Ο 19ο αιώνας στην Ευρώπη θα επιφέρει τεράστιες αλλαγές παγκοσμίως. Η Γαλλική Επανάσταση που είχε προηγηθεί στα τέλη του προηγούμενου αιώνα σε συνδυασμό με τον Γαλλικό Διαφωτισμό δημιουργούν μια περίοδο επαναστατικών εξελίξεων στην Ευρώ και γεννούν μία εποχή μεγάλων αλλαγών.
Τα ανθρώπινα και τα ατομικά δικαιώματα, η δημοκρατία και ο εθνικισμός, η εκβιομηχάνιση και τα συστήματα της ελεύθερης αγοράς προαναγγέλλουν τη δημιουργία ενός νέου κόσμου.
Ως αποτέλεσμα, ιδίως στον απολογισμό της Γαλλικής Επανάστασης, φιλελεύθερες και εθνικιστικές ιδέες άρχισαν να διαδίδονται στα Βαλκάνια και τους ελληνικούς τόπους. Σιγά σιγά στους Έλληνες εδραιώνεται η ιδέα της επανάστασης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έτσι, αρχικά σχηματίζονται μυστικές οργανώσεις για την προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης με σημαντικότερη αυτή της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό από τους Ξάνθο, Σκουφά και Τσακάλοφ.
Η Ελληνική Επανάσταση και ο Κάνινγκ
Τελικά το 1821, οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι αρχικές επιτυχίες ακολουθήθηκαν από εσωτερικές διαμάχες, οι οποίες έφτασαν τον αγώνα κοντά στην κατάρρευση.
Ήδη πάντως από το 1823 ο Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, και μεγάλος Φιλέλληνας, Τζωρτζ Κάνινγκ, εφαρμόζει μια πιο φιλελεύθερη πολιτική ως προς το ελληνικό ζήτημα με κύρια πρόθεση τη διεθνή αναγνώριση της Ελλάδας, σε μια προσπάθεια της Αγγλίας να εμποδίσει κάθε πιθανή έξοδο της Ρωσίας προς το Αιγαίο και κατά συνέπεια και στη Μεσόγειο.
Παρά το γεγονός πως η Επανάσταση βρισκόταν σε μια κρίσιμη καμπή -ελέω και των εμφυλίων πολέμων (1823-1825) που προέκυψαν από έναν ανταγωνισμό ισχύος για την ηγεσία της επαναστάσεως αλλά και του υπό διαμόρφωση νέου ελληνικού κράτους- οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν να στηρίξουν την Ελλάδα βλέποντας την ίδια ώρα και την επερχόμενη κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Έτσι, τον Ιανουάριο του 1824 η Ρωσία προτείνει το Σχέδιο των Τριών Τμημάτων: Να δημιουργηθούν δηλαδή τρεις Ηγεμονίες κατά το παράδειγμα των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών: Ανατολική Ελλάδα, Ήπειρος και Αιτωλοακαρνανία, Πελοπόννησος και Κρήτη. Το πλάνο αυτό, όπως ήταν φυσικό, δεν ικανοποίησε τους Έλληνες οι οποίοι πολεμούσαν για την ανεξαρτησία της χώρας. Την ίδια ώρα όμως στο εσωτερικό της χώρας η κατάσταση μόνο καλή δεν ήταν.
Οι νίκες του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, με την κατάληψη του Κάστρου της Κορώνης και της Πύλου, σε συνδυασμό με τις εσωτερικές διαμάχες παραλίγο να φέρουν το τέλος της Επανάστασης. Πάνω στον φόβο αυτό η κυβέρνηση Κουντουριώτη αφυπνίζεται και ζητά από την αγγλική κυβέρνηση να επιλέξει έναν μονάρχη για την Ελλάδα, δηλώνοντας την προτίμησή της για τον Λεοπόλδο του Σαξ-Κόμπουργκ και Γκότα.
Με την Πράξη Υποτέλειας ουσιαστικά ζητούν να γίνει η Ελλάδα αγγλικό προτεκτοράτο, ως ένδειξη εμπιστοσύνης προς την Αγγλία. Η πρόταση αυτή όμως δεν γίνεται δεκτή από τον Τζωρτζ Κάνινγκ. Τον Απρίλιο του 1826 Ρωσία και Αγγλία υπογράφουν στην Πετρούπολη πρωτόκολλο συνεργασίας για την καλύτερη δυνατή λύση όσον αφορά την Ελλάδα με την παραχώρηση αυτονομίας. Αυτό ουσιαστικά ήταν και το πρώτο κείμενο που αναγνώριζε τους Έλληνες και την προσπάθεια δημιουργίας ελληνικού κράτους.
Η είσοδος της Γαλλίας και η Ναυμαχία του Ναυαρίνου
Τη στήριξη υπέρ της Ελλάδας εκφράζει και η Γαλλία η οποία δεν θέλει να μείνει αμέτοχη και προσπαθεί από την πλευρά της να δημιουργήσει το δικό της κομμάτι επιρροής στον ελλαδικό χώρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στην Συνθήκη του Λονδίνου, τον Ιούλιο του 1827, να προστεθεί στους ήδη όρους του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης και ο στρατιωτικός εξαναγκασμός τόσο των Ελλήνων όσο και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την αποδοχή των όρων της Συνθήκης.
Η Συνθήκη του Λονδίνου προέβλεπε αυτονομία της Ελλάδας με καταβολή φόρου στον Σουλτάνο. Τα εδαφικά όρια του νέου κράτους δεν προσδιορίζονταν, αλλά αφέθηκαν να λυθούν στο πλαίσιο επιμέρους διαπραγματεύσεων μεταξύ των συμβαλλομένων μερών. Με μυστικό πρωτόκολλο δινόταν διορία ενός μηνός στην Υψηλή Πύλη να αποδεχτεί τους όρους της Συνθήκης, μετά την πάροδο της οποίας οι πολεμικοί στόλοι των Μεγάλων Δυνάμεων θα είχαν το δικαίωμα να επιβάλλουν την εφαρμογή της.
Το συγκεκριμένο άρθρο θα οδηγήσει στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου τον Οκτώβριο του 1827. Η ήττα του τουρκικού στόλου από τους στόλους των τριών Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) θα προκαλέσει ενθουσιασμό και θα γεννήσει ελπίδες στους Έλληνες, παρά το γεγονός πως δεν γινόταν ακόμα λόγος για ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας τοποθετείται Κυβερνήτης της Ελλάδας και αμέσως αναλαμβάνει να κάνει το όνειρο των Ελλήνων πραγματικότητα. Αρχικά, με εμπιστευτικό Υπόμνημα στις τρεις Δυνάμεις, εκφράζει την δυσαρέσκειά του για τα σύνορα του νέου κράτους που διέβλεπε ότι θα προτείνονταν από τους αντιπροσώπους τους. Στη συνέχεια, η νίκη της Ρωσίας στον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1828-1829) έδωσε την δυνατότητα στον Τσάρο να αποφασίσει μόνος του προς το συμφέρον της Ρωσίας το ελληνικό ζήτημα.
Υπό τον φόβο η Ρωσία να επιβάλλει τους δικούς της όρους, η Αγγλία αποφασίζει να λειτουργήσει ως αντίβαρο στους Ρώσους και προτείνει την δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους που θα περιόριζε τη ρωσική επιρροή. Παράλληλα, όμως, επεδίωκε περιορισμό των συνόρων στη Δυτική Ελλάδα, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος για μια νέα επανάσταση από τους Έλληνες στα Επτάνησα τα οποία εκείνη την εποχή βρίσκονταν υπό αγγλική κατοχή.
Η αντίδραση της Αγγλίας θα δώσει το έναυσμα για νέες διαπραγματεύσεις που θα οδηγήσουν στο Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας το οποίο αποδέχεται και ο Σουλτάνος.
Στις διαπραγματεύσεις του Λονδίνου συμμετείχαν και υπογράφουν το πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας οι πληρεξούσιοι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας χωρίς την παρουσία της Ελλάδας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αυτό γιατί στόχος ήταν το πώς θα καταφέρει η κάθε μία να αυξήσει την επιρροή της στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος εις βάρος των άλλων Μεγάλων Δυνάμεων.
Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου αναγνωρίζεται ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος με γραμμή συνόρων τη γραμμή Αχελώου-Σπερχειού. Μέρος του νέου κράτους είναι πλέον και η Εύβοια, οι Κυκλάδες και οι Σποράδες, ενώ μένουν εκτός η Σάμος και η Κρήτη. Με δεύτερο πρωτόκολλο, την ίδια μέρα, εκλέγεται ο Λεοπόλδος Ηγεμών Κυριάρχης της Ελλάδας και χορηγείται δάνειο για τη συντήρηση του στρατού που θα έφερνε μαζί του.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις απαίτησαν από την Ελλάδα να σεβαστεί τη ζωή και την περιουσία των Μουσουλμάνων στην ελληνική επικράτεια και να αποσύρει τα ελληνικά στρατεύματα από τις εκτός συνόρων περιοχές.
Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου τερματιζόταν ο πόλεμος. Αποτελεί την πρώτη επίσημη, διεθνή διπλωματική πράξη που αναγνώριζε την Ελλάδα ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος με όλα τα πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά δικαιώματα που εκπορεύονταν από την ανεξαρτησία της.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
