Πολλοί θεωρούν πως η κεφαλή που βρίσκεται στο προαύλιο του ιστορικού κτιρίου του ΕΜΠ στην οδό Πατησίων, συνδέεται με κάποιον φοιτητή της εξέγερσης του Νοέμβρη του 1973 αλλά αυτό δεν είναι ακριβές. Ο άνθρωπος που απεικονίζεται στην κεφαλή είναι ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ιστορικούς. «Θεωρώ την πολιτισμική συνέχεια του ελληνισμού ως ένα δυναμικό φαινόμενο με διαφορετικές φάσεις. Δεν πιστεύω βέβαια στη φυλετική συνέχεια. Δεν κάνω ζωολογία, κάνω ιστορία», έλεγε ο ίδιος.
Πέρα από ιστορικός, ωστόσο, ήταν και αγωνιστής της Αριστεράς σε χρόνια δίσεκτα. Εν μέσω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της Ναζιστικής κατοχής, εντάχθηκε στις τάξεις του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, του ΕΑΜ (1943) και συνέδραμε στην έκδοση του παράνομου περιοδικού Πρωτοπόροι. Στη συνέχεια μπήκε στις τάξεις του ΕΛΑΣ, όπου, μάλιστα, διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής.
Η κεφαλή στο Πολυτεχνείο έχει τη μορφή του καθηγητή Νίκου Σβορώνου, ο οποίος πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 26 Απριλίου 1989.
Η ίδια παρανόηση που υπάρχει με την κεφαλή, βέβαια, υπάρχει και με μια μαρμάρινη στήλη που υπάρχει δεξιά από την κεφαλή (και δίπλα ακριβώς από την πύλη του Πολυτεχνείου που είχε γκρεμίσει το τανκ). Η μαρμάρινη αυτή στήλη δεν είναι αφιερωμένη στους νεκρούς της εξέγερσης του 1973 αλλά στους φοιτητές του ΕΜΠ που «έδωσαν τη ζωή τους για τα ιδανικά της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944». Παράλληλα, μπροστά από την κεφαλή υπάρχει ο στίχος «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία» από την ωδή «Εις Σάμον» του Ανδρέα Κάλβου. Συνολικά, λοιπόν, αν δούμε το μνημείο πρόκειται για μια συνολική αναφορά στον αγώνα για την Ελευθερία.
Στην κεφαλή του Πολυτεχνείου κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι αφήνουν ένα λουλούδι, ένα στεφάνι και στέκονται με υψωμένες τις γροθιές του. Το έργο ανήκει στον επιφανή κατά τον 20ο αιώνα γλύπτη Μέμο Μακρή ο οποίος ήταν φίλος του Νίκου Σβορώνου και την περίοδο της κατοχής ήταν και αυτός στο ΕΑΜ, αναπτύσσοντας έντονη δράση.
Οι δυο τους συναντήθηκαν στο «πλοίο της μεγάλης φυγής», το θρυλικό Ματαρόα, το οποίο τα Χριστούγεννα του 1945 μετέφερε περίπου 200 νέους Έλληνες (επιστήμονες και καλλιτέχνες) στο Παρίσι ως υπότροφους του Γαλλικού Ινστιτούτου. Οι δυο τους γίνονται στενοί φίλοι με τον Μακρή να μετατρέπει τον Σβορώνο σε... μοντέλο του.
Ο Μακρής έφτιαξε την τεραστίων διαστάσεων κεφαλή το 1979, όταν δηλαδή, αφού είχε αποκατασταθεί η Δημοκρατία επέστρεψε στην Ελλάδα. Το Μάρτιο εκείνης της χρονιάς η Πολιτεία, αναγνωρίζοντας το έργο του, διοργάνωσε μια αναδρομική έκθεση προς τιμήν του. Ένα από τα εκθέματα ήταν και η κεφαλή που έφερε τον τίτλο «Προς Τιμήν των Θυμάτων».
Το έργο αυτό ο Μακρής το δώρισε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στη μνήμη των νεκρών της εξέγερσης του 1973. Πρύτανης εκείνη την περίοδο στο ΕΜΠ ήταν ο φίλος του και παλιός σύντροφος από το ΚΚΕ, Γεώργιος Βουδούρης ο οποίος το τοποθέτησε λίγα μέτρα μακριά από την κεντρική είσοδο του ιστορικού κτιρίου της οδού Πατησίων.
Ο Νίκος Σβορώνος, γεννήθηκε στις 12 Ιουλίου 1911 στη Λευκάδα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Αθηνών. Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη Γαλλική. Μετά την πτώση της δικτατορίας, Νίκος Σβορώνος, δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών (1976) και Θεσσαλονίκης (1977). Άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα σε ηλικία 78 ετών.
Ο Μέμος Μακρής γεννήθηκε την πρωταπριλιά του 1913 στην Πάτρα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με δασκάλους τους Μιχάλη Τόμπρο, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο και Κ. Δημητριάδη. Αναμίχθηκε γρήγορα στην καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή της δεκαετίας του ’30.
Μετά την απελευθέρωση συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι. Απελάθηκε από τη Γαλλία το 1950, λόγω των αριστερών πολιτικών πεποιθήσεών του και βρήκε πολιτικό άσυλο στην Ουγγαρία. Το 1964 του αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα, την οποία επανέκτησε το 1975 μετά την πτώση τους χούντας. Δικό του έργο είναι το μνημειώδες γλυπτό που αφιερώνεται στα θύματα του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν. Πέθανε από καρδιά στην Αθήνα, ξημερώματα της 26ης Μαΐου 1993.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
