ΣUΠΕR: Οι ασυνόδευτοι πρόσφυγες μεταμορφώνονται σε σούπερ-ήρωες μέσα από το θέατρο

«Ποιος σούπερ-ήρωας ήθελες να είσαι όταν ήσουν μικρός και ποιος θα ήθελες να είσαι τώρα;». Σε ένα σύμπαν διαρκώς μεταβαλλόμενο, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, παίρνουν υπόσταση οι πολλαπλές ταυτότητες που υπάρχουν στα σπλάχνα του. Παιδιά από πολλές γωνιές του κόσμου, ασυνόδευτοι ανήλικοι, συναντιούνται στην σκηνή και μιλούν για το δικό τους ταξίδι μέσα από τους χαρακτήρες των υπερηρώων, για τις σκέψεις, τα όνειρα, τους φόβους, την ενηλικίωση και, μέσα από την αλληγορία των χαρακτήρων, προσπαθούν να αποδεχτούν τον εαυτό τους, αναμοχλεύοντας την αλήθεια τους. Πως η ουτοπία περιπλέκεται με την πραγματικότητα;

«Τα περισσότερα παιδιά απάντησαν ότι όταν ήταν μικρότερα εύχονταν να είχαν μια σουπέρ δύναμή που θα τους έκανε πιο δυνατούς ή πιο γρήγορους κτλ. Τώρα όμως εύχονται να έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τα πράγματα όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για τον κόσμο γύρω τους, την οικογένεια τους και τη χώρα τους. Άλλοι πάλι είπαν ότι πια θαυμάζουν ανθρώπους που εσωτερική δύναμη γιατί θέλουν κι αυτοί να νιώσουν αυτοπεποίθηση και να μην φοβούνται να είναι ο εαυτός τους. Η πιο δυνατή επιθυμία συνοψίστηκε στη φράση “Δεν θέλω τίποτα. Απλώς να είμαι ο εαυτός μου”. Αυτή η αποδοχή του εαυτού μας και από μας και από τους άλλους γύρω μας  βασανίζει όλους μας. Από την παιδική μέχρι την εφηβική αλλά και την ενήλικη ζωή μας», λέει στο reader η Ελένη Μολέσκη, ηθοποιός, Δραματουργός, Υπεύθυνη εργαστηρίων θεάτρου για το Διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας Co- OPERAtive και υπεύθυνη για την επιμέλεια κειμένων της παράστασης ΣUΠΕR.

«Μέσα από τη διαφορετικότητα των ιστοριών, βρήκαμε σημεία που μας δένουν»

Μέσα σε αυτή την ποικιλομορφία και την συνεχή αναζήτηση μιας ταυτότητας, οι πρόβες, όπως εξηγεί, ήταν ένα roller coaster συναισθημάτων.

«Στην αρχή πάντα κυριαρχεί ο ενθουσιασμός της πρώτης γνωριμίας και η αγωνία αν αυτό που τους προσφέρουμε θα τους αρέσει, θα τους κάνει να έρχονται. Αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στη δημιουργία και το δέσιμο της ομάδας αλλά και στη γνωριμία των βασικών εργαλείων του μουσικού θεάτρου. Έπειτα ακολουθεί μία περίοδος κατά την οποία αναζητούμε ποιο θα είναι το θέμα της παράστασης και τότε πολλές ιστορίες έρχονται στην επιφάνεια. Οι ιστορίες όλων μας, τόσο κοινές και παράλληλα, τόσο διαφορετικές. Είναι μια ευαίσθητη περίοδος που προσπαθούμε με σεβασμό να ανοίξουμε όλοι τα μπαούλα με τις προσωπικές μας σκέψεις και προβληματισμούς και να βρούμε τα κοινά σημεία που μας δένουν».

«Είναι απίστευτο το πόσο μεγάλη ενέργεια έχουν τα παιδιά στις πρόβες μας, και πώς καταφέρνουμε συλλογικά να ξεπεράσουμε εμπόδια όπως το γλωσσικό, μιας και δεν υπάρχει μία κοινή γλώσσα μεταξύ μας ―έτσι αναπτύσσονται κώδικες μη λεκτικοί, κάτι στο οποίο βέβαια βοηθάει πολύ και η μουσική», επισημαίνει από την πλευρά του, ο άνθρωπος πίσω από τη μουσική σύνθεση της παράστασης, Πάνος Ηλιόπουλος.

«Προσπάθησα με τη μουσική που έγραψα για τις ανάγκες του έργου μας να συνδυάσω στοιχεία από το λεξιλόγιο της σύγχρονης μουσικής με απλές μελωδίες και ρυθμική απαγγελία, ώστε να μπορούν να τραγουδηθούν από παιδιά με διαφορετικά υπόβαθρα μουσικής παιδείας ―άλλωστε τα παιδιά δεν πέρασαν κάποια οντισιόν ώστε να γίνουν δεκτά στο πρόγραμμα: μοναδική προϋπόθεση ήταν η όρεξή τους και η αγάπη τους για τη μουσική και το θέατρο».

Η αλληγορία του υπερήρωα ως όχημα για την αποδοχή του εαυτού μας

«Όσο οδεύουμε προς την παράσταση, είναι πιο απαιτητικό γιατί ο στόχος πλησιάζει, οι συμμετέχοντες- που δεν έχουν την εκπαίδευση ενός επαγγελματία- πρέπει να μάθουν να απομνημονεύουν, να επιμένουν σε κάτι για να το βελτιώσουν, να είναι συνεπείς στις πρόβες. Αυτό για κάθε ομάδα και, πόσο μάλλον για μια ομάδα από ασυνόδευτους έφηβους πρόσφυγες που μπορεί να μην έχουν ποτέ αντιμετωπίσει μια τέτοια πρόκληση και δέσμευση, είναι δύσκολο. Ελπίζω η παράσταση να τους αποζημιώσει και να τους κάνει να νιώσουν περήφανοι», προσθέτει η κ. Μολέσκη.

«Δεν θα ήμουν ειλικρινής αν δεν μιλούσα και για το αίσθημα της ματαίωσης που ενδεχομένως βιώνουν οι εκπαιδευτικοί σ’ ένα τέτοιο πρόγραμμα. Κάποιοι από τους εφήβους που μπορεί να έχεις συνδεθεί μαζί τους ενηλικιώνονται και φεύγουν από τη δομή ή εξασφαλίζουν τα χαρτιά για να φύγουν ή βυθίζονται μετά από κάποια απόρριψη για άσυλο στη θλίψη και δεν συνεχίζουν. Έχουν φυσικά κάθε δικαίωμα να ορίσουν τη ζωή τους, αλλά δεν παύεις να στεναχωριέσαι για την απότομη διακοπή και να ανησυχείς για το μέλλον τους. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι για μένα κάθε χρονιά στο Co-operative είναι μια τεράστια προσωπική μετακίνηση,  μια επιβεβαίωση ότι οι τέχνες μπορούν να κάνουν τη ζωή μας πιο όμορφη».

Πως όμως, μπορεί να γίνει δημιουργικά η χαρτογράφηση μιας ρεαλιστικής συνθήκης μέσα από την αλληγορία που έχει η ταυτότητα ενός σούπερ ήρωα; «Προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα σύμπαν που όλα βρίσκονται σε μια πορεία μετάβασης από μία συνθήκη σε μία άλλη. Όλα αλλάζουν μαγικά όπως συμβαίνει σε μια θεατρική σκηνή και  από την εικόνα της υπερδύναμης που μου επιτρέπει να αναπνέω κάτω από το νερό, βρισκόμαστε στον αέρα και πετάμε, κι από τη σούπερ δύναμη του να μπορώ να γίνομαι αόρατος σε αυτήν που μου δίνει δύναμη, σωματική ή διανοητική.

Στη σκηνή θα δούμε ένα διαρκές ταξίδι μέσα από πολλαπλές ταυτότητες ηρώων που τελικά καταλήγουν στην αποδοχή του εαυτού μας. Οι εικόνες είναι ρευστές κι αν κάποιες φορές περνάνε από το ρεαλισμό, η ταχύτητα με την οποία αλλοιώνονται και μετατρέπονται σε κάτι άλλο, τις μετακινεί. Μέσα από αυτή την πορεία ο καθένας και η καθεμιά μοιράζεται το προσωπικό του ταξίδι από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση, από το παρελθόν και τα όνειρα που είχε τότε στο μέλλον που τον ή την  περιμένει, από την αναζήτηση μια ταυτότητας έξω από μας στην δύναμη που μας δίνει η συμφιλίωση με τον εαυτό μας», επισημαίνει η κ. Μολέσκη.

«Θέλουμε να φυτέψουμε την ιδέα ότι η ζωή κρύβει πιο όμορφα μονοπάτια»

Ωστόσο, ένα έντονο βίωμα που εκφράζεται με ουτοπικό τρόπο στη σκηνή, δεν μπορεί να επουλώσει ένα τόσο βαθύ τραύμα. Στοχεύει σε κάτι διαφορετικό. Στην ένταξη των παιδιών στη νέα κοινωνία που έχουν βρεθεί, στη δημιουργία του αισθήματος της συλλογικότητας, της ανάληψης μιας ευθύνης μέσα σ’ ένα σύνολο, στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους σε κοινωνικό και καλλιτεχνικό επίπεδο. Εξάλλου για πολλούς νέους που διαμένουν σε δομές, ίσως είναι και η πρώτη τους συστηματική επαφή με κάποιας μορφής εκπαίδευση ή πρώτη φορά που δρουν μέσα σε μια ομάδα για ένα κοινό στόχο.

«Όταν άρχισα να ασχολούμαι με αυτούς του είδους τις καλλιτεχνικές εκπαιδευτικές δράσεις, μοιράστηκα μ’ ένα κοινωνικό λειτουργό, την ανησυχία μου σχετικά με το τι πρέπει να κάνουμε για τη διαχείριση του τραύματος. Μου απάντησε ότι υπάρχουν καταλληλότεροι άνθρωποι για αυτή τη δουλειά. Αυτό που θα μπορούσα εγώ και το πρόγραμμα να τους προσφέρουμε, ήταν να δημιουργήσουμε για αυτά μια, δυστυχώς τόσο σπάνια, ευχάριστη ανάμνηση. Και αυτό δεν είναι καθόλου λίγο.

Είπε ακόμα ότι πολλές φορές οι ενήλικες που καθοδηγούν αυτά τα εργαστήρια μπορούν να αποτελούν για αυτά τα παιδιά τα πρώτα θετικά πρότυπα. Τότε σκέφτηκα ότι το σημαντικότερο πράγμα που έχουμε να κάνουμε είναι να τους προσφέρουμε πολλά γέλια, την αίσθηση του κατορθώματος όταν επιτέλους παρουσιάζεται στο κοινό μια παράσταση και κάτι ακόμα… να φυτέψουμε μέσα τους την ιδέα ότι η ζωή μπορεί να κρύβει κι αλλά πιο όμορφα, πιο δημιουργικά, πιο ιδιαίτερα μονοπάτια από αυτά που ήδη γνωρίζουν. Ή μάλλον ότι το δικό τους μονοπάτι μπορεί και να διαφέρει από των περισσότερων γύρω τους».

Η απόσταση πραγματικότητας από ένα φαντασιακό κόσμο

Πόση απόσταση έχει η πραγματικότητα μέσα στην οποία υπάρχουν τώρα τα παιδιά με το φαντασιακό κόσμο που θα ήθελαν να υπάρξουν στο μέλλον;

«Δυστυχώς υπάρχει μεγάλη απόσταση», εξηγεί. «Ενώ οι έφηβοι πρόσφυγες μπορεί να μοιάζουν ενήλικες και ίσως υιοθετούν και πιο ενήλικες συμπεριφορές από τους αντίστοιχους έφηβους στην Ελλάδα, μέσα τους όμως είναι παιδιά. Τροφοδοτούνται από όνειρα τα οποία μπορεί και να ακούγονται ανεδαφικά αλλά τους δίνουν τη δύναμη να συνεχίσουν.

Φαντάζονται ότι σε κάποια άλλη χώρα τους περιμένει ένας κάποιος υποσχόμενος παράδεισος και το μόνο που χρειάζονται είναι να φτάσουν μέχρι εκεί κι όλα θα αλλάξουν. Πιστεύουν ότι το μόνο που χρειάζεται είναι η είσοδος τους σε μια ποδοσφαιρική ομάδα που θα τους εξασφαλίσει τη ζωή ενός διάσημου ποδοσφαιριστή. Η ζωή σίγουρα κάποια στιγμή μας προσγειώνει αλλά παρόλα αυτά η δύναμη που μας δίνουν αυτά τα όνειρα μπορεί να μας κάνει να φτάσουμε πολύ πιο μακριά από εκεί που όλοι νόμιζαν ότι μπορούσαμε. Προσωπικά αυτό που με καταβάλλει είναι όταν βλέπω πως το όνειρο τους για εκπαίδευση συνθλίβεται όταν έρχονται σε επαφή με τα, κατά τη γνώμη μου, αφιλόξενα για αυτά τα άτομα ελληνικά σχολεία. Αποθαρρύνονται και παραιτούνται από το όνειρο της μόρφωσης».

«Θυμάμαι ένα έφηβο πρόσφυγα από το Αφγανιστάν που ζητούσε να δει ένα πιάνο, μόλις μπήκε στην αίθουσα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής άρχισε να παίζει. Όταν πλησίασα εντυπωσιασμένη που ήξερε να παίζει τόσο καλά μου είπε «σπίτι μου είχα πιάνο, ο μπαμπάς μου ήταν γιατρός». Δεν έμαθε ποτέ τι τον ανάγκασε να φύγει. Θυμάμαι μια άλλη κοπέλα, τη Γουαράστα, που μετά την παράσταση όλοι ήταν χαρούμενοι αλλά αυτή έκλαιγε. Μετά από ώρα μου είπε ότι κλαίει που δεν την είδε η μαμά της να παίζει στη σκηνή. Τέλος, τον Αλί, που μόλις πήρε την άδεια για να πάει στον αδερφό του στη Γερμανία φώτισε ολόκληρος σαν ήλιος».

Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.