Αυτό που σίγουρα δεν λείπει από τον δημόσιο διάλογο είναι ο ηθικός πανικός σχετικά με το νομοσχέδιο που, κατά τα φαινόμενα, θα προωθήσει την πλήρη ισότητα των ομόφυλων ζευγαριών στον γάμο και θα αναγνωρίσει το δικαίωμα τους στην τεκνοθεσία. Από την άλλη, αυτό που πράγματι λείπει είναι μία συζήτηση στη βάση του τι συμβαίνει ήδη στη χώρα μας.
Η πραγματικότητα, λοιπόν, είναι ότι υπάρχουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες παιδιά στη χώρα μας που μεγαλώνουν μέσα σε οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών. Πολύ απλά γιατί, ακόμα και αν το ήθελε, ένα δημοκρατικό κράτος δεν θα μπορούσε να παρέμβει στην ιδιωτική ζωή ενός πολίτη του που, για παράδειγμα, έχει υιοθετήσει ένα παιδί και, αργότερα έχει επέλεξε να συζεί με ένα άτομο του ίδιου φύλου.
Επομένως, το εν λόγω νομοσχέδιο δεν έρχεται να αλλάξει αλλά μάλλον να αναγνωρίσει νομικά μία υπάρχουσα συνθήκη. Μία συνθήκη που σήμερα βρίσκεται σε ένα αόρατο καθεστώς που με τη σειρά του δημιουργεί απίστευτη ταλαιπωρία σε ζευγάρια και παιδιά και, ταυτόχρονα, διάφορες τραγελαφικές καταστάσεις.
Ο Σταμάτης Άνθης είναι οικονομολόγος-διεθνολόγος που ζει με τον σύζυγό του στην πρωτεύουσα του Βελγίου, τις Βρυξέλλες. Επικοινωνήσαμε μαζί του προκειμένου να μας μιλήσει για το προσωπικό του βίωμα ως μέλος μίας τετραμελούς οικογένειας ομόφυλου ζευγαριού που αναγνωρίζεται πλήρως ως τέτοια στο Βέλγιο και ξαφνικά χάνει κάθε νομική υπόσταση όταν περνάει τα σύνορα της Ελλάδας.
Αρχικά, θα μου περιγράψετε εν συντομία την ιστορία σας;
Ζω μόνιμα στο Βέλγιο, στις Βρυξέλλες, είμαι παντρεμένος εδώ και αρκετά χρόνια με τον σύζυγό μου που είναι Ιταλομαλτέζος. Αποκτήσαμε δύο παιδιά, τον Έκτορα και την Άννα. Ο Έκτορας είναι 3,5 και η Άννα είναι σχεδόν 2 χρονών. Και τα δύο παιδιά έχουν γεννηθεί στον Καναδά με παρένθετη κύηση.
Παρότι ζούμε μόνιμα στο Βέλγιο, όπου και με βρίσκετε, διατηρούμε δεσμούς και ερχόμαστε συχνά στην Ελλάδα, καθώς ούτως ή άλλως εκεί βρίσκεται η οικογένειά και πολλοί φίλοι μου.
Πώς διαφέρει η Ελλάδα από το Βέλγιο ως προς την αναγνώριση της οικογένειάς σας;
Στο Βέλγιο, επιτρέπεται ο γάμος για όλα τα άτομα από το 2003. Ήταν η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη μετά την Ολλανδία που έχει επιτρέψει σε άτομα ανεξαρτήτως φύλου να μπορούν να παντρεύονται και να έχουν παιδιά. Εδώ στο Βέλγιο, λοιπόν, είμαστε μία πλήρως αναγνωρισμένη τετραμελής οικογένεια. Εγώ με τον σύζυγό μου είμαστε παντρεμένοι και είμαστε και οι δύο γονείς με δύο παιδιά.
Πάμε τώρα στην Ελλάδα. Όπως σας είπα, ερχόμαστε συχνά στην Ελλάδα. Όταν περνάμε τα σύνορα της χώρας χάνουμε οποιαδήποτε νομική σχέση μπορεί να έχουμε με τα παιδιά μας. Νομικά είναι άγνωστα σε εμάς. Δεν είμαστε οι κηδεμόνες τους, δεν είμαστε οι γονείς τους, δεν μπορούμε να πάρουμε ιατρικές αποφάσεις γι’ αυτά αν συμβεί κάτι και χρειαστεί να νοσηλευτούν στο νοσοκομείο.
Για να το πω επιγραμματικά. Στο Βέλγιο η οικογένειά μου έχει πλήρη δικαιώματα, ακριβώς τα ίδια που έχουν οι ετεροκανονικές οικογένειες. Καμία διαφοροποίηση σε δικαιώματα και υποχρεώσεις. Από την άλλη πλευρά, στην Ελλάδα η οικογένειά μου δεν είναι καθόλου αναγνωρισμένη και τα παιδιά μου δεν έχουν καν ελληνική ιθαγένεια, παρότι ο μπαμπάς τους είναι Έλληνας. Πολύ απλά διότι τα πιστοποιητικά γέννησής τους έχουν δύο μπαμπάδες ως γονείς και η ελληνική πολιτεία αρνείται να αναγνωρίσει τέτοια πιστοποιητικά γέννησης.
Έχει συμβεί να σας επηρεάσει αυτή η περίεργη κατάσταση σε κάποια επίσκεψή σας στην Ελλάδα;
Το καλοκαίρι βρεθήκαμε για διακοπές στην Ελλάδα. Χρειάστηκε να πάμε σε ένα ελληνικό νοσοκομείο για την κόρη μου. Οι γιατροί έκαναν προφανώς το καλύτερο δυνατό χωρίς να ασχοληθούν καθόλου με το θέμα ότι το παιδί είχε δύο μπαμπάδες.
Όταν μπήκαμε στη γραφειοκρατία του νοσοκομείου, ξεκίνησαν οι ερωτήσεις. «Γιατί το παιδί δεν έχει μητέρα; Ποιος είσαι εσύ;» Εμάς δεν μας δυσκόλεψαν καθόλου οι άνθρωποι γιατί έδειξαν κατανόηση. Ωστόσο, αν πέσεις στον περίεργο υπάλληλο ο οποίος θέλει να σου κάνει τη ζωή δύσκολη, έχει κάθε «δικαίωμα» να στην κάνει. Ακριβώς γιατί το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν σου επιτρέπει να πεις ότι αυτό είναι το παιδί σου.
Αυτό ούτως ή άλλως ισχύει και σε εκατοντάδες ζευγάρια που ζουν μόνιμα στην Ελλάδα, σωστά;
Υπάρχουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, οικογένειες στην Ελλάδα που ο αόρατος (δηλαδή ο μη βιολογικός) γονέας δεν έχει καμία σχέση με τα παιδιά του. Δεν μπορεί να πάει να τα πάρει από το σχολείο. Δεν μπορεί να μπει στο δωμάτιο του νοσοκομείου, αν αρρωστήσουν. Δεν μπορεί να τα καλύψει με ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αν ο άλλος γονέας χάσει τη δουλειά του.
Αν πεθάνει δε ο βιολογικός πατέρας, τα παιδιά μένουν στον αέρα. Είτε πάνε σε κάποια δομή είτε σε κάποιον μακρινό θείο. Καταλαβαίνετε ότι εμείς που είμαστε στο εξωτερικό είμαστε λίγο προνομιούχοι γιατί τέτοια θέματα τα έχουμε λυμένα στην καθημερινότητά μας. Στην Ελλάδα όμως;
Δεν γνωρίζουμε την τελική μορφή του νομοσχεδίου αλλά με βάση όσα έχουν γίνει γνωστά μέχρι τώρα, πώς βλέπετε τις αλλαγές που προωθούνται;
Όπως είπατε, δεν γνωρίζουμε ακόμα την τελική μορφή του νομοσχεδίου. Με βάση τις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού, και αν όλα αυτά πράγματι ισχύσουν, πρόκειται για μία ιστορική ημέρα για τη ΛΟΑΤΚΙ γονεϊκότητα στην Ελλάδα. Το νομοσχέδιο κινείται σε πολύ θετική κατεύθυνση και επιτέλους προσπαθεί να αναγνωρίσει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στον γάμο και στην τεκνοθεσία, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα ίδια τα παιδιά.
Είμαι πολύ χαρούμενος και πολύ αισιόδοξος ότι το νομοσχέδιο θα περάσει, όταν έρθει, με τη μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία, χωρίς να χρειάζεται να ασχοληθεί κανείς με μικροκομματικά κέρδη, επειδή φέρνει το νομοσχέδιο το ένα κόμμα και όχι το άλλο.
Πρέπει να τονίσω βέβαια ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο πιθανόν να έχει κάποιες ελλείψεις. Για παράδειγμα, το κομμάτι της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ο Πρωθυπουργός δήλωσε ότι την παρούσα κατάσταση ως προς την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δεν θα την πειράξει.
Γιατί θεωρείτε ότι αυτό είναι πρόβλημα;
Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχει από το 2002 ένας πραγματικά προοδευτικός νόμος για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει παρένθετη κύηση αλλά επίσης σημαίνει πρόσβαση στην εξωσωματική γονιμοποίηση για γυναίκες.
Ένα ζευγάρι, ας πούμε δύο γυναικών, είτε θα τεκνοθετήσουν είτε θα πάνε στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτή τη στιγμή οι γυναίκες έχουν δικαίωμα στην πρόσβαση στην εξωσωματική γονιμοποίηση εφόσον είναι σε μία ετερόφυλη σχέση ή μόνες τους. Με το που παντρεύεται ή κάνει σύμφωνο με μία άλλη γυναίκα, αυτομάτως χάνει το δικαίωμα αυτό.
Έτσι, τα ζευγάρια γυναικών που έχουν σύμφωνο συμβίωσης και θέλουν να αποκτήσουν παιδί αναγκάζονται να λύσουν το σύμφωνο. Πάνε και κάνουν την εξωσωματική γονιμοποίηση και μετά ξανακάνουν σύμφωνο. Αν δεν αλλάξει αυτό τι θα λέμε; Πηγαίνετε να παντρευτείτε, χωρίστε για να κάνετε εξωσωματική γονιμοποίηση και μετά ξαναπαντρευτείτε; Αυτά τα πράγματα είναι παράλογα.
H άλλη μεγάλη κουβέντα που γίνεται είναι για την παρένθετη κύηση και για τον φόβο οι γυναίκες να γίνουν «μηχανές παραγωγής παιδιών»…
Η παρένθετη κύηση επίσης είναι πλήρως νόμιμη από το 2002. Επομένως, τα τελευταία 22 χρόνια εκατοντάδες παιδιά έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα με παρένθετη κύηση. Η παρένθετη κύηση επιτρέπεται είτε σε ετερόφυλα ζευγάρια είτε σε μόνες γυναίκες. Απαγορεύεται στον μόνο άντρα και σε ομόφυλα ζευγάρια ανδρών και γυναικών.
Θεωρώ πλήρως υποκριτική τη συζήτηση η οποία γίνεται τώρα, ενώ 22 χρόνια δεν μας είχε απασχολήσει καθόλου το ζήτημα για το αν εκμεταλλεύονται κάποιοι τις γυναίκες. Είτε λοιπόν η παρένθετη κύηση ήταν τόσα χρόνια ανήθικη και κλείναμε τα μάτια είτε ηθική και δεν βλέπω τον λόγο που το συζητάμε.
Με άλλα λόγια, αν θεωρούμε ότι η παρένθετη κύηση είναι ανήθικη ή ότι δεν διασφαλίζει τα δικαιώματα των γυναικών, τότε πρέπει να ανοίξει η κουβέντα για να καταργηθεί συνολικά, χωρίς να κάνουμε διακρίσεις.
Προφανώς και πρέπει να βάλουμε ένα πλαίσιο και αυστηρούς κανόνες σχετικά με το πώς γίνεται η παρένθετη κύηση. Έτσι ώστε να διασφαλίζονται τα δικαιώματα όλων και κυρίως, φυσικά, των γυναικών. Δεν διαφωνεί προφανώς κανείς με το να προστατευτούν οι γυναίκες αλλά αυτή είναι μία ανεξάρτητη συζήτηση.
Το επόμενο επιχείρημα έχει να κάνει με το bullying που ενδέχεται να υποστούν τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών. Εσείς, με βάση και το βίωμά σας, τι απαντάτε σε αυτό;
Μπορώ να πω αυτό που έχω ζήσει εγώ. Όχι μόνο από τη δική μας οικογένεια αλλά και από άλλες φιλικές μου οικογένειες. Τα παιδιά δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα. Ακόμα όμως και να είχαν, το θέμα με το bullying είναι ότι επικεντρωνόμαστε στα θύματα και όχι σε αυτός που κάνουν bullying.
Aν μας ενδιαφέρει πραγματικά, τότε πρέπει να μην ασχολούμαστε με τις οικογένειες των θυμάτων του bullying αλλά με εκείνες των παιδιών που το προκαλούν. Έτσι θα είμαστε σίγουροι ότι θα περιοριστεί το φαινόμενο. Γιατί bullying κάνεις και σε ένα παιδί που είναι gay, που είναι παχύ, που φοράει γυαλιά ή που έχει ένα χρώμα μαλλιών αντί για άλλο.
Εξάλλου, θεωρώ ότι η μη αναγνώριση των γονεϊκών σχέσεων των παιδιών που ήδη υπάρχουν προκαλεί αυτές τις διακρίσεις. Τα παιδιά δεν έχουν καθαρές σχέσεις με το ποιοι είναι οι γονείς τους και το σχολείο τους θεωρεί κάτι διαφορετικό. Ενδεχόμενη αναγνώριση μίας οικογένειας με ομόφυλους γονείς θα συμβάλει στην ελαχιστοποίηση του bullying αν αυτό υπάρχει.
Εμείς οι ομόφυλες οικογένειες έχουμε γίνει θύματα bullying και μπορούμε να προετοιμάσουμε τα παιδιά μας με στέρεες βάσεις, ώστε να αντεπεξέλθουν σε όλα τα προβλήματα.
Εμένα ο μεγάλος μου ο γιος ξέρει ποια είναι η μορφή της οικογένειάς μας και το παιδί λέει καθαρά «εγώ έχω δύο μπαμπάδες». Όχι, δεν τον ενδιαφέρει καθόλου. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να βρίσκεται σε ένα οικογενειακό περιβάλλον με γαλήνη και αγάπη. Από εκεί και πέρα όλα τα υπόλοιπα έρχονται.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
