Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας και γραμματείας, είναι εύκολο να απορροφηθούμε στα μεγάλα και σπουδαία. Στους τύραννους και τους φιλοσόφους που σημάδεψαν την κοινωνική πραγματικότητα, τους πολέμους που αφάνισαν ολόκληρες χώρες, και τις σπονδές που οδήγησαν άλλες σε αιώνια δόξα.
Πίσω όμως από τις συνθήκες υπάρχουν οι άνθρωποι, και η κινητήριος δύναμη των ανθρώπων είναι ο πυρήνας των συναισθημάτων τους. Όπως είχε οραματιστεί ο Σίγκμουντ Φρόυντ την ανθρώπινη ψυχή, αυτή γεννιέται, γερνάει και πεθαίνει ως προϊόν της σύγκρουσης μεταξύ δύο κεντρικών δυνάμεων, του έρωτα και του θανάτου.
Έρωτας και θάνατος δεν χωρίζονται από ξεκάθαρα όρια. Αν και λίγοι από εμάς έχουν εμπειρία του «μετά», πολλοί μπορούν να πουν πως ο έρωτας, η έλξη και η ανθρώπινη επαφή περιέχουν στοιχεία φθοράς και κατάπτωσης. Αυτή η φύση του έρωτα, με τον οποίο οι άνθρωποι φτάνουν στα ύψη της συγκίνησης αλλά και στα βάθη της θλίψης, αποτυπώνεται σε πολλές εκφάνσεις της στα ειδύλλια του μύθου και της ιστορίας.
Οι πιο μεγάλοι έρωτες της αρχαιότητας
Ευρυνόμη και Οφίων - Η ένωση που γέννησε το σύμπαν
Ξεκινώντας, ας αναφερθούμε σε έναν έρωτα που έδωσε ύπαρξη σε κάθε επόμενο. Το πρόσωπο της Ευρυνόμης δεν είναι ευρεώς γνωστό στην ελληνική μυθολογία. Στην πιο συνήθη εκδοχή της τη βλέπουμε ως μία από της Ωκεανίδες, κόρη δηλαδή του Ωκεανού και της Τηθίς, και μητέρα των Χάριτων μαζί με τον Δία.
Το όνομα της Ευρυνόμης προδίδει όμως τις αρχαιότερες καταβολές της. Στον Πελασγικό μύθο της δημιουργίας, με ρίζες στους προελληνικούς πολιτισμούς της Ελλάδας, η Ευρυνόμη γεννιέται μέσα στο προαιώνιο χάος. Ως η πρώτη ύπαρξη, η θεότητα αυτή μένει μέσα σε ένα σκοτεινό σύμπαν, όπου η θάλασσα και ο ουρανός, καθώς και οι καταστάσεις της ύλης είναι ακόμα ένα και το αυτό.
Μέσα στην πλήξη της, η Ευρυνόμη χώρισε τον ουρανό από τον ωκεανό, και άρχισε να χορεύει πάνω σε αυτό το απέραντο τοπίο. Αυτό που της έλειπε ήταν μόνο η παρέα. Με μία χειρονομία λοιπόν, η Ευρυνόμη δημιούργησε από τον βόρειο άνεμο το μεγάλο ερπετό, Οφίωνα, που έσμιξε μαζί της, και από την ένωσή τους δημιουργήθηκε και πήρε σχήμα ο κόσμος.
Εάν δεν είχε επικρατήσει το δωδεκάθεο, ίσως η Ευρυνόμη και ο Οφίωνας να κυβερνούσαν ακόμα. Ο μύθος όμως θέλει το βασιλικό ζεύγος να εκθρονίζονται από τους τιτάνες Κρόνο και Ρέα, οι οποίοι πήραν τη θέση τους στην κορυφή του Ολύμπου. Κάποιες ιστορίες λένε πως οι δύο τους ρίχτηκαν στον Τάρταρο, άλλες πως ο Οφίωνας σφαγιάστηκε από τον Κρόνο, με την Ευρυνόμη καταραμένη να περιπλανιέται στη γη, άγνωστη πια στους ανθρώπους.
Απόλλωνας και Δάφνη - Μάταιος έρωτας
Μία δημοφιλής ιστορία είναι αυτή του έρωτα χωρίς ανταπόκριση. Από ένα τέτοιο ειδύλλιο υπέφερε και ο θεός Απόλλωνας, στην προσπάθειά του να κατακτήσεις τη νύμφη Δάφνη.
Μία από τις γνωστότερες μορφές του μύθου αυτού βρίσκεται στις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου. Σύμφωνα με το ποίημα, όλα ξεκίνησαν όταν ο θεός της μουσικής και της ίασης σκότωσε τον δράκο «Πύθωνα», ειρωνευόμενος τον θεό Έρωτα πως τα βέλη του είναι πολύ κατώτερα από τα δικά του.
Βάλθηκε έτσι ο Έρωτας να καταστρέψει την αυτοεκτίμηση του Απόλλωνα, κάνοντάς τον να ερωτευτεί τη νύμφη Δάφνη, κόρη του ποταμού Πηνειού. Ο άτακτος θεός ήξερε τι έκανε, καθώς η νύμφη, παρά την εκτυφλωτική ομορφιά της, δεν ήθελε να ακούει ούτε για έρωτες ούτε για γάμο.
Ο Απόλλωνας άρχισε να την καταδιώκει μάταια, παρακαλώντας τη να μην τον φοβάται, και προσπαθούσε να την εντυπωσιάσει με τα θεϊκά του χαρίσματα και την καταγωγή του. Ο ποιητής περιγράφει πως η καταδίωξη έκανε τη Δάφνη να φαντάζει ακόμα πιο όμορφη στον απελπισμένο θεό.
Φτάνοντας στις όχθες του Πηνειού, μην έχοντας πια δυνάμεις για να ξεφύγει, προσευχήθηκε στον ποταμό πατέρα της να την σώσει από τον μνηστήρα Απόλλωνα, κάνοντάς την άσχημη και αδιάφορη. Αμέσως, το δέρμα της έγινε φλοιός, τα χέρια της έγιναν κλαδιά και τα μαλλιά της φύλλα. Η νύμφη μεταμορφώθηκε στο δέντρο που γνωρίζουμε ως «δάφνη».
Μη μπορώντας όμως να ξεπεράσει τον έρωτά του, ο Απόλλωνας έκανε τη δάφνη σύμβολό του, και από τότε το στεφάνι από τα φύλλα του δέντρου είναι χαρακτηριστικό του διακοσμητικό.
Δίας και Καλλιστώ - Το ερωτικό «τρίγωνο»
Άλλη μία καταστροφική μορφή του έρωτα έχουμε στην περίπτωση που έρχεται να μπει ανάμεσα σε μία σχέση. Εδώ οι μυθολογικές πηγές διαφωνούν για το ποιος «έριξε» ποιον, αλλά όπως και να' χει, ο βασιλιάς του Ολύμπου και η νύμφη Καλλιστώ ερωτεύτηκαν.
Όπως έχουμε συνηθίσει τον Δία, η ερωτική του περιπέτεια δεν είχε καλή κατάληξη για τη μνηστή του. Σε δύο διαφορετικές εκδοχές, η Καλλιστώ καταλήγει να μεταμορφώνεται σε αρκούδα, είτε από την Άρτεμις ή από την Ήρα.
Στην πρώτη, επειδή έσπασε τον όρκο παρθενίας που είχε πάρει, ως ακόλουθος της θεάς Άρτεμις, η οποία την τιμώρησε με αυτόν τον τρόπο, και στη δεύτερη επειδή προκάλεσε την οργή της συζύγου του Δία με τη σχέση τους.
Μέσα σε όλα αυτά, η Καλλιστώ έκανε έναν γιο από τον Δία, τον Αρκάδα. Ο θεός φρόντισε όμως να την απομακρύνει από το αγόρι για να μην κινδυνεύει η ζωή του. Η μοίρα όμως οδήγησε τον Αρκάδα να συναντηθεί με την Καλλιστώ, όταν μία μέρα, ενώ κυνηγούσε, λίγο έλειψε να σκοτώσει την μεταμορφωμένη σε θηρίο μητέρα του.
Για να μπορούν να είναι μαζί, και μακριά από εκεί που έφτανε η Ήρα, ο Δίας μεταμόρφωσε και τον Αρκάδα σε αρκουδάκι, και μαζί με τη μητέρα του, τους μετέτρεψε στους αστερισμούς της μικρής και της μεγάλης Άρκτου, για να παραμείνει ζωντανή η μνήμη τους.
Ορφέας και Ευριδίκη
«Μέχρι να μας χωρίσει ο θάνατος». Μία φράση που έχει επαναληφθεί αμέτρητες φορές, πάντα με ανάλογη κατάληξη. Ο μυθικός Ορφέας όμως, ήταν ένας από εκείνους που προσπάθησαν να ξεγελάσουν τον θάνατο.
Ο ταλαντούχος μουσικός Ορφέας είχε λάβει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, και η τέχνη του μάλιστα ήταν τόσο τέλεια που έκανε μέχρι και τον Απόλλωνα να ζηλέψει την άρπα του. Την Ευρυδίκη τη συνάντησε τυχαία μία μέρα μέσα στο δάσος, και οι δύο τους ερωτεύτηκαν παράφορα.
Σε έναν περίπατό τους όμως, η Ευρυδίκη δαγκώθηκε από ένα φίδι, και έχασε τη ζωή της. Μη μπορώντας να δεχτεί την απώλεια, ο Ορφέας κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο για να τη φέρει πίσω. Εξημέρωσε με τη μουσική του τον φύλακα Κέρβερο, και παρουσιάστηκε μπροστά στον Πλούτωνα με το αίτημά του.
Ο θεός του θανάτου, γνωρίζοντας καλά την ανθρώπινη φύση, του επέτρεψε να επιστρέψει στη γη με την Ευρυδίκη, υπό έναν όρο. Μέχρι να βγουν από τα έγκατα του Άδη, δε θα γυρνούσε για να την κοιτάξει ούτε μία φορά, αλλιώς θα την έχανε.
Λίγο πριν βγουν όμως στο φως του ήλιου, ο Ορφέας, έχοντας κατακλυστεί από ανυπομονησία και αμφιβολία, γύρισε να δει αν τον ακολουθούσε ακόμα. Πριν μπορέσει καλά καλά να την κοιτάξει, η Ευρυδίκη παρασύρθηκε ξανά στον Κάτω Κόσμο, με τον Ορφέα να καταργιέται για πάντα την επιλογή του.
Άδωνις και Αφροδίτη
Οι ερωτικές έχθρες συχνά έχουν τραγική κατάληξη. Τέτοια μοίρα βρήκε και ο Άδωνις, του οποίου η ομορφιά ήταν ασύγκριτη μεταξύ θνητών και θεών. Η ίδια η Αφροδίτη δεν μπόρεσε να αντισταθεί και τον πήρε ενώ ήταν ακόμα μωρό για δικό της. Μέχρι να μεγαλώσει, τον άφησε στη φροντίδα της Περσεφόνης, συζύγου του Πλούτωνα, στον Άδη.
Όταν όμως η Αφροδίτη επέστρεψε για να να πάρει πίσω τον «αρραβωνιαστικό» της, η Περσεφόνη τον είχε ερωτευτεί και αυτή. Οι δύο θεές ήρθαν σε αντιδικία, αλλά ο Δίας μπήκε στη μέση, προτείνοντας ο Άδωνις να περνάει ένα τρίτο του χρόνου με τη μία και ένα με την άλλη, ενώ τον υπόλοιπο καιρό θα τον είχε δικό του.
Τελικά, μία μέρα, ο Άδωνις σκοτώθηκε από αγριογούρουνο πάνω στο κυνήγι, και η Αφροδίτη κατέβηκε στη γη για να θρηνήσει πάνω από το σώμα του αγαπημένου της. Το αίμα από την πληγή του Άδωνι μεταμορφώθηκε σε τριαντάφυλλα, ενώ τα δάκρυα της θεάς φύτρωσαν για πρώτη φορά οι ανεμώνες.
Όταν όμως ο νεκρός Άδωνις πήγε στον Άδη, Περσεφόνη και Αφροδίτη συμφώνησαν να μοιράζονται και πάλι τον χρόνο μαζί του.
Οδυσσέας και Πηνελόπη
Ο έρωτας που επιμένει και επιβιώνει. Τέτοιος ήταν και ο έρωτας του Οδυσσέα για την Πηνελόπη, την οποία άφησε πίσω για να συμμετάσχει στον Τρωικό πόλεμο. Η επιστροφή και ο νόστος του Οδυσσέα είναι γνωστά.
Ο βασιλιάς της Ιθάκης έκανε είκοσι χρόνια να γυρίσει στην πατρίδα του, λόγω της οργής του θεού Ποσειδώνα, ο οποίος τον καθυστερούσε με απανωτές δοκιμασίες και βάσανα.
Τόσο όμως ο Οδυσσέας όσο και η Πηνελόπη έμειναν πιστοί. Ο Οδυσσέας δεν παραιτήθηκε ποτέ από το ταξίδι της επιστροφής, αντιμετωπίζοντας θαλάσσια τέρατα, ξένους πολιτισμούς, μάγισσες και πειρασμούς, ενώ η Πηνελόπη τον περίμενε υπομονετικά, αντιστεκόμενη στις πιέσεις των μνηστήρων που είχαν το βλέμμα τους στο θρόνο του νησιού.
Για είκοσι χρόνια, η Πηνελόπη χρησιμοποίησε πολλά τεχνάσματα, με το πλέον γνωστό να είναι το νυφικό της σάβανο. Η βασίλισσα είχε υποσχεθεί στους επίδοξους γαμπρούς πως θα διάλεγε νέο σύζυγο όταν θα τελείωνε με το πλέξιμο του σάβανου που ετοίμαζε για τον πεθερό της, Λαέρτιο. Δεν επρόκειτο όμως να το ολοκληρώσει, αφού το έπλεκε κάθε μέρα και το ξήλωνε από λίγο κάθε νύχτα.
Όταν το σχέδιό της αποκαλύφθηκε, αναγκάστηκε να οργανώσει έναν αγώνα τοξοβολίας και να νυμφευτεί το νικητή. Ήταν τότε όμως που ο Οδυσσέας, αγνώριστος ανάμεσα στους μνηστήρες, πήρε τη νίκη επιστρέφοντας μια για πάντα στο θρόνο του.
Έρωτας και Ψυχή
Είναι ταιριαστό να κλείσουμε με την πιο ιδιαίτερη ιστορία όλων, αυτή της γυναίκας που γονάτισε τον ίδιο τον Έρωτα. Η Ψυχή ήταν μία θνητή, η πιο όμορφη ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους, και όλοι τη θαύμαζαν για τις αρετές της.
Ο θυμός της θεάς Αφροδίτης για την κοπέλα που τράβαγε τα βλέμματα από πάνω της ήταν τεράστιος. Το μίσος της για την Ψυχή την οδήγησε να διατάξει τον Έρωτα να δηλητηριάσει τις ψυχές όσων την ερωτεύονταν για να την εγκαταλείπουν. Ο θεός όμως τρυπήθηκε κατά λάθος με το ίδιο του το βέλος, και την ερωτεύτηκε παράφορα.
Μεταμφιεσμένος σε θνητό, o Έρωτας επισκεπτόταν την Ψυχή μόνο τα βράδια, για να μην τον αναγνωρίσει. Η Τρυφερότητα και η καλή του καρδιά όμως έκαναν και εκείνη να τον ερωτευτεί. Μία νύχτα, όσο ο Έρωτας κοιμόταν, η Ψυχή τον πλησίασε με ένα λυχνάρι και, θαμπωμένη από την ομορφιά του, της έπεσε από το χαίρι, καίγοντάς του το π΄ροσωπο.
Μέσα στον πόνο, ο Έρωτας πέταξε μακριά, λέγοντας στην Ψυχή πως δεν θα μπορούσαν να είναι μαζί, αφού τόλμησε να δει το πρόσωπο ενός αθάνατου. Η Ψυχή όμως αναζήτησε απελπισμένα τον φτερωτό θεό, και για να την αποτρέψει, η Αφροδίτη την έβαλε σε έναν αιώνιο ύπνο.
Όταν ο Έρωτας το έμαθε παρακάλεσε το Δία για βοήθεια. Ο βασιλιάς των θεών, συγκινημένος από την αγάπη των δύο, έσωσε την ψυχή και την μετέτρεψε σε αθάνατη, για να μπορεί να είναι για πάντα με τον αγαπημένο της.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
