Θλίψη και οργή έχει προκαλέσει ο θάνατος 17χρονου στο Λεοντάρι Βοιωτίας, κοντά στην Αλίαρτο, από πυρά αστυνομικού. Οι αντιδράσεις από απλούς πολίτες είναι έντονες, ενώ παράλληλα άνοιξε για ακόμη μια φορά η συζήτηση για τους Ρομά.
«Όσοι ψάχνουν τις αιτίες για τις στατιστικά πολλές καταδιώξεις Ρομά ας μην ψάχνουν στον δήθεν ρατσισμό της αστυνομίας, ας ψάξουν στην αυξημένη παραβατικότητα των Ρομά» έγραψε στο Twitter η τομεάρχης Προστασίας του Πολίτη της Νέας Δημοκρατίας, Ιωάννα Γκελεστάθη, φράση που προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στα social media.
Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί με τους Ρομά στην Ελλάδα; Γιατί, όπως επικαλείται η Ιωάννα Γκαγκαστάθη, καταφεύγουν στην παραβατικότητα; Μήπως, τελικά, η ίδια η πολιτεία, με την αναλγησία της εδώ και δεκαετίες, δημιουργεί τις συνθήκες για όλα αυτά που συμβαίνουν;
Η «Καταγραφή Οικισμών και Πληθυσμού Ρομά σε εθνικό επίπεδο» για το έτος 2021 δίνει αποστομωτικές απαντήσεις. Η μελέτη συντάχθηκε από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Σύμφωνα λοιπόν με την καταγραφή:
- Ο πληθυσμός Ρομά ανέρχεται σε 117.495 μόνιμους κατοίκους και αποτελεί το 1,13% του μόνιμου πληθυσμού της χώρας. Εντοπίζεται και στις 13 Περιφέρειες της χώρας, με υψηλότερα ποσοστά συγκέντρωσης στις Περιφέρειες Αττικής (25%), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (17%), Θεσσαλίας (14%), Δυτικής Ελλάδας (13%).
- Συνολικά εντοπίζονται 462 περιοχές διαβίωσης Ρομά, εκ των οποίων οι 266 είναι οικισμοί και οι 196 είναι περιοχές όπου διαβιούν διάσπαρτα.
- Διακρίνεται η τάση για σχέσεις συγκέντρωσης καθώς το 80% διαβιεί σε οικισμούς και η σχετικά καλή σύνδεση με τον αστικό ιστό καθώς το 66% των κατοίκων διαβιεί εντός αστικού ιστού (σχεδίου πόλεως).
Ρομά: Χωρίς νερό και ρεύμα
Οι 462 περιοχές συνολικά παρουσιάζουν χαμηλή διαθεσιμότητα βασικών υποδομών διαβίωσης. Συγκεκριμένα διαθέτει πόσιμο νερό μόλις το 84% των περιοχών, δίκτυο ύδρευσης το 76%, δίκτυο ηλεκτροδότησης το 67%, δίκτυο αποχέτευσης το 54%, ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο το 63%, κάδους απορριμμάτων/συχνή αποκομιδή το 85%.
Χαμηλό προσδόκιμο ζωής
Η ηλικιακή κατανομή αναδεικνύει ότι το 8,7% αποτελείται από άτομα ηλικίας 0-3 ετών, το 5,6% άτομα ηλικίας 4-5 ετών, το 20% άτομα ηλικίας 6-15 ετών, το 28,9% άτομα ηλικίας 16-29 ετών, το 28,9% άτομα ηλικίας 30-64 ετών, ενώ μόλις το 7,9% ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών, γεγονός που επιβεβαιώνει το χαμηλό προσδόκιμο ζωής.
Επιπλέον, παρατηρείται ότι κατά μέσο όρο η οικογένεια Ρομά αποτελείται από 4,2 μέλη, καθώς και ότι τα διαπιστωμένα προβλήματα αστικοδημοτικής φύσεως καταγράφονται στο 3,3% του πληθυσμού.
Εγκαταλείπουν το σχολείο
Στον τομέα της εκπαίδευσης, επιβεβαιώνεται η τάση για πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου μετά το Δημοτικό και σταδιακά μειούμενη συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Το ποσοστά φοίτησης παιδιών είναι χαμηλά αγγίζοντας στην προσχολική εκπαίδευση το 9% και στην υποχρεωτική εκπαίδευση (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο) μόλις το 66%.
Επίσης, παρατηρούνται μικρής κλίμακας προβλήματα στη μεταφορά των μαθητών στα σχολεία ενώ αντιθέτως οι πρώιμοι γάμοι είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Επιπλέον, καταγράφονται υψηλά ποσοστά ανεργίας 64% και υψηλά ποσοστά άτυπης απασχόλησης 54%.
Ως κύριες μορφές απασχόλησης καταγράφονται η συλλογή και το εμπόριο ανακυκλώσιμων ειδών (30,2%) πλανόδιο εμπόριο (25,6%), μικροπωλητές σε λαϊκές αγορές (13,4%), εποχικές αγροτικές εργασίες (13%), ατομικές επιχειρήσεις (5,3%) και γεωργικές εργασίες (4,7%).
Ο συνολικός αριθμός εργαζομένων Ρομά σε Δήμους ανέρχεται σε 595 άτομα, ανεξαρτήτως σχέσης εργασίας και απασχολούνται ως εργάτες καθαριότητας, γενικών καθηκόντων, εργάτες πρασίνου, διαμεσολαβητές Ρομά.
Σύμφωνα με την ίδια καταγραφή, ο βασικότερος λόγος που δυσχεραίνει την ένταξή τους εδράζεται στην εκπαίδευση. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και ο αναλφαβητισμός (77,9%) που παρατηρούνται σε μεγάλο βαθμό καθώς και η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και η μαθητική διαρροή (54,1%) εκτιμάται να είναι οι βασικότεροι λόγοι που εμποδίζουν όποιες διαδικασίες γίνονται προς αυτή τη κατεύθυνση.
Ταυτόχρονα τόσο οι υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης (52,6%) όσο και το χαμηλό εισόδημα (51,7%) συντείνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Οι περιοχές όπου μένουν οι Ρομά
- 76 «άκρως υποβαθμισμένες περιοχές» με 8.582 κατοίκους. Συνθήκες διαβίωσης μη αποδεκτές με καλύβια, παραπήγματα και απουσία βασικών υποδομών.
- 159 «μικτοί καταυλισμοί» με 59.292 κατοίκους. Ανάμιξη σπιτιών με πρόχειρες κατασκευές (παραπήγματα, σκηνές /τσαντίρια, λυόμενες κατασκευές (container) με μόνιμη, συνήθως, χρήση και μερική υποδομή (ύδρευσης, ηλεκτροδότησης, οδοποιίας), συνήθως στις παρυφές κατοικημένης περιοχής.
- 119 «γειτονιές» σε μόνιμη χρήση με 36.336 κατοίκους, συχνά σε υποβαθμισμένες περιοχές του αστικού ιστού (κυρίως σπίτια, κανονική οικοδομή - διαμερίσματα ή μονοκατοικίες και κάποιες λυόμενες κατασκευές (container).
- Σύνολο: 354 περιοχές με 104.210 κατοίκους.
Σύμφωνα με την έρευνα EUMIDISIΙ (2016) του FRA16, αναφορικά με τις συνθήκες διαβίωσης, το 11% των Ρομά στην Ελλάδα δεν έχει πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια και το 9% δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο τρεχούμενο νερό εντός της οικίας του μέσω σύνδεσης σε δημόσια προσβάσιμο σύστημα ύδρευσης. Ακόμη υψηλότερο είναι το ποσοστό των Ρομά που ζουν σε νοικοκυριά χωρίς εσωτερική τουαλέτα και ντους ή λουτρό (29%).
Επιπλέον, η έρευνα διαπίστωσε ότι σε ποσοστό 18%, οι Ρομά ζουν σε κατοικίες με στέγη που στάζει, υγρασία στους τοίχους ή άλλα δομικά προβλήματα και το 28% αντιμετωπίζουν σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα (ρύπανση, αιθάλη, σκόνη, δυσοσμία ή ρυπασμένα ύδατα).
Παράλληλα, επισημαίνεται ότι ένας ακόμα παράγοντας που δυσχεραίνει τη συμπερίληψη και κοινωνική ένταξη των Ρομά σχετίζεται με την περιθωριοποίησή τους εξαιτίας του ρατσισμού και των διακρίσεων.
Οι Ρομά αντιμετωπίζονται με προκατάληψη για τον τρόπο ζωής και τις επιλογές τους, ενώ υφίστανται σε μεγάλο ποσοστό ρατσιστικές συμπεριφορές, διακρίσεις, προκαταλήψεις και παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.
Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι οι Ρομά στην Ελλάδα αντιμετωπίζονται με αρνητική στάση, προκαταλήψεις και στερεότυπα από μεγάλο ποσοστό δημοτικών υπάλληλων, εκπαιδευτικών και υγειονομικών, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην πρόσβαση σε αναγκαίες για αυτούς υπηρεσίες, ενώ γενικά θεωρούνται ως «άτομα προς αποφυγή».
Κάποια από τα «κύρια εμπόδια που δυσχεραίνουν την κοινωνική ένταξη ενός μέρους του πληθυσμού των Ρομά στην Ελλάδα»:
- Υποβαθμισμένες και ακραία στερητικές συνθήκες διαβίωσης σε περιοχές αποκομμένες από τον κοινωνικό ιστό με βασικές ελλείψεις σε τεχνικές και κοινωνικές υποδομές και δυσκολία πρόσβασης σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες.
- Χαμηλό εισόδημα, το οποίο στη συντριπτική πλειονότητα είναι πολύ κάτω από το όριο της φτώχεια.
- Χαμηλή πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, διακρίσεις και ελλιπής πληροφόρηση σε θέματα πρόληψης και αγωγής υγείας που οδηγεί στην αμέλεια και κακή κατάσταση της υγείας και σε χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής (κατά δέκα χρόνια σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό).
- Υψηλό ποσοστό αναλφαβητισμού (ειδικά σε μεγαλύτερες ηλικίες) και χαμηλό επίπεδο κατανόησης και ορθής χρήσης της Ελληνικής γλώσσας.
- Ψηφιακός αποκλεισμός και ανισότητες λόγω αδυναμίας πρόσβασης στις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) που δυσχεραίνει την διεκπεραίωση των συναλλαγών τους με το κράτος (π.χ. υποβολή αιτήσεων για επιδόματα, εγγραφή μαθητών στο σχολείο, αιτήσεις για εργασία, συμμετοχή στην τηλεκπαίδευση κλπ.).
Διαβάστε ολόκληρη την καταγραφή
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
