Μπορεί για τον σύγχρονο κόσμο η Καταλονία να έχει συνδυαστεί με μια υπέροχη εκδρομή στη Βαρκελώνη και τη μάχη της περιοχής για ανεξαρτησία από την Ισπανία, αλλά υπήρχε μια περίοδος στην ιστορία που η Καταλονία έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στα δρώμενα της Ελλάδας.
Συγκεκριμένα, η λεγόμενη «Καταλανική Εταιρεία», μια ομάδα μισθοφόρων από την ευρύτερη περιοχή της Καταλονίας και της Αραγονίας, κυριάρχησε στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα προκαλώντας τεράστιες λεηλασίες και βιαιότητες εναντίον των υπηκόων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των Ελλήνων των φραγκοκρστούμενων περιοχών.
Η αδυναμία του Ανδρόνικου
Ο 14ος αιώνας, ήταν μια δύσκολη χρονική περίοδος για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο ελλαδικός χώρος ήταν κατακερματισμένος ανάμεσα στο Βυζάντιο και τους φεουδάρχες κληρονόμους των Σταυροφόρων που το 1204 είχαν αλώσει την Κωνσταντινούπολη.
Ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος είχε υπό τον έλεγχο του τη Μακεδονία, τη Θράκη, τον Μυστρά, την Κωνσταντινούπολη, την ώρα που η κεντρική Ελλάδα (με περιοχές όπως η Αθήνα, η Πάτρα, η Θήβα και η Θεσσαλία) βρίσκονταν υπό φραγκική κατοχή.
Την ίδια περίοδο το Βυζάντιο έχοντας χάσει πλέον την παλιά του αίγλη, είχε να αντιμετωπίσει εκ Ανατολής έναν θανάσιμο εχθρό τους Οθωμανούς. Ο Ανδρόνικος για να ενισχύσει το στράτευμα του στράφηκε σε μισθοφόρους και συγκεκριμένα στην Καταλανική Εταιρεία.
Η Καταλανική Εταιρεία ή Μεγάλη Καταλανική Κομπανία (καταλανικά: Companyia Catalana d'Orient, Λατινική: Societas Catallanorum) ήταν ένα μισθοφορικό σώμα Καταλανών που έδρασε τον 14ο αιώνα στη Σικελία. Η Κομπανία δημιουργήθηκε από τον Ροζέ ντε Φλορ γιο Γερμανού στρατιώτη και Ιταλίδας από το Μπρίντεζι.
Ο Ροζέ ντε Φλορ αρχικά ήταν μέλος του τάγματος των Ναϊτών αλλά κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση και αφού διέφυγε, έφτιαξε μισθοφορικό σώμα από Καταλανούς και Αραγωνέζους προσφέροντας τις υπηρεσίες του στον βασιλιά της Σικελίας, Φρειδερίκο Β' παίζοντας σημαντικό ρόλο στον εμφύλιο της Σικελίας (Σικελικός Εσπερινός 1282).
Όμως, μετά την ειρήνη της Καλταμπελότα (31 Αυγούστου 1302), ο Ροζέ και οι μισθοφόροι του έμειναν χωρίς αντικείμενο, ενώ οι Ναΐτες συνέχιζαν να τον καταζητούν. Την ίδια ώρα ο Φρειδερίκος έψαχνε τρόπο να απαλλαγεί από τους μισθοφόρους και όταν ο Ανδρόνικος ζήτησε τη βοήθεια τους βοήθησε και ο ίδιος προσφέροντας καράβια για να αποχωρήσουν από τη Σικελία.
Παρότι το θησαυροφυλάκιο της αυτοκρατορίας δεν διέθετε τους πόρους για την πληρωμή των μισθοφόρων Καταλανών, η απελπιστική θέση του Ανδρόνικου τον ανάγκασε να έρθει σε συμφωνία μαζί τους.
Οι Καταλανοί αναχωρούν για την Κωνσταντινούπολη με περίπου 1.500 ιππότες, 4.000 ελαφρά οπλισμένους πεζούς και άλλους 1.000 πεζούς στρατιώτες με τους ακολούθους τους. Ο στρατός αυτός αποτελούνταν από Καταλανούς, Αραγωνέζους, νότιους Ιταλούς και Σικελούς. Τον Σεπτέμβριο του 1303 έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη.
Ο θάνατος του Ροζέ ντε Φλορ και η καταλανική εκδίκηση
Το 1303 εγκαθίστανται στο Κύζικο της Μικράς Ασίας και στα επόμενα δύο χρόνια συντρίβουν σε διαδοχικές μάχες του Οθωμανούς φτάνοντας μέχρι το Ικόνιο. Παράλληλα όμως άρχισαν ξανά τις λεηλασίες αφού ο Ανδρόνικος αδυνατούσε να τους πληρώσει. Την ίδια ώρα ο Ροζέ ντε Φλορ άρχισε να σχεδιάζει τη δημιουργία δικού του πριγκηπάτου στη Μικρά Ασία, στα πλαίσια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Οι φήμες αυτές έφτασαν στα αυτιά του Ανδρόνικου ο οποίος έστησε παγίδα στον ντε Φλορ και κατάφερε να τον δολοφονήσει από Αλανούς σωματοφύλακες του γιου του Μιχαήλ Θ'.
Ο θάνατος του αρχηγού τους προκάλεσε την αντίδραση των Καταλανών οι οποίοι αφού επέλεξαν για νέο τους αρχηγό τον Μπερεγκάρ ντε Ροκαφόρ, αποφάσισαν να ξεκινήσουν την καταλανική εκδίκηση σφάζοντας τους κατοίκους των γύρω περιοχών και κάνοντας πλιάτσικο.
Από το μένος των Καταλανών δεν ξέφυγαν ούτε τα μοναστήρια στον Άθω όπου κατέστρεψαν δεκάδες μοναστήρια με τις μεγαλύτερες καταστροφές να γίνονται στην Μονή Χιλανδαρίου. Το γεγονός έχει καταγραφεί από τους Ραμόν Μουντανέρ και Νικηφόρο Γρηγορά, τον μοναχό Σάββα τον Β' από τη Μονή Βατοπεδίου και τον μοναχό Δανιήλ τον Β' από τη Μονή Χιλανδαρίου.
Αφού κατέστρεψαν τη Θράκη στράφηκαν προς τη Θεσσαλονίκη αλλά εκεί τα βρήκαν σκούρα από τον Βυζαντινό δούκα και στρατηγό Ανδρέας Χανδρηνός, ο οποίος απομάκρυνε τους Καταλανούς από τα εδάφη της Μακεδονίας. Έτσι, οι Καταλανοί κατευθύνθηκαν στη Θεσσαλία όπου επί ένα χρόνο έκαναν αυτό που ήξεραν καλύτερα από όλους, πλιάτσικο.
Τελικά, πείστηκαν να φύγουν από τη Θεσσαλία και να κατέβουν προς το νότο. Φτάνοντας στη Θήβα το 1310 μ.Χ. ήρθαν σε συνεννόηση με τον Δούκα της Αθήνας Βάλτερ ντε Μπριεν και κατέκτησαν για λογαριασμό του σχεδόν όλα τα κάστρα στη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία.
Η κάθοδος στην Αθήνα και η μάχη του Αλμυρού
Ο Δούκας της Αθήνας φοβούμενος τη δύναμη των Καταλανών ζήτησε να αποχωρήσουν παραδίδοντας τα εδάφη που είχαν κατακτήσει για λογαριασμό του. Η Καταλανική Εταιρεία ζήτησε να κρατήσει κάποια από αυτά για να εγκατασταθεί μόνιμα κάτι που δεν δέχτηκε ο Βάλτερ ντε Μπριέν ζητώντας παράλληλα την βοήθεια των άλλων Φράγκων ιπποτών συμμάχων. Οι δύο πλευρές συναντήθηκαν στην περιοχή του Βοιωτικού Κηφισού, στην Κωπαΐδα, η οποία παλιότερα είχε την ονομασία Αλμυρός.
Το πεδίο της μάχης ήταν επιλεγμένο άριστα από τους Καταλανούς. Οι βαριά οπλισμένοι ιππότες επιτέθηκαν με ορμή εναντίον τους, όμως τα άλογά τους βούλιαζαν στις τελματώδεις εκτάσεις.
Το βαρύ φράγκικο ιππικό κόλλησε στη λάσπη και ακολούθησε η μαζική σφαγή τους από τους Καταλανούς ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι δεν γλίτωσε ούτε ένας στρατιώτης για να μεταφέρει το νέο της καταστροφής στην Αθήνα. Σχεδόν όλοι οι ηγέτες των Φράγκων στην Ελλάδα, απόγονοι των Σταυροφόρων που είχαν αλώσει το 1204 την Κωνσταντινούπολη, δεν υπήρχαν πια.
Ο Πάπας τους ζήτησε να επιστρέψουν τα εδάφη που κατέλαβαν αλλά αυτοί αρνήθηκαν και έτσι το 1318 τους αφόρισε. Κατά την περίοδο που ακολούθησε, οι Καταλανοί κατέλαβαν και το Δουκάτο Νέων Πατρών (Neopatria, δηλαδή τα θεσσαλικά εδάφη που άφησε πεθαίνοντας ο Δούκας της Θεσσαλίας, δίχως να αφήσει απογόνους).
Η Εταιρεία ζήτησε τελικά να υπαχθεί στην επικυριαρχία του Βασιλείου της Αραγωνίας. Μέχρι και σήμερα, ο βασιλιάς της Ισπανίας έχει τον εθιμικό τίτλο «Δούκας της Αθήνας και Νέων Πατρών».
Οι Καταλανοί κυριάρχησαν στην Αθήνα και όρισαν αρχηγό τους ένα από τους αιχμαλώτους τους, τον Ρογήρο Ντελόρ. Έτσι έπεσε το δουκάτο των Αθηνών, μετά από 100 και πλέον χρόνια φραγκικής κυριαρχίας. Η Καταλανική καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους, αν και τα Λατινικά δεν έπαψαν να χρησιμοποιούνται.
Μετά την κατάκτηση της Αθήνας οι Καταλανοί έγιναν λίγο πιο μαλθακοί, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως ηρέμησαν εντελώς, αφού στη Θήβα είχαν σφάξει ακόμα και τα μικρά μωρά.
Η αρχή του τέλους για το καταλανικό Δουκάτο ήρθε το 1379-1380, όταν η Εταιρεία των Ναβαρέζων μισθοφόρων κατέλαβε τη Θήβα και τη Λιβαδειά. Το Δουκάτο καταλύθηκε οριστικά το 1388, όταν πέρασε στα χέρια του Ιταλού Νέριο Ατσαγιόλι.
Η Καταλανική Εταιρεία κατέστρεψε όλη τη Θράκη και τη Μακεδονία, καθώς και τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα σκορπίζοντας στo διάβα της τον τρόμο και τον θάνατο.
Το 2004, η τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας, με επικεφαλής τον Κάρλες Ντουάρτε, χρηματοδότησε την αναστήλωση της Μονής Βατοπεδίου, ως ελάχιστο δείγμα αναγνώρισης των καταστροφών που προκάλεσαν στον Άθω 700 χρόνια πριν οι πρόγονοί τους.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
