Σαν σήμερα, στις 28 Νοεμβρίου του 1925, οι πρωτοπόροι παιδαγωγοί Δημήτριος Γληνός και Αλέξανδρος Δελμούζος απολύθηκαν από τη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, καθώς η διδασκαλία τους κρίθηκε εθνικά επιβλαβής και υποκινούμενη από τη μαρξιστική ιδεολογία.
Πάνω από 80 χρόνια πριν, το εκπαιδευτικό τοπίο στην Ελλάδα δεν ήταν ένα ενοποιημένο σύστημα. Συντηρητικές δυνάμεις τάσσονταν κατά του εκσυγχρονισμού της παιδείας και της υιοθέτησης της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας, με τρεις εκπαιδευτικούς που στάθηκαν ως πρωτεργάτες του νέου ρεύματος.
Η ένταση αυτή κορυφώθηκε με το σκάνδαλο των «Μαρασλείων», με αφορμή την «αιρετική» διδασκαλία της Ιστορίας από την καθηγήτρια Ρόζα Ιμβριώτη.
Παράδοση και πρόοδος
Η σύγκρουση μεταξύ παράδοσης και προόδου στο γλωσσικό ζήτημα μαινόταν επί δεκαετίες, ενώ δεν περιορίστηκε μόνο σε θεσμικές αντιπαραθέσεις.
Τα «Ευαγγελικά»
Ο ριζωμένος συντηρητισμός της ελληνικής κοινωνίας «εξερράγη» σε βίαια επεισόδια που σημειώθηκαν στην Αθήνα, στις 8 Νοεμβρίου του 1901, με αφορμή τη δημοσίευση από την εφημερίδα Ακρόπολις των Ευαγγελίων μεταφρασμένων (στην πραγματικότητα μεταγλωττισμένων ή, αλλιώς, παραφρασμένων, κατά την τρέχουσα τότε άποψη) στη δημοτική γλώσσα από τον Αλέξανδρο Πάλλη στις 9 Σεπτεμβρίου 1901.
Αν και η δημοτική είχε κατακτήσει τον χώρο της ποίησης μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, από τις αρχές του 18ου αιώνα η ορθόδοξη ελληνική Εκκλησία είχε απαγορεύσει αυστηρά μέσω πατριαρχικών και συνοδικών αποφάσεων με την ποινή του αφορισμού την αγορά, την κατοχή ή την ανάγνωση μεταφράσεων της Αγίας Γραφής στην καθoμιλουμένη.
Τα επεισόδια προκλήθηκαν κυρίως από τη δράση εθνικιστικών φοιτητικών πυρήνων, οι οποίοι δρούσαν υπό τις επιταγές του κινήματος των «γλωσσαμυντόρων», ενός αρχαιολατρικού μορφώματος που θεωρούσε την καθαρεύουσα στυλοβάτη της αδιάκοπης αρχαιοελληνικής κληρονομιάς.
Οι αναταραχές κορυφώθηκαν στις 7 Νοεμβρίου, όταν μια τεράστια συγκέντρωση στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, την οποία συγκάλεσαν αυτόκλητοι «γλωσσαμύντορες» και πολιτευτές της ομάδας Δηλιγιάννη, κατέληξε σε φονικό.
Οι χωροφύλακες, χάνοντας τον έλεγχο της κατάστασης, πυροβόλησαν στο πλήθος όταν κάποιοι διαδηλωτές άρχισαν να κινούνται προς την Αρχιεπισκοπή, η οποία είχε επικυρώσει την επιλογή της εφημερίδας.
Ο τραγικός απολογισμός των επεισοδίων αυτών ήταν οκτώ έως έντεκα, σύμφωνα με διάφορες πηγές, νεκροί. Επίσης, υπήρξαν 70 τραυματίες και 22 συλληφθέντες, οι οποίοι παρέμειναν στα κρατητήρια των στάβλων της Χωροφυλακής τρία εικοσιτετράωρα.
Από τα «Αθεϊκά» του Βόλου στα Μαρασλειακά
Ο Αλέξανδρος Δελμούζος, σημαντική προσωπικότητα και κύριος εκπρόσωπος του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, ίδρυσε το Παρθεναγωγείο του Βόλου το 1908. Στο ίδρυμα προωθήθηκαν ζητήματα όπως η χρήση της δημοτικής γλώσσας, η εγκατάλειψη του κλασικισμού και η μαθητοκεντρική διδασκαλία.
Το 1911, λόγω αυτών των εκσυγχρονιστικών κινήσεων, το Παρθεναγωγείο διέκοψε τη λειτουργία του και ο ίδιος παραπέμφθηκε σε δίκη το 1914 στο Ναύπλιο όπου και αθωώθηκε πανηγυρικά.
Ο Δελμούζος, μαζί με τους Δημήτρη Γληνό και Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ήταν οι κεντρικές φυσιογνωμίες του Εκπαιδευτικού Ομίλου που ιδρύθηκε το 1910, σε συνεργασία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο μέσα στη δεκαετία του 1910 για την εφαρμογή της φιλελεύθερης αστικής μεταρρύθμισης στην εκπαίδευση.
Τελικά, τα Μαρασλειακά, η δυσάρεστη δηλαδή έκβαση και η ακύρωση των προσπαθειών για την εποικοδομητική λειτουργία του Μαράσλειου Διδασκαλείου (1923) και της Παιδαγωγικής Ακαδημίας (1924), με διευθυντή τον Αλέξανδρο Δελμούζο και το Δημήτρη Γληνό αντίστοιχα, πρόσθεσε στο αρνητικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί από τις αποτυχημένες απόπειρες στην εκπαίδευση.
Η Ρόζα Ιμβριώτη και η «έκρηξη» των Μαρασλειακών
Αφορμή για αυτή τη θεσμική παρέμβαση στάθηκε η προοδευτική διδασκαλία της εκπαιδευτικού του Μαρασλείου, Ρόζας Ιμβριώτη, και συγκεκριμένα ο τρόπος που δίδασκε την ιστορία της επανάστασης του 1821.
Αντί να χρησιμοποιεί το πρίσμα της σύστασης ενός ενωμένου κράτους και της εθνικής ενότητας ως κύριο εννοιολογικό όργανο, η εκπαιδευτικός συζητούσε την Επανάσταση στο πλαίσιο της ανάπτυξης των εθνικών ιδεολογιών κατά τον 19ο αιώνα ενώ παράλληλα εστίαζε στην κοινωνική δυναμική της επαναστατικής διαδικασίας, η οποία είχε ξεκινήσει από τους κόλπους της αστικής τάξης.
Υπό την τότε δικτατορική κυβέρνηση του Θεόδωρου Πάγκαλου, το πρώτο «επεισόδιο» σημειώθηκε τον Μάρτιο του 1925 όταν, σε συνεδρίαση των καθηγητών του Μαρασλείου, τρεις εκπαιδευτικοί ονόματι Δημητρακόπουλος, Γεννηματάς και Κάρμας διαφώνησαν με την Ιμβριώτη ως προς τη μέθοδο διδασκαλίας της Ιστορίας, κατηγορώντας τη για «κομμουνιστική» μεθοδολογία.
Οι τρεις καθηγητές απολύθηκαν από τον Δελμούζο, αλλά οι καταγγελίες που κατέθεσαν έγιναν αφορμή να εμπλακεί στο ζήτημα το Υπουργείο Παιδείας και η Ιερά Σύνοδος. Μετά από έρευνες που ερεύνησαν, συντάχθηκε μία κατηγορητήρια αναφορά που κάθε άλλο παρά αντικειμενική ήταν, αφού περιελάμβανε από κατηγορίες για αντεθνικά φρονήματα στη διδασκαλία, μέχρι και σκάνδαλα ερωτικών σχέσεων μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών.
Σε αυτό το όργιο παραποίησης και ψευδορκίας στάθηκε απέναντι ο Άρειος Πάγος, ο οποίος εκτίμησε πως οι «μαρτυρίες» πάνω στις οποίες βασίστηκε η αναφορά της Παγκαλικής κυβέρνησης ήταν προϊόν χειραγώγησης ή κατάφωρης πλαστογραφίας. Το κακό όμως είχε ήδη γίνει.
Από το Νοέμβριο του 1925 μέχρι και τις αρχές του 1926, Οι Δελμούζος, Γληνός και Ιμβριώτη απομακρύνθηκαν από τις εκπαιδευτικές τους θέσεις. Η Ρόζα Ιμβριώτη συνέχισε τη μετεκπαίδευσή της στη Γερμανία και στη Γαλλία, ενώ το 1934 έγινε η πρώτη γυναίκα γυμνασιάρχης στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης.
Αν και αρχικά ήρθε σε ρήξη με την κυβέρνηση Μεταξά, το 1936 συμμετείχε σε ακόμα μία πρωτοπορία, ιδρύοντας το πρώτο ειδικό σχολείο της χώρας, ως «Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών» στην Καισαριανή.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
