Η εξέγερση του Κιλελέρ το 1910 ήταν το επιστέγασμα των διαμαρτυριών των ακτημόνων αγροτών της Θεσσαλίας απέναντι στα διευρυμένα προνόμια των «τσιφλικάδων» και τον περιορισμό των δικαιωμάτων των ίδιων. Το αγροτικό ζήτημα στη Θεσσαλία είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια νωρίτερα, και συγκεκριμένα από το 1881 όταν και η Θεσσαλία έγινε μέρος του ελληνικού κράτους.
Η Ελλάδα την περίοδο εκείνη αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα στην παραγωγή των σιτήρων με συνέπεια τόσο την αδυναμία κάλυψης των βασικών αναγκών του πληθυσμού (άλλωστε η Ελλάδα αποτελούσε ένα νεοσύστατο κράτος μετά την απελευθέρωση της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία) όσο και την προσπάθεια για εκβιομηχάνιση της χώρας.
Την εποχή που η Θεσσαλία αποτελούσε μέρος της Τουρκίας, οι κολίγοι είχαν τη νομή της γης που καλλιεργούσαν, των σπιτιών και τον βοσκότοπων και δεν μπορούσαν να εκδιωχθούν από αυτή. Σε αντάλλαγμα οι τσιφλικάδες, οι ιδιοκτήτες των μεγάλων αυτών αγροτικών εκτάσεων, είχαν το δικαίωμα είσπραξης των εσόδων από τις καλλιέργειες των εκτάσεων αυτών.
Ο θεσμός των τσιφλικιών, ως κοινωνικός και παραγωγικός μηχανισμός, υπήρξε απότοκος της κρίσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ήταν τύπος φεουδαλικής διαχείρισης της γης και των συναφών μέσων παραγωγής, και μετέτρεψε μερίδα Οθωμανών αξιωματούχων σε φεουδάρχες και μερίδα του αγροτικού κόσμου σε δουλοπάροικους.
Για παράδειγμα, οι οικονομικοί πόροι της οικογένειας του Αλή Πασά συνίσταντο κατά κύριο λόγο «στα εισοδήματα από τα τσιφλίκια τα οποία απέκτησε, καθώς και σε σημαντικά ποσά τα οποία προέρχονταν από την ενοικίαση ακίνητης περιουσίας.
Τα εδάφη και οι Έλληνες τσιφλικάδες
Το 1881, με τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης η Ελλάδα αύξανε τα εδάφη της με την προσάρτηση τόσο της Άρτας όσο και περιοχών της Θεσσαλίας. Εν όψει της προσάρτησης, οι Τούρκοι φεουδάρχες αποφάσισαν να πουλήσουν τις εκτάσεις σε Έλληνες εμπόρους της Κωνσταντινούπολης ή των παροικιών (Οδησσός, Βουκουρέστι, Αλεξάνδρεια).
Οι Έλληνες τσιφλικάδες αποδείχτηκαν χειρότεροι και από τους Τούρκους προκατόχους τους αφού οι συνθήκες διαβίωσης για τους ακτήμονες έγιναν ακόμα πιο απάνθρωπες. Είναι χαρακτηριστικό πως το 1881 που προσαρτήθηκε η Θεσσαλία στην Ελλάδα, σε σύνολο 658 χωριών, τα 460 ήταν τσιφλίκια και μόνο τα 198 ελεύθερα κεφαλοχώρια.
Οι Έλληνες τσιφλικάδες αποδείχτηκαν χειρότεροι και σε αυτό συνέβαλε και το ίδιο το ελληνικό κράτος αφού η ελληνική νομοθεσία στερούσε από τον καλλιεργητή τον ισόβιο και κληρονομικό χαρακτήρα και επέτρεπε τον εκδίωξή των αγροτών. Η κατάσταση για τους κολίγους είχε γίνει τραγική.
Και αυτό γιατί ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν στο τσιφλικά το 1/3 ή το 1/2 της παραγωγής καθώς και άλλα προϊόντα, ενοίκιο για τη βοσκή των ζώων τους και να στέλνουν μια γυναίκα για ζύμωμα. Υφίσταντο ταπεινώσεις όπως το μαστίγωμα ή ο βιασμός των γυναικών τους, ενώ διέμεναν σε τρώγλες.
Καθώς οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των αγροτών επιδεινώθηκαν, οι διαμαρτυρίες έγιναν πιο συχνές, ιδίως μετά τη δολοφονία προσωπικοτήτων όπως ο ακτιβιστής Μαρίνος Αντύπας. Μάλιστα, το θέμα αυτό αποτέλεσε σημαντικό θέμα συζήτησης στην Βουλή μόλις λίγους μήνες μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, αφού αμέσως φάνηκαν οι προθέσεις των Ελλήνων τσιφλικάδων.
Παράλληλα, με την είσοδο του 20ού αιώνα, άρχισαν να δημιουργούνται αγροτικοί σύλλογοι σε μια προσπάθεια ο αγρότης να αποκτήσει μια φωνή. Αμέσως άρχισαν κινητοποιήσεις, οι αγρότες βγήκαν στους δρόμους ζητώντας ανθρώπινες συνθήκες.
Οι υποσχέσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου, κατά την προεκλογική του εκστρατεία του 1910, σχετικά με τη γεωργική μεταρρύθμιση, επιδείνωσαν περαιτέρω τις συνθήκες. Το Μάρτιο του 1910, οι αγρότες διοργάνωσαν μαζική διαμαρτυρία στη Λάρισα.
Κιλελέρ: Πώς άρχισαν όλα
Όλα ξεκίνησαν από το χωριό Κιλελέρ, όπου 200 χωρικοί θέλησαν να επιβιβασθούν σε τρένο χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο για να μεταβούν στη Λάρισα. Όταν το αίτημά τους απορρίφθηκε, οι αγρότες κατέβηκαν και συγκρούστηκαν με το σταθμάρχη, ο οποίος ζήτησε την παρέμβαση της Χωροφυλακής.
Κι ενώ το τρένο είχε ξεκινήσει λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω περίπου 1000 χωρικοί το σταμάτησαν. Ακολούθησαν συμπλοκές και οι στρατιωτικοί που βρίσκονταν στα βαγόνια άρχισαν να πυροβολούν τους αγρότες που είχε ως συνέπεια τον θάνατο τεσσάρων χωρικών.
Τα νέα με τις συμπλοκές και τους θανάτους διαδόθηκαν άμεσα και νέα επεισόδια ακολούθησαν στο χωριό Τουλάρ όπου επίσης υπήρξαν νεκροί αγρότες, αλλά και στην Λάρισα όπου ήταν προγραμματισμένο το μεγάλο συλλαλητήριο. Εκεί έγιναν εκτεταμένα επεισόδια μεταξύ των διαδηλωτών με το στρατό. Συνολικός απολογισμός των επεισοδίων ήταν οκτώ νεκροί και πολλοί τραυματίες, ενώ πολλοί ήταν οι συλληφθέντες.
Η εξέγερση του Κιλελέρ όπως ήταν λογικό μεγάλωσε ακόμα περισσότερο το αγροτικό κίνημα, ενώ κέρδισε και την στήριξη του υπόλοιπου κόσμου αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο θέμα. Έτσι, λίγα χρόνια αργότερα ο Ελευθέριος Βενιζέλος δημοσίευσε διάταγμα για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.
Και μπορεί τα επόμενα χρόνια το χωριό να άλλαξε ακόμα και όνομα (το χωριό σήμερα έχει το όνομα Κυψέλη), αλλά κανένας δεν ξέχασε, ειδικά οι αγρότες την εξέγερση του Κιλιλέρ που αποτελεί πλέον το σύμβολο της μαχόμενης αγροτιάς.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
