλλωστε, τη τεχνολογία για να το καταφέρει.
Τύπος ΙΙΙ
Αναφέραμε πως ο Τύπος ΙΙ καθιστά έναν πολιτισμό αθάνατο. Μισό λεπτό, καθώς υπάρχει ένας αστερίσκος: δεν θα γλίτωνε σε περίπτωση καταστροφής του γαλαξία! Αντιθέτως, ο Τύπος ΙΙΙ παρουσιάζει σε μεγαλύτερο βαθμό αυτή την ιδιότητα αθανασίας, αφού σε ένα τέτοιο μοιραίο σενάριο, απλώς θα μετακινηθεί σε κάποιον άλλον, ασφαλέστερο γαλαξία.
Σίγουρα καταλάβατε ήδη πως ο πολιτισμός Τύπου ΙΙΙ ελέγχει πλήρως και κατά το δοκούν την ενέργεια σε γαλαξιακό επίπεδο. Πεδιό πειραματισμού του ενδεχομένως να αποτελούν οι Μαύρες Τρύπες κι οι σκουληκότρυπες, μέσω των οποίων θα μπορούσε να ταξιδεύει στο χωροχρόνο εντός του σύμπαντος. Αν, δηλαδη, έφτασε σε σημείο να αντιληφθεί πως ο θερμικός θάνατος του σύμπαντος είναι κοντά, η διαφυγή στο παρελθόν θα ήταν μια καλή επιλογή, στην προσπάθεια διάσωσης και συνέχισης του είδους.
Ως τώρα δεν έχουμε μιλήσει με αριθμούς, όμως έχει αξία να αναφέρουμε πως ένας πολιτισμός Τύπου ΙΙΙ καταναλώνει 10 δις φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια ενός πολιτισμού Τύπου ΙΙ.
Άρα, το χάσμα μεταξύ τους, είναι -ομολογουμένως- χαοτικό.
Τύπος ΙV ...και πέρα!
Αν θέλαμε να ακριβολογήσουμε, κανονικά όσα αφορούν την Κλίμακα Καρντάσεφ θα έπρεπε να τελειώνουν στον Τύπο ΙΙΙ.
Ο Καρντάσεφ πίστευε πως η ύπαρξη κάποιου πολιτισμού πέρα από τα όρια του Τύπου ΙΙΙ είναι απλά αδύνατη.
Ωστόσο, ο Γκαλαντάι όρισε μια θεωρητική προέκταση της κλίμακας, η οποία πάντως ξεπερνά τις σημερινές γνώσεις της επιστημονικής κοινότητας, παραπέμποντας περισσότερο σε κινηματογράφο.
Ο Τύπος IV περιγράφει τα χαρακτηριστικά ενός πολιτισμού που ελέγχει την ενέργεια ολόκληρου του παρατηρήσιμου σύμπαντος, αλλά και τη σκοτεινή ύλη. Ο συγκεκριμένος πολιτισμός αλληλεπιδρά με άλλα σύμπαντα - ή και πηγαίνει σε αυτά, όπου μπορεί και πάλι να αρχίσει έναν πολιτισμό Τύπου 0 με σκοπό να φτάσει στον Τύπο 1.
Εφόσον, όμως, σας σαγηνεύει η εξερεύνηση πιθανών πολιτισμών και θα θέλατε η κλίμακα να επεκτείνεται κι άλλο, επιτρέψτε μου να σας γνωρίσω το "Kardashev Scale Wiki". Πρόκειται για μια σελίδα που σας καλεί να αφήσετε εντελώς στην άκρη την κοινή λογική, «αφού παντρεύει» πραγματικά επιστημονικά δεδομένα, με υποθετικά, αλλά και φουτουριστικά στοιχεία. Μην πάρετε όσα λέει τοις μετρητοίς δηλαδή, απλώς χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας η οποία είναι αναγκαία για να ανακαλύψετε τους περισσότερους από 30 (!) Τύπους πολιτισμών που παρουσιάζει. Και ναι, η «αφήγηση» δεν είναι άπειρη, έχει (;) τέλος!
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
